Utylitaryzm

Utylitaryzm to nurt rozpowszechniony w epoce pozytywizmu. Pojęcie to oznacza także dążenie do pragmatycznych celów, przez które człowiek jest w stanie zrezygnować nawet z innych, wyższych celów.
Pozytywiści w XIX wieku uważali, że filozofia powinna proponować pozytywne rozwiązania i w ten sposób przyczyniać się do polepszania warunków życia społeczeństw. W myśl tej idei, wartość człowieka nie była zależna od urodzenia w rodzinie szlacheckiej czy zamożnej ani od pozycji w społeczeństwie. Ważna była użyteczność człowieka dla ogółu, a więc przyczynianie się do pomnożenia szczęścia innych, nie wyłączając przy tym dbania o własne interesy oraz zaspokajania swoich potrzeb.
Utylitaryzm to zasada użyteczności (z łacińskiego utilis- użyteczny) dotycząca jednostek i zbiorowości. Wiąże się to z głoszonym przez pozytywistów kultem pracy, która oprócz tego, że zapewnia osobiste sukcesy i powodzenie, zaspokaja potrzeby innych.
Synonimem utylitaryzmu jest praktycyzm, który chce wykorzystać w praktyczny sposób każde zjawisko.
1) Przykłady zastosowania zasady użyteczności i utylitaryzmu można dostrzec w „Lalce” Bolesława Prusa. Główny bohater – Stanisław Wokulski – po zdobyciu majątku zaczyna podejmować działania, zbliżyłyby go do jego ukochanej, Izabeli Łęckiej. Można o nim powiedzieć, że jest na wpół romantykiem, a na wpół pozytywistą – kocha jak romantyk, a zdobywa jak pozytywista.
Dlatego też realizuje hasła typowe dla programu polskich pozytywistów – pomaga przedstawicielom biedoty, a – co najważniejsze dla tematu pracy – działa w myśl utylitaryzmu. W tym celu zakłada spółkę do handlu ze Wschodem razem z przedstawicielami arystokracji. Jej zadaniem było wzbogacenie się społeczeństwa polskiego oraz kraju, jednak zapewniała również zapewnienie dochodów jego członkom. 2) Jako i