Powód – synonim
„Powód” bywa mylący: raz oznacza przyczynę działania, innym razem – stronę w sporze sądowym. Właściwy zamiennik zależy od rejestru, celu wypowiedzi i tego, czy mówisz o faktach, intencjach, czy roli procesowej.
Najbliższe odpowiedniki to: przyczyna (neutralnie o źródle zdarzenia), motyw (intencja działania), podstawa (rejestr urzędowy), uzasadnienie i argument (gdy wyjaśniasz lub przekonujesz). W prawie zamiast Powód – synonim użyj: strona powodowa, powód/powódka lub skarżący, zależnie od trybu i etapu postępowania cywilnego lub administracyjnego.
Powód – synonim dobieraj do intencji: przesłanka i racja brzmią rzeczowo, pretekst wskazuje pozór, a pobudka dotyczy emocji; w raporcie lepiej pisać przesłanka, w rozmowie – racja lub pobudka, gdy akcentujesz pozorność — pretekst.
Kiedy „zamiennik powodu” brzmi najlepiej w Twoim kontekście?
Wybór zależy od stylu (urzędowy vs potoczny), celu (wyjaśnianie, przekonywanie, opis) i dziedziny (język ogólny, prawo, biznes).
Jak dobrać zamienniki do sytuacji i rejestru?
Rejestr formalny/oficjalny
- przyczyna – rzeczowo o źródle zjawiska; Przykład: Przyczyną opóźnienia była awaria serwera.
- podstawa – w dokumentach, decyzjach, orzeczeniach; Przykład: Brak podstawy prawnej uniemożliwia wydanie zezwolenia.
- przesłanka – w prawie i logice, warunek uzasadniający wniosek; Przykład: Spełniono przesłanki do rozwiązania umowy.
- strona powodowa (sens prawniczy) – uczestnik postępowania wnoszący pozew; Przykład: Strona powodowa cofnęła pozew przed rozprawą.
Rejestr neutralny/standardowy
- motyw – intencja stojąca za czynem; Przykład: Motyw zmiany pracy był czysto rozwojowy.
- argument – powód używany do przekonywania; Przykład: Najsilniejszy argument dotyczył kosztów utrzymania.
- uzasadnienie – spójne wytłumaczenie decyzji; Przykład: Uzasadnienie odmowy wskazuje na braki formalne.
- okoliczność – kontekst sprzyjający czemuś; Przykład: W tych okolicznościach rezygnacja była rozsądna.
Rejestr potoczny/nieformalny
- pobudka – impuls emocjonalny lub praktyczny; Przykład: Główną pobudką była chęć uproszczenia życia.
- pretekst – pozorny, wygodny „powód”; Przykład: Deszcz był tylko pretekstem, by odwołać spotkanie.
Gdzie przebiega granica między „przyczyną”, „motywem” i innymi zamiennikami?
Dobór zależy od tego, czy opisujesz faktyczny mechanizm zdarzenia, ludzką intencję, czy potrzebę retorycznego wsparcia tezy.
przyczyna vs motyw: „Przyczyna” wskazuje obiektywne źródło zdarzenia; „motyw” – intencję sprawcy.
• Motyw działania administratora był pośpiech – akcent na intencję i impuls
argument vs uzasadnienie: „Argument” to pojedynczy punkt perswazyjny; „uzasadnienie” – całość wywodu porządkującego decyzję.
• Uzasadnienie decyzji obejmuje analizę ryzyk – struktura i pełny tok rozumowania
pretekst vs przesłanka: „Pretekst” to pozorna, często nieszczera przyczyna; „przesłanka” – obiektywny warunek wnioskowania lub działania.
• Przesłanki wniosku zostały wykazane – kryteria spełnione
Jak szybko wybrać właściwe słowo, by trafić w sedno?
- W sytuacji formalnej/oficjalnej: użyj podstawa lub przesłanka, ponieważ brzmią urzędowo i precyzyjnie.
- W codziennej rozmowie: użyj przyczyna lub motyw, ponieważ są naturalne i zrozumiałe bez kontekstu fachowego.
- W tekście literackim/artystycznym: użyj pobudka lub motyw, ponieważ silniej niosą ładunek emocjonalny i intencjonalny.
- W kontekście retorycznym/debaty: użyj argument, ponieważ podkreśla funkcję przekonywania, nie tylko opis faktów.
| Synonim dla „Powód – synonim” | Rejestr | Kontekst użycia | Przykład |
|---|---|---|---|
| przyczyna | neutralny | opis faktów | Przyczyną była awaria. |
| motyw | neutralny | intencje osoby | Motyw był altruistyczny. |
| argument | neutralny | perswazja | Argument dotyczył kosztów. |
| podstawa | formalny | dokumenty/akty | Brak podstawy prawnej. |
| przesłanka | formalny | prawo/logika | Spełniono przesłanki. |
Najczęstsze błędy w doborze synonimów dla „Powód – synonim”
- Błąd: Używanie pretekst w raportach technicznych → Lepiej: przyczyna, ponieważ nie sugeruje pozorności.
- Błąd: Mylenie argument z uzasadnienie → Różnica: argument to pojedynczy punkt, uzasadnienie – pełna konstrukcja wyjaśnienia.
Przykłady użycia synonimów „Powód – synonim” w różnych kontekstach
Uzasadnienie reorganizacji opiera się na spadku marży – potrzebna całość powodów, nie pojedynczy argument.
Motyw przeprowadzki był rodzinny – akcent na intencję, nie na łańcuch przyczynowy.
Pobudką bohatera była zazdrość – emocjonalny impuls budujący psychologię postaci.
Synonimy w różnych formach
Czasami dla formy przyimkowej „z powodu” lepsze są równoważne konstrukcje:
- „z powodu” → „wskutek”, „na skutek”, „ze względu na” (np. Na skutek burzy lot odwołano.)
- „z racji” (bardziej oficjalne) → „z racji wieku przysługuje zniżka”.
Ściąga na koniec: wybieraj celnie
• Fakty i mechanizmy: przyczyna
• Intencje i emocje: motyw / pobudka
• Perswazja: argument
• Urzędowo: podstawa / przesłanka
• Pozorność: pretekst
Pytania do przemyślenia: Czy potrzebujesz nazwać fakt, intencję czy funkcję retoryczną? Czy Twój dobór brzmiałby naturalnie w e-mailu do klienta albo w piśmie urzędowym?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!