Klawisz
Klawisz to pojedynczy przycisk na klawiaturze urządzenia lub instrumencie, który po naciśnięciu uruchamia określoną funkcję lub wydobywa dźwięk; w języku potocznym oznacza także strażnika więziennego. Definicje, odmiana, przykłady, kolokacje (np. skrót klawiszowy) i różnice rejestrowe ułatwiają poprawne użycie.
Klawisz ma techniczne i potoczne znaczenia: od przycisku uruchamiającego funkcję po więziennego strażnika; klawiatura pełnowymiarowa ma zwykle 104 przyciski, a fortepian dysponuje 88 elementami dźwiękotwórczymi.
Co oznacza „klawisz” w polszczyźnie?
Najczęściej to fizyczny element (przycisk) klawiatury komputera, telefonu, pilota lub instrumentu muzycznego, który po naciśnięciu wywołuje działanie: wpisanie znaku, wywołanie polecenia, zmianę ustawienia lub wytworzenie dźwięku. Drugie, potoczne znaczenie odnosi się do strażnika więziennego. W żargonie muzyków „klawisz” bywa skrótem od instrumentu klawiszowego (keyboard), jednak za nazwę osoby grającej przyjmuje się formę klawiszowiec.
Jak działa klawisz w urządzeniach i instrumentach?
W elektronice naciśnięcie zamyka obwód (styk, membrana, przełącznik nożycowy lub mechaniczny), co urządzenie interpretuje jako sygnał. W instrumentach akustycznych poruszenie klawisza pociąga za sobą mechanikę młoteczkową, dźwignie lub otwiera/zamyka przepływ powietrza. W kontekście komputerowym kluczowe pojęcia to skrót klawiszowy, przypisanie klawiszy (key mapping), blokada lub powtarzanie naciśnięć (repeat rate).
Znaczenia w różnych kontekstach
- W technice/IT: pojedynczy przycisk na klawiaturze komputera lub urządzenia; przykład: „wciśnij klawisz Enter”.
- W muzyce: element manualu instrumentu (fortepianu, organów); przykład: „biały klawisz odpowiada dźwiękowi C”.
- W slangu więziennym: strażnik więzienny; przykład: „klawisz robi obchód”.
- W żargonie muzyków (pot.): instrument elektroniczny typu keyboard; przykład: „na koncert biorę tylko lekki klawisz”.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Informatyka | przycisk wywołujący polecenie | Naciśnij klawisz F5, aby odświeżyć. |
| Muzyka | element manualu instrumentu | Zacięty klawisz powoduje brzęczenie dźwięku. |
| Slang więzienny | strażnik | Klawisz zamyka celę po apelu. |
| Żargon muzyków | keyboard (instrument) | Nowy klawisz ma lepszą dynamikę. |
Informacje gramatyczne
Rodzaj: męski nieosobowy
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: Klawisz
Dopełniacz: klawisza
Celownik: klawiszowi
Biernik: klawisz
Narzędnik: klawiszem
Miejscownik: klawiszu
Wołacz: klawiszu
Liczba mnoga: klawisze; D. lm: klawiszy, C. lm: klawiszom, B. lm: klawisze, N. lm: klawiszami, Ms. lm: klawiszach, W. lm: klawisze
Jakie ma kolokacje i typowe połączenia?
Częste zestawienia: klawisz Enter/Shift/Ctrl/Alt, klawisz funkcyjny, skrót klawiszowy, wcisnąć/przytrzymać/puścić klawisz, zablokowany/wyrobiony klawisz, przypisać funkcję do klawisza, skok klawisza, literowy/cyfrowy klawisz, klawisz z podświetleniem, czarny/biały klawisz (muzyka).
Synonimy i antonimy
Synonimy: przycisk (techn.), guzik (pot.), tecla/przycisk — brak; strażnik więzienny (pot.), funkcjonariusz Służby Więziennej (ofic.), keyboard (pot. jako instrument)
Antonimy: więzień, osadzony (dla znaczenia „strażnik”)
Wyrazy pokrewne: klawiatura, klawiszowy, klawiszowiec, klawikord, klawesyn, klawisznik (rzad.)
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z łaciny: clavis „klucz”, poprzez rodzinę wyrazów z rdzeniem „klaw-”, upowszechnioną w terminologii muzycznej i technicznej. Rozwój znaczeń przebiegał od „elementu uruchamiającego mechanizm” (instrumenty klawiszowe), przez technikę (klawiatury), aż po wtórne znaczenie slangowe „strażnik”. Związek etymologiczny łączy je z klawiaturą i dawnymi nazwami instrumentów: klawikord, klawesyn.
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „dwa klawisza” → Poprawnie: „dwa klawisze”.
- Błąd: „kliknij klawisz” → Poprawnie: „naciśnij/wciśnij klawisz”.
- Błąd: „klawisz Entera/Enteru” → Poprawnie: „klawisz Enter” lub „funkcja klawisza Enter”.
- Błąd: Użycie „klawisz” w piśmie urzędowym wobec funkcjonariusza → Poprawnie: „funkcjonariusz Służby Więziennej”, „strażnik więzienny”.
- Błąd: Mylenie pojęć: „klawisz” (pojedynczy przycisk) vs „klawiatura” (zespół przycisków).
Przykłady użycia
- „Aby zapisać, przytrzymaj klawisz Ctrl i naciśnij S.”
- „Czarny klawisz podnosi dźwięk o pół tonu.”
- „Po zalaniu laptopa jeden klawisz przestał reagować.”
- „Klawisz zrobił obchód i zgasił światło na korytarzu.”
- „Na próbie zagrał utwór tylko na małym klawiszu z wbudowanym głośnikiem.”
Kiedy unikać języka potocznego?
W sytuacjach oficjalnych i w mediach informacyjnych należy rezygnować z kolokwialnego „klawisz” w znaczeniu „strażnik”, zastępując je neutralnymi określeniami. Potoczne skracanie do „klawisz” w odniesieniu do instrumentu jest akceptowalne w rozmowie, lecz w tekstach fachowych preferuje się „keyboard” lub „instrument klawiszowy”.
Jak świadomie używać tego słowa na co dzień?
– Stosuj precyzyjne czasowniki: wciśnij/przytrzymaj/zwolnij, zamiast ogólnego „zrób”.
– Dbaj o poprawną odmianę liczebnikową: „trzy klawisze”, „brak klawiszy”.
– W przekazie technicznym podawaj nazwę klawisza i czynność: „wciśnij klawisz Esc, aby zamknąć”.
– Rozróżniaj rejestry: neutralne techniczne znaczenie vs potoczne, nacechowane środowiskowo.
Najważniejsze punkty do szybkiego zapamiętania
– Rzeczownik, rodzaj męski nieosobowy; l.mn. „klawisze”; D. lm „klawiszy”.
– Dwa główne pola znaczeń: technika/muzyka (przycisk) oraz slang więzienny (strażnik).
– Kluczowe kolokacje: skrót klawiszowy, klawisz Enter/Shift/Ctrl, biały/czarny klawisz.
– Unikaj: „kliknij klawisz”, „dwa klawisza”, „Entera”.
– W rejestrze oficjalnym nie używaj potocznego znaczenia „strażnik”.
Pytania do przemyślenia
– Jak opiszesz czynność na komputerze, aby użytkownik nie miał wątpliwości, który klawisz nacisnąć i jak długo?
– W jakich sytuacjach potoczne użycie „klawisz” może wprowadzić niepotrzebne napięcie lub dwuznaczność?
– Czy w Twojej branży istnieją ustalone skróty klawiszowe, które warto nazwać konsekwentnie?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!