Cechy bohatera romantycznego

DEFINICJA:
Bohater romantyczny to postać literacka, charakterystyczna przede wszystkim dla epoki romantyzmu. Najczęściej jest to człowiek młody, wieszcz, przywódca narodu, którym targają silne emocje. Jednostka słaba psychicznie lub wręcz przeciwnie – silna, która wiedzie innych ku lepszej przyszłości. Człowiek ten niejednokrotnie balansuje na granicy szaleństwa, życia i śmierci. W jego losach można odnaleźć tragizm. Bohater romantyczny to indywidualista, który ponad wszystko przedkłada swoje uczucia. Warto zaznaczyć, że wszystkich bohaterów romantycznych, jakich wykreowali poszczególni autorzy, łączą pewne cechy wspólne, obierają oni często jednak skrajnie różne postawy. Jedni popadają w nihilizm i depresję, inni stają do walki o miłość i ojczyznę. Bohater romantyczny obdarza wielką i płomienną miłością nie tylko kobietę, lecz także swój kraj. Taka tendencja jest charakterystyczna zwłaszcza dla postaci wykreowanych przez polskich twórców.
Inna definicja bohatera romantycznego:
„Bohater romantyczny umieszczany poza strukturą cywilizacji i dlatego reprezentuje siłę natury fizycznej, amoralną lub bezwzględną, ale z poczuciem władzy i często przywództwa, które społeczeństwo zubożyło, odrzucając” – Northrop Frye, krytyk literacki.
RYS HISTORYCZNY EPOKI:
Romantyzm to szeroki nurt w kulturze i literaturze, który trwał od lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku, do lat czterdziestych XIX wieku. Wyróżnia się trzy etapy: wczesny romantyzm (około 1789 – 1806), pełny romantyzm (około 1806 – 1814) oraz późny romantyzm (około 1814 – 1847). Początkowo epoka ta rozwinęła się w Europie i można było dostrzec jej naleciałości w poezji, malarstwie i muzyce. Romantyzm był formą buntu przeciwko ściśle ustalonym regułom społecznym, które rządziły we wcześniejszej epoce oświecenia. Arystokracja i mieszczaństwo byli wywyższani, a polityka miała wówczas wpływ na wiele aspektów życia codziennego. Romantyzm wniósł nową wizję postrzegania świata i człowieka. Rewolucja przemysłowa i rewolucja francuska z 1789 roku zapoczątkowały liczne zmiany społeczne i polityczne, które zaczęły kształtować nową wizję. Romantycy uważali, że świat dzieli się na dwie płaszczyzny – widzialną, czyli materialną i realistyczną oraz duchową, którą można poznać wyłącznie zmysłowo, pozarozumowo, za pomocą wiary i intuicji. Skupiano się więc na wnętrzu człowieka – jego emocjach, przeżyciach, uczuciach. Proklamowano odmienność i indywidualizm każdej jednostki. Uczucia często dominowały ponad rozumem i przejmowały nad nim kontrolę. Bohaterowie romantyczni nosili w sobie przeświadczenie o konieczności walki z tyranią i zniewoleniem. Buntowali się przeciw wszystkiemu. Cenili wyobraźnię i bogate życie emocjonalne. Ogłaszali protest przeciwko dyktaturze, autorytaryzmowi, nastającemu kapitalizmowi oraz feudalnemu porządkowi społecznemu. Romantycy kochali wolność, a owa miłość zapoczątkowała wiele ruchów narodowo-wyzwoleńczych. Czyny popełniane przez bohatera romantycznego często są dobrym punktem wyjściowym do dyskusji na temat etyki i moralności. Najpopularniejsze gatunki literackie z okresu romantyzmu to: ballada, dramat romantyczny, pamiętnik, poemat, powieść poetycka lub historyczna, psalm oraz sonet.
Epoka romantyzmu w Polsce miała miejsce na przestrzeni lat 1822 – 1863. Na początku zaistniał spór klasyków z romantykami. Literaci oświecenia niechętnie podchodzili do tego typu literatury, często otwarcie ją krytykując i kpiąc z niej. W Polsce dominował motyw buntu, patriotyzmu, walki za ojczyznę i umierania za nią. Bohater romantyczny w naszym kraju często ulegał przekształceniom, z nieszczęśliwego kochanka stawał się bojownikiem o wolność kraju. Najbardziej znanymi polskimi twórcami tej epoki są Adam Mickiewicz i Juliusz Słowacki, którzy wykreowali wielu bohaterów romantycznych.
CECHY BOHATERA ROMANTYCZNEGO:
Jaki jest bohater romantyczny? Oczywiście każda postać ma odmienną przeszłość, a jej losy splatają się z innymi ludźmi. Wpływ na zachowanie i podejmowane decyzje ma wiele czynników. Jednak bohaterowi romantycznemu można przypisać następujące cechy:
1. indywidualista wyrastający ponad przeciętność;
2. buntownik, człowiek konfliktowy, skłócony ze światem;
3. jest targany wielkimi i skrajnymi namiętnościami – pozytywnymi i negatywnymi (miłość, szczęście, gniew, nienawiść);
4. towarzyszy mu poczucie niezrozumienia;
5. patriota, gotowy oddać życie za ojczyznę;
6. miłość jest najważniejszym uczuciem – tragiczna, wszechpotężna, nieszczęśliwa;
7. uczucia, wiara i intuicja stoją ponad rozumem i racjonalizmem;
8. jest nieszczęśliwy, skłócony ze samym sobą;
9. nadwrażliwy, empatyczny;
10. najczęściej jest to człowiek młody wiekiem;
11. tajemniczy, wzbudzający zainteresowanie i fascynację;
12. oddany bezgranicznie swym ideom;
13. jednostka szlachetna, która często popada w konflikt, co ukazuje kontrast;
14. ulega przemianom – z kochanka przeradza się w bojownika;
15. wyobcowany, samotny;
16. buntuje się przeciwko Bogu, zniewoleniu ojczyzny i niesprawiedliwości losu;
17. postać tragiczna;
18. bohater romantyczny jest wewnętrznie rozdarty pomiędzy dwiema sprzecznymi postawami;
19. zakończenie jego losów jest nieszczęśliwe bądź nieznane;
20. kocha naturę, gdyż jest to jedyny twór nieskażony przez cywilizację;
21. człowiek popadający w melancholię, zadumę i tęsknotę;
BOHATER SENTYMENTALNY A ROMANTYCZNY:
– Bohater sentymentalny: jest czuły, łagodny, uczuciowy, skromny, niewinny niczym dziecko. Zawsze nieszczęśliwie zakochany, zrezygnowany, buntuje się przeciwko światu. Kocha naturę i ją szanuje. Samotnik, jednak odczuwa potrzebę zwierzeń i chęć otrzymania pomocy. Niezrozumiany i nieszczęśliwy. Bierny.
– Bohater romantyczny: jest namiętny, dziki, niepohamowany w działaniach, nieprzewidywalny. Tragicznie zakochany, zbuntowany przeciw wszelkim normom społecznym. Kocha wolność i brnie ku jej zaznaniu. Często wywyższa się i gardzi innymi ludźmi, cechuje go egoizm. Jest przekonany o swej wyjątkowości i niezwykłości. Czynny w działaniach, targające nim uczucia popychają go do popełniania zbrodni i grzechów.
PODZIAŁ:
Możemy wyróżnić trzy typy bohatera romantycznego:
1. bohater romantyczny „wewnętrzny”: człowiek ten skupia się na swych uczuciach, przeżywa własne istnienie i liczne targające nim emocje. Poszukuje sensu swojej egzystencji i odpowiedzi na fundamentalne pytania filozoficzne. Często za bardzo skupia się na uczuciach i na sobie, co prowadzi do egoizmu. Analizuje, przeżywa, nazywa każdą najmniejszą emocję.
2. bohater romantyczny „historyczny”: charakterystyczny zwłaszcza dla polskiej literatury epoki romantyzmu. Jego życie i emocje kształtuje dana sytuacja w kraju i cierpienie narodu. Człowiek ten utożsamia się z ogółem i walczy o wolność wszystkich, nie tylko o swoją. Patriota absolutny. Często staje przez trudnym wyborem życiowym – miłość i szczęście czy dobro ojczyzny.
3. bohater romantyczny „wieczny”: człowiek niezwykły, który łączy w sobie pierwiastki Boga i człowieka. Zbliża go to zatem do ideału. Towarzyszy mu jeszcze większe osamotnienie i niezrozumienie niż w przypadku innych typów bohaterów. Często jest odepchnięty przez społeczeństwo. Autorem tego pojęcia jest Cyprian Kamil Norwid.
TYPY BOHATERA ROMANTYCZNEGO:
1. bohater werterowski (na przykład Werter Johanna Wolfganga Goethego) – jest wyjątkowo nadwrażliwy, cierpiący, ma rozdartą duszę. Kocha naturę i często idealizuje ludzi. Czuje się bezradny, co często prowadzi do samobójstwa. Apatyczny, zrezygnowany, depresyjny. Człowiek słaby psychicznie, bierny w działaniu, skupiający się na swym wnętrzu i nieszczęściu. Postać tragiczna, niekiedy obdarzona wybitnym talentem.
2. bohater bajroniczny (na przykład Giaur George’a Byrona) – jest tajemniczy, dumny, pała chęcią bunt