Tojad
Tojad
Tojad (Aconitum L.) jest rośliną z rodziny jaskrowatych. Według różnych źródeł liczy od 100 do 300 gatunków. Rośnie na półkuli północnej. Są to rośliny bardzo silnie trujące, jedne z najsilniej trujących w Europie. Trujące są jej wszystkie części: korzeń, ziele, nasiona, a nawet nektar i pyłek. Zawierają alkaloidy dwuterpenowe takie jak mezakoninę, napelinę, akoninę i akonitynę. Najsilniejsza z nich jest akonityna. Jest to neurotokstna, które powoduje paraliż całego układu nerwowego i doprowadza do niewydolności wielonarządowej i zatrzymania akcji serca. Toksyna wnika do organizmu również przez zranienia i pory w skórze. Wystarczy już 2 – 5 mg, by wywołać śmierć. Na toksyny zawarte w roślinie nie ma antidotum.
Tojad zapylany jest przez trzmiele, dlatego występowanie tej rośliny pokrywa się z występowaniem tego owada.
Nazwy potoczne:
– mordownik – ze względu na silnie trujące właściwości
– wilcze ziele, zmora wilków – dawniej używano go do trucia dzikich zwierząt
– Pantofelki Matki Boskiej – ludowe porzekadło głosi, że tojad użyczył swoich szafirowych płatków Maryi, gdy uciekała z Józefem i Jezusem do Egiptu
– akonit
Tojad fascynował ludzkość od starożytności. Według mitologii greckiej tojad wyrósł ze śliny Cerbera.
Najprawdopodobniej to właśnie tojadem został otruty grecki filozof Arystoteles. W średniowieczu zatruwano nim strzały i miecze. W epoce renesansu był najbardziej popularną trucizną. Przez lata tojadu używano do zatruwania harpunów podczas polowań na wieloryby.
Systematyka:
Domena – eukarionty
Królestwo – rośliny
Podkrólestwo – rośliny zielone
Nadgromada – rośliny telomowe
Gromada – rośliny naczyniowe
Podgromada – rośliny nasienne
Nadklasa – okrytonasienne
Klasa – Magnoliopsida
Nadrząd – jaskropodobne
Rząd – jaskrowce
Rodzina – jaskrowate
Rodzaj – tojad
W Polsce występują następujące odmiany tojadu:
– tojad Berdaua – powstał ze skrzyżowania tojadu dzióbatego z tojadem mocnym
– tojad czarnohorski
– tojad dzióbaty – inaczej zwany pstrym lub tojadem smukłym
– tojad Fischera – gatunek uprawny
– tojad karłowaty
– tojad Gayera – mieszaniec tojadu wschodniokarpackiego z tojadem wiechowatym
– tojad kosmatoowockowy – krzyżówka tojadu dzióbatego z tojadem wiechowatym
– tojad mocny – najczęściej występujący gatunek w Polsce, jest również uprawiany jako roślina ozdobna
– tojad lisi – ma kwiaty bladożółte lub białawe, roślina ozdobna
– tojad mołdawski – w Polsce występuje jego podgatunek zwany tojadem Hosta
– tojad ogrodowy – gatunek uprawny
– tojad niski – zwany inaczej tojadem bukowińskim i tojadem tauryjskim
– tojad sudecki
– tojad wschodniokarpacki
– tojad wiechowaty
– tojad Pawłowskiego – powstał ze skrzyżowania tojadu wschodniokarpackiego i tojadu dzióbatego
– tojad wyniosły
Niektóre gatunki tojadu są pod ochroną. Siedem z nich wpisano do Polskiej czerwonej księgi roślin. Gatunkami zagrożonymi wyginięciem są tojad lisi, sudecki, wschodniokarpacki, wiechowaty, niski, maniński i morawski.
Morfologia:
Tojad dorasta nawet do 150 cm. Ma kwiaty grzbieciaste w kolorze fioletowym, ciemnoniebieskim, rzadziej żółtym, białym, różowym i czerwonym. Zebrane są w kwiatostan typu grono. Okwiat składa się z pięciu działek kielicha. Dwie najniższe działki kielicha są eliptyczne, dwie środkowe jajowate a najwyższy swoim kształtem przypomina hełm lub mnisi kaptur (stąd angielska nazwa tojadu – monkshood). Posiada osiem płatków korony. Dwa płatki przekształcone są w miodniki i schowane pod hełmem. Pozostałe płatki są niepozorne, łuskowate bądź zostały całkowicie zredukowane. Owocem jest mieszek, w którym znajduje się wiele nasion. Nasiona mają kolor brązowoczarny. Liście tojadu są dłoniastodzielne. Łodyga jest gruba, sztywna i pusta w środku. Czarnobrunatny korzeń jest zgrubiały bulwiasto lub wrzecionowato. W zależności od odmiany kwitnie od czerwca do października.
Zastosowanie:
Tojad ma dwa główne zastosowania. Jest uprawiany jako roślina ozdobna oraz jest rośliną leczniczą. Zawarta w tojadzie akonityna ma działanie przeciwbólowe oraz w niewielkich dawkach stosowana jest w leczeniu dny moczanowej.
Tojad jest rzeczownikiem rodzaju męskiego.
Odmiana przez przypadki:
Liczba pojedyncza
Mianownik : tojad
Dopełniacz : tojadu
Celownik : tojadowi
Biernik : tojad
Narzędnik : tojadem
Miejscownik : tojadzie
Wołacz : tojadzie
Liczba mnoga
Mianownik : tojady
Dopełniacz : tojadów
Celownik : tojadom
Biernik : tojady
Narzędnik : tojadami
Miejscownik : tojadach
Wołacz : tojady
Przykładowe użycia w zdaniach:
Tojad jest rośliną silnie trującą.
Arystoteles został otruty toksyną zawartą w tojadach.
Marta posadziła w swoim ogrodzie kilka odmian tojadu.
Tojad ma piękne fioletowe kwiaty.
Trujące właściwości tojadów znane są od starożytności.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!