Nutria
Nutria to południowoamerykański, półwodny gryzoń (Myocastor coypus), w Polsce gatunek inwazyjny: rozpoznawalny po pomarańczowych siekaczach, długim, okrągłym ogonie i białych wibrysach; żeruje głównie na roślinach wodnych i niszczy brzegi oraz wały, dlatego podlega ograniczeniom prawnym. Ssak do 9 kg, aktywny o zmierzchu, łatwo mylony z piżmakiem i bobrem.
Nutria w Polsce figuruje jako gatunek inwazyjny; samica rodzi 2–3 mioty rocznie po 5–6 młodych, a żerując podkopuje wały — w odróżnieniu od bobra ma okrągły ogon i pomarańczowe siekacze.
Co oznacza „nutria” i jak to słowo stosować?
W polszczyźnie „nutria” ma dwa główne znaczenia: 1) gatunek dużego, półwodnego gryzonia z Ameryki Południowej (Myocastor coypus), introdukowany i inwazyjny w Europie, 2) futro oraz skóra pozyskiwane z tego zwierzęcia. W obu znaczeniach rzeczownik ma rodzaj żeński.
Jak rozpoznać to zwierzę w terenie?
Cechy identyfikacyjne obejmują: pomarańczowe, masywne siekacze; długi, cylindryczny, niełuskowaty ogon (u bobra ogon jest spłaszczony grzbietowo-brzusznie, a u piżmaka spłaszczony bocznie); białe wibrysy; duże, błoniaste stopy tylne; brązowe, szorstkie futro. Długość ciała zwykle 50–65 cm, ogon 30–45 cm, masa 4–9 kg. Pływa z wynurzoną częścią grzbietu i pyskiem, często o zmierzchu i w nocy.
Gdzie występuje i jaki ma status w Polsce?
Naturalny zasięg obejmuje tereny podmokłe Ameryki Południowej. W XX wieku gatunek trafił do hodowli futrzarskich w Europie i uciekł do środowiska, tworząc dzikie populacje. W Polsce nutria ma status inwazyjnego gatunku obcego stwarzającego zagrożenie dla Unii; obowiązują zakazy posiadania, rozmnażania, wprowadzania do obrotu i do przyrody, a administracja prowadzi działania ograniczające populacje.
Jak wygląda tryb życia i dieta?
Gryzoń wiedzie półwodny tryb życia w rzekach, kanałach, stawach i rozlewiskach. Buduje nory w skarpach, wydeptuje ścieżki w szuwarach. Dieta obejmuje głównie rośliny wodne i błotne (kłącza, pędy, kora), czasem rośliny uprawne na brzegach. Żerowanie prowadzi do ubytku roślinności filtrującej i erozji brzegów.
Dlaczego gatunek uznaje się za problematyczny?
Intensywna konsumpcja roślin i kopanie nor osłabiają wały i brzegi, zwiększając ryzyko podtopień. Konkurencja o siedliska z rodzimymi gatunkami obniża różnorodność biologiczną terenów podmokłych, a niszczenie roślinności lęgowej negatywnie wpływa na ptaki wodne. Brak naturalnych drapieżników w Europie sprzyja szybkiemu wzrostowi liczebności.
Jak przebiega rozmnażanie i sezonowość?
Dojrzałość płciowa pojawia się po 4–6 miesiącach. Samica może mieć 2–3 mioty rocznie po 4–7 młodych, ciąża trwa ok. 130 dni. Młode rodzą się dobrze rozwinięte, szybko pływają i żerują. W łagodnych zimach rozród trwa cały rok; przy mrozach aktywność spada, ale osobniki przeżywają w kryjówkach.
Jak odróżnić nutrie od bobra i piżmaka?
– Ogon: u nutrii długi i okrągły; u bobra szeroki, „łopatowaty”; u piżmaka wąski, spłaszczony bocznie.
– Masa: nutria do 9 kg; bóbr często powyżej 20 kg; piżmak zwykle 1–1,5 kg.
– Pysk: u nutrii białe wibrysy i pomarańczowe siekacze; u piżmaka wibrysy ciemne, siekacze mniej widoczne.
– Siedlisko: wszystkie trzy gatunki związane z wodą, lecz bóbr buduje tamy i żeremia, a nutria kopie nory i ścieżki w trzcinowiskach.
Znaczenia w różnych kontekstach
Znaczenia w różnych kontekstach
- W zoologii: duży, półwodny gryzoń pochodzący z Ameryki Południowej. Przykład: „Na odcinku kanału stwierdzono trzy osobniki nutrii”.
- W handlu/odzieżownictwie: skóra i futro pochodzące z tego gatunku. Przykład: „Kołnierz z nutrii wymaga delikatnego czyszczenia”.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Zoologia, ochrona przyrody | Gatunek inwazyjny, półwodny gryzoń | „RDOŚ prowadzi odstrzał interwencyjny nutrii na rozlewisku.” |
| Handel, odzież | Futro/skóra z tego gatunku | „Czapka z nutrii ma gęste, odporne runo.” |
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z hiszpańskiego nutria, gdzie oznacza wydrę. Do polszczyzny trafiło pośrednio przez niemiecki (Nutria) wraz z handlem futrami, i utrwaliło się jako nazwa Myocastor coypus. Angielska nazwa coypu wywodzi się z języków Mapuczy (koypu).
Informacje gramatyczne
Rodzaj: żeński
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: nutria
Dopełniacz: nutrii
Celownik: nutrii
Biernik: nutrię
Narzędnik: nutrią
Miejscownik: nutrii
Wołacz: nutrio
Liczba mnoga: Mianownik: nutrie; Dopełniacz: nutrii; Celownik: nutriom; Biernik: nutrie; Narzędnik: nutriami; Miejscownik: nutriach; Wołacz: nutrie
Synonimy i antonimy
Synonimy: nutria amerykańska, myokastor (zool., rzadziej), coypu (zapożyczone)
Antonimy: gatunek rodzimy (w opozycji do gatunku inwazyjnego)
Wyrazy pokrewne: nutriowy (np. futro nutriowe)
Przykłady użycia
- „Na łąkach nadrzecznych coraz częściej spotykana jest nutria.”
- „Odchody nutrii i podkopy osłabiły skarpę kanału.”
- „Inspektorat przypomina, że utrzymywanie nutrii w niewoli podlega zakazom.”
- „Kurtka ma kołnierz z nutrii, który dobrze chroni przed wiatrem.”
- „W dopełniaczu: nie ma nutrii; w miejscowniku: o nutrii.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „nutri” w dopełniaczu → Poprawnie: „nutrii”.
- Błąd: traktowanie nutrii jako nazwy męskiej („ten nutria”) → Poprawnie: rodzaj żeński („ta nutria”).
- Błąd: utożsamianie nutrii z bobrem/piżmakiem → Poprawnie: to odrębne gatunki o innych cechach ogona i wielkości.
- Błąd: założenie, że to gatunek rodzimy → Poprawnie: gatunek obcy i inwazyjny w Polsce.
Jak mówić i pisać poprawnie?
Wymawiaj [nutrja], z uproszczeniem grupy trj do [trj]. Wielką literę stosuje się wyłącznie na początku zdania lub w nazwach własnych jednostek hodowlanych. W tekstach naukowych można dodać nazwę łacińską Myocastor coypus, kursywą.
Czy można legalnie trzymać to zwierzę?
Gatunek widnieje na wykazie inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii, co implikuje generalne zakazy posiadania, rozmnażania i obrotu oraz zakaz wprowadzania do środowiska. Aktualne wyjątki i procedury administracyjne określają przepisy krajowe i unijne — przed działaniem należy sprawdzić obowiązujące akty prawne.
Pakiet najważniejszych wskazówek językowych i merytorycznych
– Znaczenie podstawowe: półwodny gryzoń; znaczenie wtórne: futro/skóra z tego zwierzęcia.
– Rodzaj gramatyczny: żeński; poprawne formy: dopełniacz „nutrii”, biernik „nutrię”.
– Odróżnianie: ogon okrągły (nie „łopatowaty”); siekacze pomarańczowe; wibrysy białe.
– Status w Polsce: gatunek inwazyjny, podlegający restrykcjom prawnym.
– Kontekst przyrodniczy: żer na roślinach wodnych, szkody w brzegach i wałach; rozmnażanie wielokrotne w roku.
Na wynos: esencja dla uważnego użytkownika słowa
– „Nutria” to nie „bóbr” ani „piżmak” — różnica w ogonie i masie ciała jest kluczowa.
– W handlu „nutria” bywa skrótem dla „futro z nutrii”.
– W odmianie unikaj form skracanych; zapisuj pełne „nutrii”, „nutriom”, „nutriami”.
Pytania do przemyślenia
– W jakich zdaniach znaczenie „zwierzę” może kolidować ze znaczeniem „futro” i jak temu zapobiec kontekstem?
– Czy w Twoim regionie używa się potocznych nazw mylących nutrie z innymi gatunkami — jak je korygować?
– Jak opisać cechy terenowe tak, aby laik od razu odróżnił ją od bobra?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!