Klawisze
Klawisze to przyciski w instrumentach i urządzeniach sterujących, a także potoczne określenie strażników więziennych; wyraz występuje głównie w liczbie mnogiej, odmienia się regularnie i łączy się z nazwami funkcji. Poniżej znaczenia, poprawna odmiana, typowe kolokacje, synonimy oraz praktyczne przykłady, a zastosowania obejmują muzykę, informatykę i język potoczny.
Klawisze mają różne role: 88 w fortepianie daje pełną skalę, 104–105 w klawiaturze PC obsługuje funkcje systemowe; nazwy Enter, Shift i Esc zapisujemy wielką literą, a skróty typu Ctrl+S notujemy ze znakiem plus bez spacji.
Co oznacza ten rzeczownik i kiedy go używać?
Rzeczownik „klawisze” ma znaczenie podstawowe: fizyczne przyciski w układach sterujących (instrumenty, klawiatury komputerowe, piloty), oraz znaczenia rozszerzone: potoczne określenie instrumentów klawiszowych w roli scenicznej („klawisze w zespole”) i żargonowe: strażnicy więzienni.
Jakie znaczenia są najczęstsze i w jakich kontekstach?
Najczęściej mówimy o elementach klawiatury instrumentów muzycznych (fortepian, syntezator, akordeon) i urządzeń elektronicznych (klawiatura QWERTY, numpad, klawisze funkcyjne F1–F12). W rejestrze potocznym „klawisze” bywa skrótem roli muzyka („gram na klawiszach”) i slangowym określeniem więzienników.
Znaczenia w różnych kontekstach
- W muzyce: elementy klawiatury instrumentu, które uruchamiają dźwięk; „Czarne klawisze ustawiają się w grupach po dwie i trzy.”
- W informatyce/elektronice: przyciski służące do wprowadzania poleceń i danych; „Klawisze strzałek nawigują po liście.”
- W żargonie więziennym: potoczne mianowanie strażników; „Klawisze zamknęli blok po apelu.”
Jak rozpoznać poprawne kolokacje i łączliwość?
Typowe połączenia to: klawisze fortepianu, czarne/białe klawisze, klawisze funkcyjne, klawisze skrótu, kombinacja klawiszy, przypisać skrót klawiszowy, nacisnąć/puścić/zwolnić klawisz, klawisze strzałek, klawisze multimedialne, zablokowane klawisze, czułość klawiszy, skok klawisza, grać na klawiszach, sekcja klawiszy (w zespole).
Jak mówić o skrótach klawiaturowych precyzyjnie?
Stosuj konstrukcje: „skrót klawiszowy” (Ctrl+S), „kombinacja klawiszy” (Alt+Tab), „przypisz klawisz skrótu”. Nazwy klawiszy systemowych (Enter, Shift, Esc, Home, End) zapisuj wielką literą; nazwy literowe i cyfrowe zapisuj zgodnie z konwencją techniczną (A, B, 1, 2).
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Muzyka | Element klawiatury instrumentu | „Palce trzymaj blisko klawiszy, graj legato.” |
| Informatyka | Przyciski wprowadzające polecenia | „Użyj klawiszy F5 i Ctrl+R, aby odświeżyć.” |
| Potocznie – rola sceniczna | Instrumenty klawiszowe jako sekcja | „Za klawisze odpowiada Kasia.” |
| Żargon więzienny | Strażnicy więzienni | „Klawisze zrobili obchód o szóstej.” |
Skąd pochodzi to słowo i jak ewoluowało?
Rdzeń wyrazów „klawisz/klawiatura” łączy się z łacińskim clavis ‚klucz’. Przez skojarzenie „klucz–klawiatura” (zespół „kluczy” uruchamiających mechanizm) ukształtowało się znaczenie ‘element klawiatury’. Żargonowe ‘strażnik więzienny’ rozwinęło się metonimicznie: klucz jako atrybut nadzorców cel.
Jakie formy gramatyczne są poprawne?
W liczbie pojedynczej: „klawisz” (męski). W liczbie mnogiej rzeczownik przybierze rodzaj niemęskoosobowy, gdy chodzi o przyciski („te klawisze”), a męskoosobowy, gdy chodzi o ludzi („ci klawisze”). Odmiana jest regularna; w dopełniaczu liczby mnogiej poprawna końcówka to „-y” (klawiszy).
Informacje gramatyczne
Rodzaj: męski (lp.); w lm. niemęskoosobowy lub męskoosobowy – zależnie od znaczenia
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: Klawisze
Dopełniacz: klawiszy
Celownik: klawiszom
Biernik: klawisze
Narzędnik: klawiszami
Miejscownik: klawiszach
Wołacz: klawisze
Liczba mnoga: forma podstawowa; liczba pojedyncza: klawisz
Synonimy i antonimy
Synonimy: przyciski, guziki (pot.), instrumenty klawiszowe (pot. „klawisze” jako sekcja), strażnicy więzienni (żarg.)
Antonimy: brak ustalonych; w opozycji funkcjonalnej: ekran dotykowy, pokrętła, dźwignie
Wyrazy pokrewne: klawiszowy, klawiatura, klawiszowiec, klawesyn, klawikord
Przykłady użycia
- „Połóż palce lekko na klawiszach fortepianu.”
- „Naciśnij klawisze Ctrl+S, aby zapisać plik.”
- „Klawisze strzałek przewijają listę elementów.”
- „Na koncert biorę klawisze i mały syntezator.”
- „Klawisze zamknęli bramę po apelu.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „klawiszów” (D. lm.) → Poprawnie: „klawiszy”.
- Błąd: „naciśnij na klawisz Enter” (pot.) → Poprawnie: „naciśnij klawisz Enter”.
- Błąd: „enter/shift” (małą literą) → Poprawnie: „Enter/Shift”.
- Błąd: Mylenie „klawisze” z „klawiaturą” w stylu oficjalnym → Poprawnie: „klawiatura” jako urządzenie, „klawisze” jako elementy.
- Błąd: „skrót klawiaturowy Ctrl + S” (spacje przy plusie) → Poprawnie: „Ctrl+S”.
Czy istnieją wskazówki stylistyczne i normatywne?
W tekstach oficjalnych preferuj „klawiatura” na określenie całego urządzenia i „klawisze” na jego elementy. W muzyce neutralne są „klawisze fortepianu”, „grać na instrumentach klawiszowych”; potocznie dopuszczalne „klawisze” jako sekcja. Żargon więzienny ma charakter środowiskowy i nieformalny – unikaj go w sytuacjach oficjalnych.
Praktyczna ściąga użytkownika
– Znaczenie podstawowe: przyciski w instrumentach i urządzeniach.
– Formy: klawiszy (D. lm.), klawiszom (C. lm.), na klawiszach (Ms. lm.).
– Kolokacje: klawisze funkcyjne, kombinacja klawiszy, czarne/białe klawisze, klawisze strzałek.
– Zapis UI: Enter, Shift, Esc wielką literą; skróty Ctrl+S, Alt+Tab bez spacji przy plusie.
– Rejestr: „klawisze” = pot. sekcja/instrumenty; „klawisze” = żargon „strażnicy” – unikaj w stylu oficjalnym.
Do przemyślenia przy pisaniu i mówieniu
– Czy chodzi o elementy urządzenia, całą klawiaturę, instrumenty czy osoby? Dobierz rejestr i formę liczby.
– Czy kontekst wymaga zapisu nazw klawiszy wielką literą i poprawnego formatowania skrótu?
– Czy nie lepiej użyć „klawiatura” zamiast „klawisze”, aby uniknąć dwuznaczności?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!