Utylitaryzm
Utylitaryzm to nurt rozpowszechniony w epoce pozytywizmu. Pojęcie to oznacza także dążenie do pragmatycznych celów, przez które człowiek jest w stanie zrezygnować nawet z innych, wyższych celów.
Pozytywiści w XIX wieku uważali, że filozofia powinna proponować pozytywne rozwiązania i w ten sposób przyczyniać się do polepszania warunków życia społeczeństw. W myśl tej idei, wartość człowieka nie była zależna od urodzenia w rodzinie szlacheckiej czy zamożnej ani od pozycji w społeczeństwie. Ważna była użyteczność człowieka dla ogółu, a więc przyczynianie się do pomnożenia szczęścia innych, nie wyłączając przy tym dbania o własne interesy oraz zaspokajania swoich potrzeb.
Utylitaryzm to zasada użyteczności (z łacińskiego utilis- użyteczny) dotycząca jednostek i zbiorowości. Wiąże się to z głoszonym przez pozytywistów kultem pracy, która oprócz tego, że zapewnia osobiste sukcesy i powodzenie, zaspokaja potrzeby innych.
Synonimem utylitaryzmu jest praktycyzm, który chce wykorzystać w praktyczny sposób każde zjawisko.
1) Przykłady zastosowania zasady użyteczności i utylitaryzmu można dostrzec w „Lalce” Bolesława Prusa. Główny bohater – Stanisław Wokulski – po zdobyciu majątku zaczyna podejmować działania, zbliżyłyby go do jego ukochanej, Izabeli Łęckiej. Można o nim powiedzieć, że jest na wpół romantykiem, a na wpół pozytywistą – kocha jak romantyk, a zdobywa jak pozytywista.
Dlatego też realizuje hasła typowe dla programu polskich pozytywistów – pomaga przedstawicielom biedoty, a – co najważniejsze dla tematu pracy – działa w myśl utylitaryzmu. W tym celu zakłada spółkę do handlu ze Wschodem razem z przedstawicielami arystokracji. Jej zadaniem było wzbogacenie się społeczeństwa polskiego oraz kraju, jednak zapewniała również zapewnienie dochodów jego członkom. 2) Jako inny przykład jestem w stanie przywołać także nowelę paraboliczną Bolesława Prusa – „Z legend dawnego Egiptu”. Władca Egiptu, stuletni Ramzes, traci siły i przeczuwa własną śmierć, dlatego każe na swojego następcę przygotować 30-letniego wnuka Horusa. Horus kazał więc przygotować edykty, takie jak:
–
zawarcie pokoju z Etiopią oraz łaska dla jej mieszkańców;
– obniżenie czynszu dzierżawnego i podatków dla ludu, dni wolne od pracy dla niewolników, zakaz wyrywania języków;
– odwołanie wygnania dla swojego nauczyciela Jetrona;
– przeniesienie zwłok swojej matki do katakumb;
– uwolnienie Bereniki – ukochanej Horusa.
Na co wskazują edykty? Na to, że te zapisy będą miały służyć nie tylko jemu samemu (jak edykt o przeniesieniu zwłok matki czy uwolnienie ukochanej), ale przede wszystkim społeczeństwu. Są więc zgodne z utylitaryzmem, czego nie można było powiedzieć o rządach Ramzesa, który był władcą absolutnym, jego wola była ponad dobrem ogółu, a jednostka nie miała dla niego znaczenia. Horus mógłby służyć za wzór idealnego władcy – reformy i zmiany, które chce wprowadzić, miały unowocześnić państwo oraz zapewnić jego obywatelom dobrobyt. Horus kocha swój lud i rozumie, że jest jego sługą; jest łaskawy oraz szlachetny. Niestety los zdecydował inaczej – zamiast śmierci Ramzesa, doczekano się śmierci jego wnuka, przez co jego idee wyrażone w edyktach nie zostały wprowadzone w życie.Warto zwrócić uwagę na autora powyższych przykładów z literatury. Bolesław Prus bardzo dokładnie oraz bardzo często wskazuje na utylitaryzm w swoich dziełach, przez co można powiedzieć, że jest on wizjonerem – osobą, która tworzy śmiałe plany dotyczące przyszłości. Pokazuje, jak mógłby wyglądać świat, jeśli każdy chciał przyczynić się do jego rozwoju.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!