Sepsa
Sepsa to zagrażający życiu zespół, w którym nieprawidłowa odpowiedź organizmu na zakażenie powoduje ostrą dysfunkcję narządów, rozpoznawaną m.in. wzrostem SOFA ≥ 2. Wczesne objawy to gorączka lub hipotermia, tachykardia, spadek ciśnienia, zaburzenia świadomości; leczenie wymaga natychmiastowych antybiotyków, płynoterapii i kontroli źródła zakażenia.
Sepsa rozwija się szybko, ale wczesne rozpoznanie i terapia w ciągu 1 godziny obniża śmiertelność. Zapamiętaj pięć czerwonych flag: dreszcze, tachykardia, duszność, splątanie, spadek ciśnienia.
Czym jest sepsa w ujęciu klinicznym?
To ogólnoustrojowa, zagrażająca życiu dysfunkcja narządów spowodowana nieprawidłową, rozregulowaną odpowiedzią organizmu na zakażenie (definicja Sepsis‑3). Dysfunkcję ocenia się za pomocą skali SOFA; wzrost o ≥2 punkty w przebiegu podejrzanego lub potwierdzonego zakażenia wskazuje na sepsę i wymaga pilnego działania. Mechanizm obejmuje burzliwą odpowiedź zapalną, zaburzenia mikrokrążenia, koagulopatię i uszkodzenie śródbłonka, co skutkuje niedotlenieniem tkanek i niewydolnością narządów.
Jak odróżnić sepsę od bakteriemii i wstrząsu septycznego?
Bakteriemia to obecność bakterii we krwi, która może, lecz nie musi, prowadzić do sepsy. Wstrząs septyczny to najcięższa postać sepsy: utrzymujące się niedociśnienie wymagające wazopresorów i podwyższony mleczan mimo odpowiedniej płynoterapii.
| Kontekst użycia | Znaczenie | Przykład |
|---|---|---|
| Bakteriemia | Drobnoustroje we krwi bez cech dysfunkcji narządów | Dod. posiewy krwi dodatnie, pacjent stabilny hemodynamicznie |
| sepsa | Dysfunkcja narządowa w przebiegu zakażenia (SOFA ≥ 2) | Zapalenie płuc z hipoksją i ostrą niewydolnością nerek |
| Wstrząs septyczny | Sepsa z utrwalonym niedociśnieniem i hipoperfuzją | Noradrenalina + laktat 4 mmol/l mimo płynów |
Jakie objawy i sygnały ostrzegawcze powinny niepokoić?
Najczęstsze sygnały to: gorączka lub hipotermia, dreszcze, przyspieszony oddech i tętno, spadek ciśnienia, splątanie lub senność, skąpomocz, bladość lub marmurkowatość skóry, ból uogólniony, nasilona duszność. U seniorów i osób immunoniekompetentnych obraz bywa nietypowy (np. bez gorączki, tylko nagłe otępienie lub osłabienie). Każda gwałtowna zmiana stanu ogólnego w przebiegu zakażenia to sytuacja nagła.
Skąd bierze się sepsa: źródła i czynniki ryzyka?
Najczęstsze ogniska to: płuca (zapalenie płuc), układ moczowy, jama brzuszna (np. zapalenie wyrostka, perforacje), skóra i tkanki miękkie (w tym ropnie, odleżyny), zakażenia związane z cewnikami naczyniowymi. Czynniki ryzyka obejmują skrajne grupy wiekowe, przewlekłe choroby (cukrzyca, POChP, niewydolność nerek, marskość), nowotwory i leczenie onkologiczne, immunosupresję, alkoholizm, zabiegi operacyjne, urazy, poród i połóg, a także opóźniony dostęp do opieki.
Jak przebiega diagnostyka i rozpoznanie?
Rozpoznanie opiera się na podejrzeniu/udokumentowaniu zakażenia i ocenie dysfunkcji narządowej. Kluczowe badania: morfologia (leukocytoza/leukopenia, płytki), CRP/prokalcytonina (markery zapalne), gazometria i mleczan (hipoperfuzja), kreatynina/diureza (nerki), bilirubina/enzymy wątrobowe, parametry krzepnięcia. Należy pobrać posiewy krwi i z ogniska zakażenia przed antybiotykiem (nie opóźniając terapii), a następnie wykonać obrazowanie (RTG, USG, TK) w celu identyfikacji źródła. Narzędzia przesiewowe: SOFA i, u chorych poza OIT, qSOFA (RR ≤ 100/min, częstość oddechów ≥ 22/min, zaburzenia świadomości) jako sygnał alarmowy, nie jedyne kryterium.
Jak wygląda skuteczne leczenie krok po kroku?
Postępowanie ma charakter pilny i wielokierunkowy:
- Szybkie wdrożenie szerokospektralnych antybiotyków dożylnie (najlepiej w ciągu 1 godziny), z późniejszym zawężeniem po wyniku posiewów.
- Agresywna płynoterapia (krystaloidy, zwykle ok. 30 ml/kg) z monitorowaniem perfuzji; następnie wazopresory (noradrenalina) przy utrzymującym się niedociśnieniu.
- Kontrola źródła zakażenia: drenaż ropnia, usunięcie zakażonego cewnika, zabieg chirurgiczny w razie potrzeby.
- Wsparcie narządowe: tlenoterapia/wentylacja, leczenie niewydolności nerek (dializoterapia), korekta zaburzeń krzepnięcia, glikemia w docelowym zakresie.
- Wczesna ocena ryzyka powikłań i ciągłe monitorowanie parametrów (ciśnienie, diureza, laktat).
Czy można zapobiec sepsie?
Ryzyko można istotnie zmniejszyć: regularne szczepienia (m.in. przeciw pneumokokom, grypie), higiena rąk i ran, właściwa pielęgnacja cewników, szybkie leczenie infekcji zgodnie z antybiotykogramem, rozsądne stosowanie antybiotyków (antybiotyk stewardship), kontrola chorób przewlekłych i ograniczanie nadużywania alkoholu. W warunkach szpitalnych kluczowe są procedury aseptyczne i wczesne protokoły rozpoznawania pogorszenia stanu pacjenta.
Jak poprawnie używać słowa w języku polskim?
W polszczyźnie to termin kliniczny, używany w liczbie pojedynczej, w rodzaju żeńskim. W tekstach naukowych wskazane jest precyzowanie postaci (np. „wstrząs septyczny”). Synonim „posocznica” ma charakter tradycyjny; w praktyce medycznej dominuje forma „sepsa”.
Informacje gramatyczne
Rodzaj: żeński
Odmiana przez przypadki:
Mianownik: sepsa
Dopełniacz: sepsy
Celownik: sepsie
Biernik: sepsę
Narzędnik: sepsą
Miejscownik: sepsie
Wołacz: sepsa
Liczba mnoga: sepsy (rzadko używana, specjalistyczna)
Synonimy i antonimy
Synonimy: posocznica, uogólnione zakażenie, ogólnoustrojowa reakcja na zakażenie
Antonimy: brak cech zakażenia ogólnoustrojowego, homeostaza
Wyrazy pokrewne: septyczny, wstrząs septyczny, septyczność, antyseptyczny (etymologicznie pokrewne, znaczeniowo odmienne)
Przykłady użycia
- „Pacjent przyjęty z zapaleniem płuc spełnia kryteria sepsy (SOFA +3) i wymaga intensywnego leczenia.”
- „U chorej po zabiegu doszło do sepsy o etiologii gronkowcowej z bakteriemią.”
- „Szybkie pobranie posiewów i antybiotykoterapia zmniejszają ryzyko zgonu w sepsie.”
- „Wstrząs septyczny jest skrajną postacią sepsy z utrwalonym niedociśnieniem.”
- „Kampanie edukacyjne podkreślają, że sepsa to stan nagły, a nie zwykła infekcja.”
Pochodzenie słowa
Słowo pochodzi z greki sêpsis „gnicie”, przejęte przez łacinę jako sepsis; do polszczyzny trafiło w XIX wieku jako termin medyczny i zostało spolszczone do formy „sepsa”. Znaczenie ewoluowało od ogólnego „zepsucia tkanek” do precyzyjnego, współczesnego zespołu klinicznego.
Znaczenia w różnych kontekstach
- W medycynie klinicznej: dysfunkcja narządów w przebiegu zakażenia (kryteria Sepsis‑3). Przykład: „sepsa w przebiegu zapalenia pęcherza.”
- W języku potocznym: nieprecyzyjnie jako „zatrucie krwi” – zalecane unikanie. Przykład: „bał się sepsy po zranieniu” (użycie nieprecyzyjne).
- W zdrowiu publicznym: kategoria obciążenia chorobami i zgonów. Przykład: „redukcja śmiertelności z powodu sepsy dzięki wdrożeniu protokołów.”
Najczęstsze błędy w użyciu
- Błąd: „sepsa = bakterie we krwi” → Poprawnie: bakteriemia to obecność drobnoustrojów we krwi; sepsa to dysfunkcja narządowa spowodowana zakażeniem.
- Błąd: „złapać sepsę od ranki” → Poprawnie: ryzyko dotyczy zakażenia, a sepsa jest nieprawidłową reakcją organizmu na to zakażenie.
Najważniejsze fakty na wagę życia
– Definicja kliniczna oparta jest na dysfunkcji narządowej (SOFA ≥ 2) w przebiegu zakażenia.
– Objawy bywają niespecyficzne; liczy się dynamika pogorszenia stanu ogólnego.
– Szybkie antybiotyki, płyny i kontrola źródła stanowią podstawę skutecznego leczenia.
– Wstrząs septyczny wymaga wazopresorów i intensywnego nadzoru.
– Profilaktyka: szczepienia, higiena, aseptyka, rozsądne antybiotyki i kontrola chorób przewlekłych.
Pytania do przemyślenia:
- Czy w Twoim miejscu pracy/rodzinie istnieje plan szybkiej reakcji na nagłe objawy ciężkiego zakażenia?
- Jakie szczepienia i nawyki higieniczne realnie ograniczają ryzyko ciężkich infekcji prowadzących do sepsy?
- W jaki sposób rozpoznasz wczesne czerwone flagi i przekażesz je dyspozytorowi medycznemu bez zwłoki?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!