Szafran
Szafran (Crocus L.) inaczej zwany krokusem. Jest to rodzaj roślin z rodziny kosaćcowatych. Liczy ponad 80 gatunków.
Systematyka
Szafran należy do domeny eukariontów, królestwa roślin i podkrólestwa roślin zielonych. Krokus zalicza się do nadgromady roślin telomowych, gromady roślin naczyniowych i podgromady roślin nasiennych. Nadklasa to rośliny okrytonasienne, klasa Magnoliopsida, nadrząd liliopodobne, rząd szparagowce, rodzina kosaćcowate, a rodzaj szafran.
Morfologia
Liście: Szafran posiada kilka wąskich, rynienkowatych liści. Wyrastają bezpośrednio z bulwocebuli. Wzrost jest bardziej intensywny dopiero po kwitnieniu.
Kwiaty: Wyrastają bezpośrednio z bulwocebuli. Płatki w dolnej części są zrośnięte w rurkę, w górnej wolne. Płatki są koloru białego, fioletowego, fioletowo-liliowego, różowego, purpurowego, niebieskiego, żółtego lub białego. Większość gatunków kwitnie wczesną wiosną, nieliczne jesienią.
Część podziemna: Krokus posiada nieco spłaszczone, kuliste bulwocebule. Pokryte są one suchymi łuskami.
Rozmnażanie: Rozmnaża się wegetatywnie przez bulwocebule. Niektóre gatunki można rozmnażać z nasion, jednak od momentu zasiania do kwitnienia trzeba poczekać 3 lata. Bulwocebule najlepiej sadzić od września do października po 3 do 5 sztuk w odstępach 5-centymetrowych na głębokości 5-10 cm. Raz zasadzone bulwki pozostają na miejscu przez kilka-kilkanaście lat.
Wymagania uprawne: Szafran jest łatwy w uprawie i nie ma specjalnych wymagań, jednak najlepiej rośnie w słonecznym miejscu na próchniczo-piaszczystej glebie.
Gatunki rosnące w Polsce:
– szafran spiski (krokus spiski) – występuje w Tatrach, na Wzniesieniu Gubałowskim, Beskidzie Wyspowym, Gorcach, Pilsku, Wielkiej Raczy i Leskowcu. Poza górami szafran rośnie w okolicach Brzeska, Bochni i w Kotlinie Sandomierskiej. Posiada duże fioletowo-liliowe kwiaty. Kwitnie od marca do kwietnia. Przez niektórych uznawany jako podgatunek szafrana wiosennego. Od 2014 roku objęty jest ochroną częściową.
Gatunki uprawiane
– szafran spiżowy
– szafran turecki – roślina endemiczna Turcji
– szafran wąskolistny (krokus wąskolistny) – jego naturalnym miejscem występowania jest Krym i okolica
– szafran złocisty – rośnie od wschodniej Rumunii, przez Bałkany i Grecję do środkowej i południowej Turcji
– szafran toskański
– szafran żółtokwiatowy (krokus żółty) – pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego
– szafran gargański
– szafran uprawny (szafran siewny, krokus uprawny) – pochodzi z południowo – wschodniej Europy lub Azji Mniejszej, kwitnie w drugiej połowie września.
– szafran Siebera (krokus Siebera) – rośnie na Półwyspie Bałkańskim i wyspach Morza Egejskiego
– szafran okazały (krokus okazały) – w naturze rośnie w rejonie Morza Czarnego i Azji Mniejszej, kwitnie jesienią
– szafran Tommasiniego – kwitnie wczesną wiosną. Ma kwiaty białe, fioletowe lub wielobarwne. Nazwany dla upamiętnienia botanika z Austro-Węgier Muzio Giuseppe Spirito de Tommasini
– szafran wiosenny (krokus wiosenny) – naturalnie występuje w Europie Środkowej. Posiada kwiaty w kolorze białym, różowym, purpurowym, niebieskim, żółtym, a nawet pasiaste. Szeroko rozpowszechniony w uprawie.
Zastosowanie:
– roślina ozdobna – około 30 gatunków tego kwiatu jest uprawianych jako rośliny ozdobne. Nadają się do sadzenia na rabatach i ich obrzeżach, w ogródkach skalnych, na trawnikach oraz w szklarniach.
– przyprawa – szafran uprawia się już od wielu wieków. Przyprawą są wysuszone znamiona słupków szafranu uprawnego. Na 1 kilogram przyprawy trzeba zebrać znamiona ze 150 tysięcy kwiatów, co czyni go najdroższą przyprawą na świecie. Ma cierpki smak, delikatny metaliczny połysk i zapach skoszonej trawy. Stosuje się go najczęściej do przyprawiania ryżu, owoców morza, zup i ciast. Barwi potrawy na żółto, jednak zbyt duża ilość przyprawy sprawia, że potrawa staje się gorzka.
– afrodyzjak – stosowany był już przez Fenicjan, Greków, Asyryjczyków, Arabów, a nawet Brytyjczyków.
– barwnik – właściwości barwiące wykorzystywane były już w starożytnej Grecji i Rzymie. Za właściwości barwiące szafranu odpowiada krocyna. Znamiona szafranu już w niewielkiej ilości dają żółto-pomarańczowy kolor. Zwiększenie ilości barwnika powoduje zmianę koloru farbowanych tkanin na bogaty odcień czerwieni.
– lekarstwo – w starożytności używany był do leczenia wielu chorób takich jak: infekcje dróg oddechowych, szkarlatyny, raka, hipoksji, astmy, chorób krwiobiegu, chorób serca, artretyzmu, zarazy morowej, czarnej ospy, rozstroju żołądka, krwawień z macicy, zaburzeń miesiączki, bezsenności, a nawet kolek niemowlęcych. Badania kliniczne pokazują jego pozytywny wpływ na procesy starzenia się (ma właściwości przeciwutleniające) i leczenie raka (ma działanie antyrakowe antymutageniczne i immunomodulacyjne)
– kosmetyka – zastosowanie w kosmetyce zawdzięcza głównie karotenoidom, które mają pozytywne oddziaływanie na skórę (chronią ją przed czynnikami zewnętrznymi jak promieniowanie UV, przeciwdziałają wolnym rodnikom oraz nadają cerze naturalny kolor) i flawonoidom (działają przeciwzapalne, przeciwbakteryjnie, wygładzająco na cerę). Szafram jest również składnikiem kosmetyków i farb do włosów w odcieniach czerwieni i rdzy.
Kultura i symbolika
– w Greckiej mitologii Krokos był młodzieńcem, który nieszczęśliwie się zakochał w nimfie Smilaks. Został zamieniony w szafran.
– szafran jest symbolem abstynencji
Szafran jest rzeczownikiem rodzaju męskiego.
Odmiana przez przypadki:
Liczba pojedyncza:
Mianownik – szafran
Dopełniacz – szafranu
Celownik – szafranowi
Biernik – szafran
Narzędnik – szafranem
Miejscownik – szafranie
Wołacz – szafranie
Liczba mnoga:
Mianownik – szafrany
Dopełniacz – szafranów
Celownik – szafranom
Biernik – szafrany
Narzędnik – szafranami
Miejscownik – szafranach
Wołacz – szafrany
Przykłady użycia:
W moim ogródku tej wiosny zakwitło dużo szafranów.
Szafran to wiosenny kwiat.
Kupiłam piękny bukiet szafranów na imieniny koleżanki.
Moim ulubionym kwiatem jest szafran.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!