Lgbt
Lgbt to nieodmienny skrót od ang. lesbian, gay, bisexual, transgender, używany w polszczyźnie jako parasolowe określenie społeczności osób nieheteroseksualnych i transpłciowych. Obejmuje wymiar językowy (skrótowiec), społeczny (grupa) i prawno‑polityczny (działania na rzecz równego traktowania).
Lgbt ma genezę w latach 90. i dziś bywa rozszerzane do LGBTQIA; 4 litery tworzą parasol dla wielu tożsamości, ale w polszczyźnie skrót pozostaje nieodmienny — odmienia się tylko przymiotnik LGBT-owski.
Co dokładnie oznacza skrót i jak go poprawnie zapisać?
LGBT to skrótowiec literowy pochodzący z języka angielskiego: lesbian, gay, bisexual, transgender. W polszczyźnie funkcjonuje jako nazwa zbiorcza odnosząca się do osób nieheteroseksualnych oraz osób transpłciowych i szerzej – do społeczności, organizacji oraz ruchu na rzecz równego traktowania. Pisownia: wyłącznie wielkimi literami, bez kropek i bez cudzysłowu; wymowa literowa: el-gi-bi-ti. Spotykane są też rozszerzenia, m.in. LGBT+, LGBTQ, LGBTQIA – sygnalizujące uwzględnienie dodatkowych tożsamości i doświadczeń.
Jak używać skrótu w zdaniu, by brzmieć naturalnie i poprawnie?
Najbezpieczniej traktować „LGBT” jako element nieodmienny i w razie potrzeby doprecyzować rzeczownik nadrzędny: społeczność LGBT, osoby LGBT, organizacje LGBT. Taka konstrukcja ułatwia zgodę gramatyczną i unika sztucznych form. Dopuszczalny i utrwalony jest przymiotnik pochodny „LGBT-owski” (np. inicjatywa LGBT-owska), który odmieniamy jak zwykły przymiotnik.
Czy wolno odmieniać „LGBT” i jakie formy tworzyć?
Skrót „LGBT” sam w sobie pozostaje nieodmienny. Odmienia się natomiast wyrazy towarzyszące (osoby, społeczność, środowisko) oraz formy pochodne: LGBT-owski, LGBT-owska, LGBT-owskie, LGBT-owscy. Jeśli konieczna jest rekcja przypadkowa, stosujemy nieodmienny skrót: na rzecz LGBT, wsparcie dla LGBT, raport o LGBT. Unikamy dopisywania końcówek fleksyjnych do liter skrótu.
Informacje gramatyczne
Rodzaj: nijaki (skrótowiec literowy, nieodmienny; rodzaj zgody zwykle wyznacza rzeczownik nadrzędny, np. „społeczność” – żeński)
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: Lgbt
Dopełniacz: Lgbt
Celownik: Lgbt
Biernik: Lgbt
Narzędnik: Lgbt
Miejscownik: Lgbt
Wołacz: Lgbt
Liczba mnoga: nie występuje (stosować rzeczownik nadrzędny w liczbie mnogiej: „osoby LGBT”)
Znaczenia w różnych kontekstach
- W językoznawstwie: nieodmienny skrótowiec literowy oznaczający zestaw czterech angielskich słów; przykład: „Skrót LGBT bywa rozszerzany o kolejne litery”.
- W kontekście społecznym: parasolowe określenie grupy osób o zróżnicowanych orientacjach i tożsamościach; przykład: „Młodzież LGBT doświadcza specyficznych wyzwań w szkole”.
- W politykach publicznych: skrót używany do opisu obszaru działań antydyskryminacyjnych; przykład: „Program miejski obejmuje wsparcie dla NGO działających na rzecz LGBT”.
Jakie są najczęstsze konteksty użycia w mediach i edukacji?
W praktyce komunikacyjnej „LGBT” występuje przede wszystkim jako określenie społeczności (osoby, młodzież, rodziny), jako etykieta działań i wydarzeń (parady, centra wsparcia), w badaniach i statystykach (doświadczenia, potrzeby, dyskryminacja), a także w prawie i polityce (standardy równego traktowania, przeciwdziałanie przemocy motywowanej uprzedzeniami).
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Media | Nazwa społeczności/osób | „Reportaż opisuje sytuację osób LGBT na rynku pracy.” |
| Prawo i polityki | Obszar działań antydyskryminacyjnych | „Program równościowy uwzględnia potrzeby LGBT.” |
| Edukacja | Parasol pojęciowy w materiałach dydaktycznych | „Moduł dotyczy wsparcia uczniów LGBT.” |
| Nauka | Kategoria badawcza | „Projekt analizuje zdrowie psychiczne młodzieży LGBT.” |
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z angielskiego jako akronim „lesbian, gay, bisexual, transgender”. W obiegu publicznym pojawiło się pod koniec lat 80. XX w., zyskując popularność w latach 90. jako inkluzywniejsza alternatywa dla „gay community”. W języku polskim przyjęło się w publicystyce i dyskursie organizacji społecznych w latach 90. i 2000., a wraz z rozwojem wrażliwości inkluzywnej zaczęły funkcjonować warianty poszerzone (np. LGBT+, LGBTQIA), sygnalizujące spektrum tożsamości.
Synonimy i antonimy
Synonimy: społeczność tęczowa, osoby nieheteronormatywne, społeczność queer, mniejszości seksualne i płciowe
Antonimy: osoby heteroseksualne i cispłciowe, społeczność heteronormatywna
Wyrazy pokrewne: LGBT+, LGBTQ, LGBTQIA, LGBT-owski, tęczowy, sojusznik (ally), prajd
Przykłady użycia
- „Uczelnia przyjęła politykę równego traktowania osób LGBT.”
- „Centrum LGBT-owskie oferuje bezpłatne konsultacje prawne.”
- „Badanie opisuje zdrowie psychiczne młodzieży LGBT w małych miejscowościach.”
- „Władze miasta objęły patronatem festiwal kultury LGBT.”
- „Słownik zaleca pisownię wielkimi literami: LGBT, a nie 'lgbt’.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „lgbt”, „Lgbt” (pisownia mieszaną lub małymi literami) → Poprawnie: „LGBT” (wszystkie litery wielkie).
- Błąd: Odmienianie skrótu („LGBT-owi”, „LGBT-ów”) → Poprawnie: skrót nieodmienny; odmieniać rzeczownik nadrzędny lub użyć przymiotnika „LGBT-owski”.
- Błąd: Użycie bez rzeczownika, gdy potrzebna jest zgodność („Wsparcie dla LGBT-owskich”) → Poprawnie: „Wsparcie dla organizacji LGBT-owskich”.
- Błąd: Nieprecyzyjne etykietowanie „ideologia LGBT” → Poprawnie: mówić o osobach, społeczności, prawach lub politykach publicznych; unikać uogólniających etykiet wartościujących.
- Błąd: Zastępowanie wszystkich tożsamości jedną literą bez kontekstu → Poprawnie: gdy to istotne, doprecyzować: „osoby biseksualne”, „osoby transpłciowe”.
Jak mówić inkluzywnie i precyzyjnie na co dzień?
W komunikacji instytucjonalnej i codziennej warto łączyć precyzję z szacunkiem. Zamiast generycznego „LGBT” można, gdy ma to znaczenie, używać nazw konkretnych grup (lesbijki, geje, osoby biseksualne, osoby transpłciowe). Unika się uogólnień wartościujących i etykiet niejasnych znaczeniowo. Dla jasności przekazu poleca się konstrukcje z rzeczownikiem nadrzędnym, a w tekstach formalnych – konsekwentną pisownię wielkimi literami i brak odmiany skrótu.
Kompas językowy: najważniejsze rzeczy do zapamiętania
– Pisownia: tylko „LGBT”, wielkimi literami, bez kropek.
– Funkcja: skrót parasolowy – grupa osób, społeczność, obszar działań.
– Gramatyka: skrót nieodmienny; odmieniaj rzeczowniki towarzyszące lub użyj „LGBT-owski”.
– Styl: precyzja i szacunek; doprecyzuj grupę, gdy to potrzebne.
– Warianty: LGBT+, LGBTQ, LGBTQIA – wskazują szersze spektrum tożsamości.
Pytania do przemyślenia
– W jakich sytuacjach lepiej użyć „osoby LGBT”, a kiedy nazwać konkretną grupę (np. osoby transpłciowe)?
– Jak zapewnić zgodę gramatyczną, gdy „LGBT” pełni w zdaniu funkcję przydawki?
– Czy w twoim tekście potrzebne jest rozróżnienie między „LGBT” a „LGBT+”?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!