ONZ
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) to międzynarodowa organizacja międzyrządowa utworzona w 1945 roku, zrzeszająca 193 państwa i działająca na rzecz pokoju, bezpieczeństwa, praw człowieka oraz rozwoju; jej kluczowe organy to Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretariat, ECOSOC, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości oraz uśpiona Rada Powiernicza.
ONZ zrzesza 193 państwa i działa przez sześć głównych organów; Rada Bezpieczeństwa może nakładać sankcje, a Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości rozstrzyga spory. Poznaj różnicę między uchwałami wiążącymi a rekomendacjami.
Co oznacza skrót i jak poprawnie go zapisać?
Skrót ONZ oznacza Organizację Narodów Zjednoczonych, globalną organizację międzyrządową powołaną po II wojnie światowej na mocy Karty Narodów Zjednoczonych. Pisownia wyłącznie wielkimi literami, bez kropek, bez odmiany wewnątrz skrótu (preferencja stylowa: forma nieodmienna).
Jakie są główne zadania i mandat organizacji?
Mandat obejmuje: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; ochronę praw człowieka; wspieranie rozwoju i pomocy humanitarnej; promocję prawa międzynarodowego i współpracy między państwami. Rada Bezpieczeństwa podejmuje wiążące decyzje (sankcje, mandaty misji), Zgromadzenie Ogólne wydaje zalecenia, a MTS rozstrzyga spory między państwami.
Jak działa struktura – które organy decydują o czym?
Do sześciu głównych organów należą: Zgromadzenie Ogólne (forum wszystkich państw), Rada Bezpieczeństwa (15 członków, w tym 5 stałych z prawem weta), Rada Gospodarcza i Społeczna – ECOSOC (koordynuje sprawy społeczne i gospodarcze), Sekretariat z Sekretarzem Generalnym, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze oraz Rada Powiernicza (obecnie bez aktywnego mandatu). System Narodów Zjednoczonych obejmuje też agencje wyspecjalizowane i programy, m.in. WHO, UNESCO, UNICEF, UNHCR, UNDP.
Kiedy używać pełnej nazwy, a kiedy skrótu?
W pierwszym wystąpieniu w tekście warto podać pełną nazwę z rozwinięciem skrótu w nawiasie, kolejne wystąpienia wygodnie zapisywać skrótem. W dokumentach formalnych i opracowaniach naukowych częściej stosuje się skrót, a pełną nazwę – przy uroczystych lub prawnych wzmiankach.
Jak poprawnie odmieniać i łączyć z przyimkami?
W polszczyźnie dopuszczalne są dwie praktyki: (1) forma nieodmienna (najbezpieczniejsza w stylu oficjalnym): „w ONZ”, „decyzja ONZ”, „z ONZ”; (2) forma z łącznikiem w przypadkach zależnych: „do ONZ-u”, „z ONZ-em”, „o ONZ-ie”. W piśmie urzędowym preferowana jest forma nieodmienna; w języku potocznym i prasowym spotyka się warianty z łącznikiem.
Informacje gramatyczne
Rodzaj: żeński (zgodnie z „organizacja”)
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: ONZ
Dopełniacz: ONZ / ONZ-u
Celownik: ONZ / (rzadziej) ONZ-owi – częściej: „dla ONZ”
Biernik: ONZ
Narzędnik: ONZ / ONZ-em
Miejscownik: ONZ / ONZ-ie
Wołacz: — (zwykle nieużywany)
Liczba mnoga: nie występuje (nazwa instytucji)
Skąd pochodzi nazwa i jak ewoluowało jej użycie?
Nazwa wywodzi się z angielskiego United Nations – terminu ukutego w czasie II wojny światowej; formalnie przyjęta w 1945 r. wraz z Kartą. Polska wersja nazwy przyjęła formę „Organizacja Narodów Zjednoczonych”, a skrót „ONZ” szybko utrwalił się w języku publicznym, mediach i dokumentach urzędowych.
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z języka polskiego jako skrótowiec literowy od „Organizacja Narodów Zjednoczonych”. Pierwowzorem jest ang. United Nations, określające koalicję państw sprzymierzonych. Z czasem skrót „ONZ” stał się podstawową formą w komunikacji pisemnej i mówionej.
Znaczenia w różnych kontekstach
- Jako instytucja: globalna organizacja międzyrządowa. Przykład: „Rezolucja ONZ obowiązuje członków w określonym zakresie”.
- Jako skrótowiec: forma graficzna i fonetyczna nazwy. Przykład: „Wymowę skrótu onzet utrwaliły media”.
- Metonimia: decyzje, raporty lub urzędnicy organizacji. Przykład: „ONZ apeluje o zawieszenie broni”.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Dyplomacja | forum negocjacji | „Państwa spotkają się w siedzibie w Nowym Jorku.” |
| Prawo międzynarodowe | źródło norm i wytycznych | „Karta i rezolucje kształtują zwyczaj międzynarodowy.” |
| Media | metonimia instytucji | „ONZ ostrzega przed kryzysem humanitarnym.” |
Synonimy i antonimy
Synonimy: Organizacja Narodów Zjednoczonych, United Nations, Narody Zjednoczone, system Narodów Zjednoczonych
Antonimy: brak bezpośrednich
Wyrazy pokrewne: rezolucja, Karta Narodów Zjednoczonych, Rada Bezpieczeństwa, Zgromadzenie Ogólne, Sekretariat, agencja wyspecjalizowana, misja pokojowa
Przykłady użycia
- „Polska była wśród państw-założycieli i aktywnie działa w organach ONZ.”
- „Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła sankcje jednomyślnie.”
- „Sekretarz Generalny ONZ ogłosił mediację w konflikcie.”
- „Cele Zrównoważonego Rozwoju stanowią globalną agendę ONZ do 2030 roku.”
- „Raport ONZ dokumentuje skalę kryzysu humanitarnego.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „Onz”, „o.n.z.” → Poprawnie: „ONZ” (wielkimi literami, bez kropek).
- Błąd: „Organizacja Zjednoczonych Narodów” → Poprawnie: „Organizacja Narodów Zjednoczonych”.
- Błąd: Niezgodny rodzaj: „ONZ ogłosił” → Poprawnie: „ONZ ogłosiła” (rodzaj żeński).
- Błąd: Nadużywanie odmiany: „w ONZ-ie” w dokumentach urzędowych → Poprawnie: „w ONZ”.
- Błąd: Utożsamianie wszystkich instytucji z „agencjami ONZ” → Poprawnie: odróżniać programy (np. UNICEF) i agencje wyspecjalizowane (np. WHO) od głównych organów.
Dlaczego to pojęcie bywa mylone i jak uniknąć niejasności?
Źródłem niejasności jest mieszanie „systemu Narodów Zjednoczonych” (szeroka sieć programów i agencji) z „ONZ” rozumianą jako główne organy. Aby uniknąć skrótów myślowych, wprowadzaj precyzję: „agencje wyspecjalizowane systemu NZ”, „organy główne ONZ”, „program ONZ”. To porządkuje tekst i myślenie.
Jak mówić o decyzjach, by brzmieć precyzyjnie?
Używaj rozróżnień: rezolucje Rady Bezpieczeństwa mogą być prawnie wiążące; rezolucje Zgromadzenia Ogólnego mają charakter rekomendacyjny. Wzmianka o podstawie prawnej (Karta, rozdział VII) dodaje jasności i autorytetu wypowiedzi.
Kompas użytkownika: najważniejsze wskazówki
– Skrót zapisuj wielkimi literami, bez kropek, preferuj formę nieodmienną w tekstach oficjalnych.
– Zachowaj rodzaj żeński w zgodzie składniowej: „ogłosiła”, „przyjęła”.
– Rozróżniaj organy główne od agencji wyspecjalizowanych i programów.
– Precyzuj, które ciało podjęło decyzję i czy jest ona wiążąca.
– W pierwszej wzmiance podaj pełną nazwę z rozwinięciem skrótu.
Pytania do przemyślenia
– W jakich sytuacjach lepiej pozostawić skrót w formie nieodmiennej, a kiedy dopuszczalny jest wariant z łącznikiem?
– Jak wskazać w tekście zakres mocy prawnej konkretnej rezolucji, by uniknąć nadinterpretacji?
– Które z organów i programów warto wymienić z nazwy, aby przekaz był dla odbiorcy jednoznaczny?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!