Związek frazeologiczny
Wyraz „frazeologia” został utworzony w XVI wieku. Pierwotnie oznaczał zbiór wyrażeń i zwrotów językowych, później także szczególną formę mówienia lub wypowiedzi charakteryzujących pisarza, utwór literacki, język itp. W Polsce termin ten pojawił się w drugiej połowie XX wieku.
Przedmiot frazeologii stanowią wyrażenia i zdania, które charakteryzują się pewnym stopniem utarcia, są powtarzane w tej samej lub podobnej formie.
W zasobie słownictwa związki frazeologiczne stanowią swoistą warstwę z dwóch względów: nigdy nie są jedynymi nazwami realiów, lecz funkcjonują jako ekspresywne i obrazowe ich odpowiedniki. Są też odporne na zmiany, przekazywane z pokolenia na pokolenie w takiej samej postaci.
Wyróżnia się związki stałe, łączliwe i luźne.
Związki stałe to takie, w których często zachowują się archaizmy formalne, znaczeniowe lub leksykalne. Frazeologia stała nie tylko odbija dawne zjawiska językowe, ale również często nawiązuje do dawnych realiów, jest dokumentem dawnych obyczajów, stosunków, życia w dawnych wiekach.
Związki łączliwe to takie, w których stopień zespolenia jest znaczny, ale ich składniki nie uległy leksykalizacji. Komponenty takiego związku zachowują swoje znaczenie podstawowe, ale ich połączenie ma ustalony skład.
Związki luźne to połączenia tworzone doraźnie przez użytkowników jeżyka z elementów leksykalnych, które mają do dyspozycji. Takimi związkami mogą być powiedzenia: pada śnieg, chodźmy na kawę. Nie stanowią one zupełnie dowolnych połączeń – podlegają ograniczeniom szeroko pojętej łączliwości, normom współwystępowania związanymi z systemem lub zasadami konwencji oraz przede wszystkim nadrzędnej zasadzie logiczności, która obowiązuje przy budowaniu każdej wypowiedzi tak, aby spełniała skutecznie swą funkcję komunikacyjną.
Na pograniczu związków łączliwych i stałych należą wyrażenia i zwroty, które mają charakter porównawczy oraz wyrażenia gatunkujące, czyli te, w których wyraz określany uwidacznia gatunkującą cechę przedmiotu nazwanego wyrazem określanym.
Biorąc pod uwagę stabilność języka można wskazać wśród frazeologizmów jednostki stabilne, które trwają w niezmiennej postaci od lat, jednostki recesywne, które są przestarzałe i używa się ich rzadko lub wcale oraz jednostki ekspansywne. Jednostki stabilne dowodzą, iż normy są stałe i niezmienne, jednostki recesywne – dowodzą konserwatyzmu norm, natomiast jednostki ekspresywne świadczą o elastyczności.
Biorąc pod uwagę kryterium formalne wyróżnia się następujące rodzaje frazeologizmów:
Frazeologizmy jednokształtne – cechują się niezmiennością składu leksykalnego, np. nie zasypiać gruszek w popiele, groch z kapustą, nocny Marek, sól ziemi. Frazeologizmy te postrzegane są jako wyjątkowe, które trzeba zapamiętać w ich utrwalonej przez tradycję postaci. Frazeologizmy wielokształtne mają wymienne komponenty, mogą zmieniać formę gramatyczną i schemat składniowy.
Uniwersalia we frazeologii to zjawisko występowania identycznych związków frazeologicznych (tj. frazeologizmów tożsamych lub bardzo do siebie zbliżonych pod względem semantyki i sposobu obrazowania czasem i struktury formalnej) w różnych, nawet bardzo od siebie odległych językach.
Dla frazeologii europejskiej takim wspólnym źródłem jest świat antyczny, i to zarówno mitologia, jak i historia oraz literatura antyczna (Homer, Sofokles, Ezop, Horacy, Cyceron). Wiele frazeologizmów, będących dosłownym tłumaczeniem wspólnej podstawy, ma rodowód biblijny. Podłożem wspólnej frazeologii są także cytaty ze światowej literatury pięknej oraz terminologia naukowa, handlowa i techniczna przenikająca do języka potocznego. Frazeologię związaną z wytworami człowieka nazywa się frazeologią konwencjonalną.
Odmiana przez przypadki (L.poj./L.mn.)
M. związek frazeologiczny/związki frazeologiczne
D. związku frazeologicznego/związków frazeologicznych
C. związkowi frazeologicznemu/związkom frazeologicznym
B. związek frazeologiczny/związki frazeologiczne
N. związkiem frazeologicznym/związkami frazeologicznymi
Msc. związku frazeologicznym/związkach frazeologicznych
Synonimy: powiedzenie, przysłowie, idiom, wyrażenie, zwrot, fraza
Przykłady użycia:
Związki frazeologiczne pochodzą z Biblii.
Niektórzy nie rozumieją znaczenia związków frazeologicznych.
Warto znać związki frazeologiczne, bo bogacą nasz język.
Ten związek pochodzi z mitologii.
Niektóre frazeologizmy mają niejasne pochodzenie.
Użyłeś tego frazeologizmu w niewłaściwym znaczeniu.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!