Rodzaje podmiotów

Drodzy użytkownicy. W dniu dzisiejszych chciałabym poruszyć temat podmiotu i przedstawić Wam ich rodzaje.
Zacznijmy od określenia czym jest podmiot w zdaniu i jakimi częściami mowy może być on wyrażony. Podmiot w zdaniu jest zawsze wykonawcą danej czynności. Może być on wyrażony rzeczownikiem w Mianowniku, bądź zaimkiem. Taki podmiot jest nazywany gramatycznym. Odpowiada na pytania: kto? co? Jest to najczęściej spotykany rodzaj podmiotu, ale w języku polskim wyróżniamy jeszcze kolejne, o których napiszę w dalszej części mojej pracy.
Przykład podmiotu wyrażonego rzeczownikiem w Mianowniku:
Alicja zjadła pyszne śniadanie.

Mały Patryk zachorował na świnkę.

Dominika jest moją najlepszą przyjaciółką.

Przykład podmiotu wyrażonego zaimkiem:
Ona ma ogromny talent plastyczny.

On potrafi być naprawdę przekonujący.

Ono zjadło wszystkie ciastka taty.

Jak widzimy podmiot gramatyczny jest wyrażony dwiema częściami mowy. Pierwsza to rzeczownik w Mianowniku liczby pojedynczej lub liczby mnogiej, a druga to zaimek.
Przedstawiłam Wam co to jest podmiot gramatyczny. Spróbujmy na podstawie zdań z przykładu wskazać teraz podmiot. Pierwsze co, to powinniśmy odszukać orzeczenie, czyli czasownik w formie osobowej, który nazywa czynność lub stan.
-Alicja zjadła pyszne śniadanie.
Szukając orzeczenia zadajemy pytania: co robi? Co się z nim dzieje? w odpowiednim czasie czasownika. Do naszego zdania zadamy pytania: co zrobiła? Odpowiedź jest bardzo prosta: zjadła. Czasownik zjadła jest więc naszym orzeczeniem. Aby wskazać podmiot musimy teraz zapytać kto? lub co? Odpowiedzią na pytanie kto? będzie Alicja. To właśnie rzeczownik Alicja będzie naszym podmiotem gramatycznym. Z definicji tego podmiotu wiemy już, że jest on wyrażony w Mianowniku liczby pojedynczej, więc jesteśmy pewni, że dobrze go wskazaliśmy.
Z kolejnymi zdaniami robimy tak samo:
Mały Patryk zachorował na świnkę.

Orzeczeniem jest tu słowo zachorował. Zadajemy więc pytanie: kto zachorował? I odpowiadamy: Patryk. Znowu właściwie udało nam się wskazać wykonawcę czynności, czyli nasz podmiot gramatyczny.
Dominika jest moją najlepszą przyjaciółką.

Orzeczeniem jest tu wyraz jest. Pytamy więc kto jest? Dominika. Znowu udało nam się właściwie wskazać podmiot gramatyczny.
Sprawdźmy teraz, czy tak samo wskazuje się podmiot, który jest wyrażony zaimkiem:
Ona ma ogromny talent plastyczny.

Orzeczenie: ma, ponieważ pytamy co robi? I znowu zadajemy pytanie: kto ma? Ona. Zaimek ona jest wyrażony w Mianowniku liczby pojedynczej i jest naszym podmiotem. Sprawdźmy dwa kolejne zdania:
On potrafi być naprawdę przekonujący.

Orzeczenie: co robi? Potrafi. Pytanie, kto potrafi? Odpowiedź to: on. Znowu poprawnie udało nam się wskazać podmiot, który jest zaimkiem wyrażonym w mianowniku.
Ono zjadło wszystkie ciastka taty.

Orzeczenie co zrobiło?: zjadło. Zadajemy teraz pytanie zjadło kto? Co? Odpowiedź to ono. I znowu bez problemu wskazaliśmy podmiot w zdaniu.
Mam nadzieję, że w sposób jasny przypomniałam Wam, co to jest podmiot gramatyczny i jak go poprawnie wskazać. Należałoby teraz podsumować, że podmiot gramatyczny, to wykonawca czynności, którzy jest wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w Mianowniku liczby pojedynczej lub liczby mnogiej.
Następnym rodzajem podmiotu, który chciałabym dzisiaj Wam przypomnieć, to podmiot logiczny. Jak się okazuje nie każdy podmiot jest wyrażony w Mianowniku. Istnieje inny rodzaj podmiotu, który nazywa się podmiotem logicznym. Czym on się charakteryzuje? W pewnym rodzaju zdań, kiedy to orzeczenie mówi nam o braku, nadmiarze, przybywaniu, czy też ubywaniu czegoś podmiot jest wyrażony w Dopełniaczu. Przykład zdań z podmiotem logicznym:
Nie ma lodów.

Zabrakło nam mleka.

Po świętach przybyło mi kilka kilogramów.

Nie ma Bartka w domu.

Podmiot logiczny wskazuje się w zdaniu tak samo jak podmiot gramatyczny. Zaczynamy od wskazania orzeczenia, czyli czasownika, ale mówiącego nam o braku, nadmiarze, przybywaniu lub ubywaniu czegoś. Jeśli wskazaliśmy już orzeczenie, to znowu zadajemy pytania, które są przyporządkowane do Dopełniacza liczby pojedynczej lub liczby mnogiej, czyli: kogo? Czego? Sprawdźmy w takim razie, czy uda nam się zrobić to poprawnie.
Nie ma lodów.

Orzeczenie to: nie ma. Zadajemy więc pytanie: nie ma kogo? Czego? Odpowiedź brzmi: lodów. Rzeczownik lodów jest wyrażony w Dopełniaczu liczby mnogiej, więc poprawnie określiliśmy rodzaj podmiotu mówiąc, że jest to podmiot logiczny.
Zabrakło nam mleka.

Orzeczeniem jest tu czasownik, który mówi nam o ubywaniu czegoś, czyli wyraz zabrakło. Znowu musimy zadać pytania zabrakło kogo? Czego? Odpowiedź jest bardzo prosta, bo mleka. Rzeczownik mleka jest więc wyrażony w Dopełniaczu liczby pojedynczej i znowu poprawnie wskazaliśmy podmiot logiczny.
Po świętach przybyło mi kilka kilogramów.

Orzeczenie, które mówi nam o przybywaniu czegoś, to słowo: przybyło. Zadajemy pytanie przybyło kogo? Czego? Kilogramów. Znowu możemy być z siebie dumni, ponieważ podmiot logiczny został dobrze wskazany.
Nie ma go w domu.

Orzeczenie: nie ma. Nie ma: kogo? Czego? Go. Podmiot jest wyrażony zaimkiem w dopełniaczu liczy pojedynczej.
Podsumujmy więc, co to jest podmiot logiczny. Jest to podmiot wyrażony rzeczownikiem lub zaimkiem w dopełniaczu liczby pojedynczej lub liczby mnogiej, czyli musi odpowiadać na pytania: kogo? Czego? (nie ma).
Następnym rodzajem podmiotu jest podmiot domyślny. Jak możemy się „domyślać” podmiot taki nie jest wyrażony wprost. Możemy się go domyślić patrząc na orzeczenie lub z treści poprzednich zdań.
Zrobiłam dzisiaj dobry uczynek.

Byłeś dzisiaj na lekcjach w szkole?

Zjadł cały bochenek.

Upiekliśmy ciasto drożdżowe.

Pojechaliście na obóz harcerski.

Ugotowali zupę pomidorową z makaronem.

Nie zdziwicie się pewnie, jeśli Wam napiszę, że podmiot domyślny tak samo określa się jak podmiot gramatyczny, czy też podmiot logiczny. Zaczynamy od wskazania orzeczenia i szukamy wykonawcy czynności, której się domyślamy. Postarajmy się to teraz omówić na podstawie zapisanych wyżej zdań.
Zrobiłam dzisiaj dobry uczynek.

Orzeczenie, czyli czasownik w formie osobowej to wyraz: zrobiłam. Zadajemy więc pytanie: kto? Co? Domyślamy się od razu, że odpowiedzią na to pytanie jest zaimek ja, który na wykresie zdania piszemy w nawiasie: (ja). Podmiot domyślny został wskazany prawidłowo. Przejdźmy do kolejnych zdań.
-Byłeś dzisiaj na lekcjach w szkole?
Orzeczeniem mamy tutaj czasownik byłeś. Zadajemy do tego czasownika pytania: kto? Co? Jak łatwo nam się domyślić odpowiedzią na to pytanie jest zaimek ty. Prawda, że łatwo wskazuje się w zdaniach podmiot domyślny?
Zjadł cały bochenek.

Orzeczenie, czyli nasz czasownik w formie osobowej to wyraz: zjadł. Poszukajmy teraz wykonawcy tej czynności. Zjadł kto? Co? On. Zaimek on jest naszym podmiotem domyślnym.
Upiekliśmy ciasto drożdżowe.

Orzeczenie: upiekliśmy jest czasownikiem w formie osobowej. Zadajmy więc pytania podmiotu: kto? Co? Po raz kolejny z łatwością możemy wskazać zaimek, który jest wykonawcą czynności upieczenia ciasta, czyli my.
Pojechaliście na obóz harcerski.

Naszym czasownikiem w formie osobowej, a zarazem orzeczeniem w tym zdaniu jest słowo pojechaliście. Pytania, które pozwolą nam wskazać wykonawcę czynności zawsze zadajemy takie same, czyli: kto? Co? Łatwo domyślamy się, że chodzi o zaimek wy, czyli nasz podmiot domyślny.
Ugotowali zupę pomidorową z makaronem.

Orzeczeniem, czyli czasownikiem w formie osobowej jest tutaj wyraz: ugotowali. Szukając podmiotu zadajemy takie same pytania: kto? Co? Domyślamy się, że jest to zaimek