Liczba mnoga

Na początek zdefiniujmy, czym jest odmiana. W gramatyce języka polskiego przez LICZBY możemy odmieniać wszystkie odmienne części mowy, a więc rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i czasowniki. Taki zabieg służy do zaakcentowania liczby i jej wielokrotności na przykład osób i przedmiotów. Wyróżniamy dwie liczby: pojedynczą i mnogą. W tym wypracowaniu omówię liczbę mnogą.
DEFINICJA:
według „Słownika języka polskiego PWN” liczba mnoga to „kategoria gramatyczna oznaczająca, że dany wyraz odnosi się do więcej niż jednej osoby lub jednego przedmiotu”. Wikipedia definiuje jako „szereg form fleksyjnych oznaczających wielość przedmiotów”. Mówiąc prościej, liczbę mnogą stosujemy, kiedy czegoś lub kogoś jest więcej niż jeden. Powiemy jedno krzesło – dwa krzesła; jedno drzewo – piętnaście drzew; jeden człowiek, ale trzech ludzi. W skrócie liczbę mnogą zapisujemy „l.mn”. a liczbę pojedynczą „l.poj”.
FUNKCJE:
do czego przyda nam się tworzenie liczby mnogiej? Przede wszystkim do wyliczenia. Jeśli chcemy zaakcentować obecność czegoś więcej niż jedna sztuka, musimy stworzyć liczbę mnogą. Czasami służy też to zaakcentowania przeliczalności. Stosując ją, zmieniamy znaczenie leksykalne. Niektóre formy liczby mnogiej mogą wyrażać pewne natężenie ilościowe, a co za tym idzie – wzmocnienie treści.
SZCZYPTA HISTORII:
w starszych tekstach dotyczących gramatyki możemy się natknąć na wyrażenie „liczba podwójna”, zamiast „liczba mnoga”. Była używana do czegoś innego, niż liczba mnoga obecnie. Rozpowszechniła się w dawnej polszczyźnie i czeszczyźnie; była dziedzictwem prasłowiańskim. Liczbą podwójną posługiwano się do XVI wieku. Miała własne formy gramatyczne. Służyła przede wszystkim do wyrażania parzystości, podwójności. Obecnie można spotkać się nadal z tym wyrażeniem, na przykład w gwarach. Opisuje ona zawsze DWA elementy, nigdy nie trzy, cztery, i tak dalej. Do dziś niektóre słowa opisujące części ciała zachowały pierwotną formę liczby podwójnej, na przykład oczy – dwoje oczu, uszy – dwoje uszu, ręce – trzymam w ręku, rękoma. Liczba podwójna odmieniała się przez rodzaje (męski, żeński i nijaki) i podlegała deklinacji.
Przykłady ze staropolszczyzny: „oba konia”, „dwa miecza”, „dwa króla”, „dwa męża”, „dwie ręce”, „obie stronie”, „dwie rybie”, „dwie słońc”.
Powiedzenia: „Mądrej głowie dość dwie słowie”; „Trzy gęsi, dwie niewieście uczyniły jarmark w mieście”.
LICZBA MNOGA:
liczba mnoga przyjmuje najczęściej końcówki „-e”, „-i”, „-y” oraz „-owie”. To, jakiej końcówki wyrazu użyjemy zależy przede wszystkim od rodzaju, ale też od innych czynników. Dla obcokrajowców, bądź dzieci zaczynających naukę, tworzenie liczby mnogiej w języku polskim może przysporzyć nie lada problemów. Przykładowo, w języku angielskim zabieg ten jest o wiele bardziej prosty gramatycznie.
Rzeczowniki a liczba mnoga.

Rzeczownik to odmienna część mowy, która pozwala nazywać rzeczy, osoby, obiekty, miejsca, zjawiska, a nawet pojęcia abstrakcyjne. Odpowiada na pytania kto? Co? W zdaniu pełni funkcję podmiotu, ale może też wykonywać funkcje dopełnienia, okolicznika, przydawki lub orzecznika.
Przykłady:
jeden pies → dwa psy, trzy psy, cztery psy, pięć psów, sześć psów, siedem psów, osiem psów, dziewięć psów, dziesięć psów…
jeden kot → dwa koty, trzy koty, cztery koty, pięć kotów, sześć kotów, siedem kotów, osiem kotów, dziewięć kotów, dziesięć kotów…
drzewo →drzewa
komputer → komputery
dziecko → dzieci
piłka → piłki
ulica → ulice
jabłko → jabłka
liczba → liczby
pokój → pokoje
drabina → drabiny
głośnik → głośniki
długopis → długopisy
uroczystość → uroczystości
bagaż → bagaże
tłum → tłumy
brat → bracia
Przyjrzyjmy się przykładom tworzenia liczby mnogiej w zdaniach:
Mój wujek ma jednego chomika, a my mamy aż pięć chomików.

Byłem wczoraj na spacerze i znalazłem kasztana, kawałek dalej leżało jeszcze więcej kasztanów.

Kupiłem tylko jednego batonika, chociaż w sklepie było naprawdę sporo smakowitych batoników.

Widziałem w książce fotografię słonia, a w zoo pokazały mi się trzy prawdziwe słonie!

Podczas festynu w górę poszybowało dziewięćdziesiąt dziewięć balonów, plus mój jeden, czerwony balon.

Tydzień ma siedem dni, a cztery tygodnie to miesiąc.

Chciałam kupić sobie nowy rower, ale w sklepie ujrzałam tyle pięknych rowerów, że nie mogłam podjąć decyzji.

Listonosz przyniósł mi dziś list. W swojej torbie miał też wiele innych listów.

SINGULARIA TANTUM i PLURALIA TANTUM:
te obco brzmiące nazwy oznaczają rzeczowniki, które posiadają tylko liczbę pojedynczą lub tylko liczbę mnogą.
Zacznijmy od „singularia tantum”. Określamy tym słowem grupę rzeczowników, które występują tylko w liczbie pojedynczej i nie utworzymy z nich liczby mnogiej, choć często oznaczają one zbiór czegoś, jakąś zbiorowość. Na przykład „ryż”, „cukier”, „sól”, „pieprz”, „kasza”, „gaz”, „bawełna”, „mosiądz”, „platyna”, „tlen”, „aluminium”, „młodzież”, „inteligencja”, „chłopstwo”, „duchowieństwo”, a także nazwy uczuć: „duma”, „zawiść”, „nienawiść”.
Druga grupa to „pluralia tantum”, a więc rzeczowniki, które posiadają tylko liczbę mnogą, a nie mają liczby pojedynczej. Takie rzeczowniki mają najczęściej rodzaj niemęskoosobowy. Oto przykłady: „drzwi”, „spodnie”, „szachy”, „finanse”, „okulary”, „sanki”, „usta”, „fusy”, „wakacje”, „perfumy”, „skrzypce”, „plecy”, „zaręczyny”, „trociny”. Nazwy własne: „Sudety”, „Karpaty”, „Apeniny”, „Alpy”, „Włochy”, „Węgry”, „Niemcy”, „Chiny”, „Katowice”, „Siemianowice”, „Międzyzdroje”, „Tatry”, „Indie”.
Czynnością sprawiającą nieco problemów jest połączenie pluralia tantum z liczebnikiem. Nie powiemy „dwa drzwi”, ale „dwoje drzwi” lub „dwie pary drzwi”. Nie powiemy „pięć spodni”, tylko „pięć par spodni”.
Istnieją też niektóre rzeczowniki, które posiadają jednocześnie liczbę mnogą i pojedynczą, na przykład wyraz „ziarno”. Odnosi się zarówno do pojedynczego ziarna, czyli nasiona, jak i to całego zapasu, nawet kilku ton ziarna.
Po co nam taka wiedza? Wyobraźmy sobie, że idziemy do sklepu bez samoobsługi i mówimy do ekspedientki zdanie: „Poproszę mleko”. Jako że jest to rzeczownik niepoliczalny, musimy doprecyzować, ile tego mleka chcemy. Błędne (choć dopuszczane w języku potocznym) będzie zdanie „Poproszę trzy mleka”. Najprecyzyjniej wyrazimy się, określając opakowanie i jego ilość, a więc „Poproszę trzy kartony mleka”. Podanie jednostki miary i ilości znacznie ułatwi komunikację, kiedy będziemy mieli do czynienia z rzeczownikami budzącymi wątpliwości.
Możemy też wyróżnić następujący podział rzeczowników liczby pojedynczej:
a) rzeczowniki oderwane lub abstrakcyjne (na przykład „piękno”, „zieleń”, „szybkość”, „bezczynność”, „wdzięczność”)
b) rzeczowniki materialne (na przykład „srebro”, „szkło”, „złoto”, „drewno”, „kreda”, „piasek”)
c) rzeczowniki zbiorowe („obuwie”, „ptactwo”, „pierze” „chłopstwo”, „rycerstwo”)
Czasowniki a liczba mnoga.

Czasownik (odpowiada na pytania, co robi? co się z nim dzieje?) również odmienia się przez liczbę mnogą i pozwala nam rozróżnić liczbę osób, bądź przedmiotów, wykonujących daną czynność, bądź znajdujących się w jakimś stanie.
Przykłady:
Liczba pojedyncza → śpiewać
Liczba mnoga → śpiewają (oni, one)
Liczba pojedyncza → tańczyć
Liczba mnoga → tańczą (oni, one)
Liczba pojedyncza → czytać
Liczba mnoga → czytają (oni, one)
Liczba pojedyncza → klaskać
Liczba mnoga → klaskają (oni, one)
Liczba pojedyncza → stoi
Liczba mnoga → stoją (oni, one)
Liczba pojedyncza →robi
Liczba mnoga → robią (oni, one)
Przykłady zastosowania w zdaniach:
Dziewczynka pisze wypracowanie. Dziewczynki piszą wyparowania.
Pies biega w parku. Psy biegają w parku.
Piosenkarka śpiewa bardzo ładnie. Piosenkarki śpiewają bardzo ładnie.
Zaginął mój kot. Zaginęły moje koty.
Rybka pływa w akwarium. Rybki pływają w akwarium.
Chłopiec gra w ulubioną grę komputerową.