Środki retoryczne
Zamień czytanie na oglądanie!
i ucz się szybciej!
ŚRODKI RETORYCZNE
Z pewnością często na lekcjach języka polskiego mamy do czynienia ze środkami retorycznymi. Tylko że czytając polecenia, gdzie mamy znaleźć te właśnie części, nie ma zazwyczaj wytłumaczenia jej definicji. Jest to jednak kluczowa wiedza potrzebna na przedmiotach humanistycznych, którą wypadałoby posiadać. Dziś zajmiemy się tym tematem, tłumacząc, o co właściwie z tymi środkami chodzi i po co autorzy większych i mniejszych dzieł ich używali.
Funkcja środków stylistycznych jest prosta. Ich zdaniem, krótko mówiąc, jest wyrażanie odpowiednich emocji, oraz wywoływaniem konkretnych uczuć u odbiorców. Odpowiednie użycie słów służy argumentacji i zwiększeniem funkcjonalności teksu. Dodatkowo to właśnie dzięki nim, po przeczytaniu dzieła, mamy jaśniejszy obraz, tego, co autor chciał nam przekazać. Umiemy sobie coś lepiej wyobrazić, ponieważ autor przybliżył to nam w bardziej dostępny sposób. Mogliście zauważyć, że używam stwierdzenia środki stylistyczne tylko w odniesieniu do tekstów pisanych. To prawda, ponieważ środków stylistycznych nie znajdziemy w mowie, zwłaszcza w mowie potocznej. Oczywiście w specyficznych sytuacjach, będzie i miejsce, i czas na takie sformułowania, jednak na co dzień raczej rzadko je słyszymy.
Teraz gdy już znamy ogólną funkcję oraz znaczenie środków stylistycznych, przejdziemy do konkretnych przykładów ich rodzajów. Mamy wiele takich środków, na szczęście kojarzenie kilku z nich będzie już dobre i wystarczające dla codziennej wiedzy, czy lekcji języka polskiego. Z pewnością większość nie będzie Wam obca, ale może wpadną Wam do głowy nowe.
METAFORA zwana inaczej przenośnią to bardzo powszechny środek. Obce sobie słowa, pozornie niemające związku, po połączeniu nabierają nowego znaczenia. Takimi przykładami są:
ktoś ze złotym sercem (człowiek bardzo dobry, który robi dobre uczynki),
serce z kamienia (brak współczucia, współodczuwania uczuć),
mieć czyste ręce (nie być zaangażowanym w jakąś sytuację),
czas to pieniądz (czas ma dużą wartość).
METONIMIA to stosowanie w pewnie sposób skrótu myślowego, zastępują szereg wyrazów jednym słowem z nimi spokrewnionymi.
Przykłady:
Podaj nam butelkę (Podaj mi tę butelkę z wodą),
Kupiłem nowe koła (Kupiłem nowe koła, na których jeździ samochód),
Kuchnia ma teraz bardzo dużo obowiązków (Ludzie znajdujący się w kuchni i tam pracujący, mają teraz bardzo dużo obowiązków).
EMFAZA to bardzo silny nacisk na jakąś wypowiedź lub słowa. Gdy widzimy człowieka, bardzo łatwo jest nam ten środek rozpoznać, przez mimikę osoby, jej podniesiony ton, emocjonalne mówienie. Ten efekt w tekście możemy uzyskać przez znaki interpunkcyjne.
O! To Kasia!… Nie to nie ona… Albo to ona, ona! Ale co ona tu robi…? I to z Maćkiem jest! Kto to widział!
To bardzo niepoetycki obraz emfazy, ale gdy go przeczytamy, mamy obraz osoby o bardzo nienaturalnie wyolbrzymionych emocjach. Ten środek wpływa na całość tekstu, ponieważ nadaje mu przesadę oraz nienaturalność, a wręcz sztuczność.
ONOMATOPEJA to takie dobieranie słów, które ma służyć naśladowaniu pewnych dźwięków lub zjawisk. Świetnym przykładem literatury, w której mamy pełnie onomatopei to znana wszystkim „Lokomotywa” Jana Brzechwy. Ten wiersz dla dzieci ma pełno wyrazów dźwiękonaśladowczych, dzięki czemu już w dzieciństwie mieliśmy styczność z tak trudnym słowem, jak „onomatopeja”, nie zdając sobie z tego sprawy.
Przykłady:
,,Stoi i sapie, dyszy i dmucha,
Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha:
Buch – jak gorąco!
Uch – jak gorąco!
Puff – jak gorąco!
Uff – jak gorąco!
Już ledwo sapie, już ledwo zipie,
A jeszcze palacz węgiel w nią sypie.”
Jeśli chodzi o „poważniejszą” literaturę, w której spotkamy ten środek stylistyczny, to przyjrzyjmy się dziełom Adama Mickiewicza. Zarówno „Reduta Ordona” i „Pan Tadeusz” mają wielokrotnie użyte wyrazy naśladujące odgłosy. Spójrzmy na pierwszy z wymienionych dzieł:
,,Tam kula, lecąc, z dala grozi, szumi, wyje.
Ryczy jak byk przed bitwą, miota się, grunt ryje;”
,,Tu blask – dym – chwila cicho – i huk jak stu gromów.”
PERYFRAZA służy często, gdy nie chcemy powtórzyć słowa w tekście. Chodzi tu, o to, by zastąpić dany wyraz jego krótkim opisem. By to zrobić, trzeba jednak znać jakąś jego cechę, lub znaczenie. Jest ona tak skonstruowana, by odbiorca wiedział, o co chodzi i mógł skojarzyć opis z danym słowem. Peryfraza nadaje ciekawszy element do tekstu oraz pozwala lepiej poznać daną rzecz, dzięki uwydatnieniu jej cech. Przykładem zastosowania peryfrazy są:
Mickiewicz – autor „Pana Tadeusza”
Balladyna – główna bohaterka „Balladyny”
Pies – czworonożny przyjaciel człowieka
IRONIA to środek, który uważany jest raczej za niemiły, jednak dobrze wykorzystany, może budzić podziw, rozładować napięcie, czy skłonić kogoś do uśmiechu. Używając ironii, żartujemy lub nawet szydzimy z opinii, którą pozornie potwierdzamy. To takie odmienne znaczeniowo użycie słów. Użyjemy słowa „genialne”, gdy ironicznie będziemy mówić, o rzeczy przeciętnej. Często ten środek jest stosowany, gdy autorzy chcą podkreślić cech postaci, takie jak spryt, niezainteresowanie uczuciami, uczucie wyższości.
Przykłady:
No w życiu nie widziałam czegoś mniej prawdopodobnego – Nie ma w tym nic ciekawego
Jasne, po tej kilkugodzinnej podróży mam mnóstwo energii na spacer w góry. Ruszajmy! – Jestem wykończona i nie rozumiem sensu propozycji.
HYPERBATON ma za zadanie zmienić logiczną kolejność wyrazów. Gdy widzimy taki zabieg, to autor chce uwypuklić jakąś jego cechę.
Przykład:
Pospolita Rzecz – Rzeczpospolita
HIPERBOLA jest to bardzo duże wyolbrzymienie cech danego przedmiotu. Służy to podkreśleniu cech lub emocji. Można poprzez hiperbolę, pokazać nasze uczucia i emocje. Często wykorzystujemy ją w zdenerwowaniu, zmęczeniu, znudzeniu.
Przykład:
Chyba tysiąc razy mówiłaś mi o tym.
To będzie trwało całą wieczność. Nigdy tego nie skończę.
Nie ma już dla mnie nadziei. Świat się kończy.
Jejku, jakie ty masz gigantyczne loki.
Chyba całkiem oszalałaś.
LITOTA to przeciwieństwo hiperboli. Ten środek retoryczny polega na umniejszeniu tego o czym mowa. Wykorzystując litotę łagodzimy siłę naszej wypowiedzi, a wręcz uwydatniamy naszą skromność. Zamiast danego określenia używamy jego zaprzeczonego przeciwieństwa.
Przykłady:
„To nie było śmieszne”, zamiast „To było nie śmieszne”
„Niegłupi”, zamiast „mądry”
„Nieładny”, zamiast „brzydki”
Spójrzcie, że „nieładny” brzmi trochę delikatniej niż „brzydki”.
ALEGORIA to pojawia się często w sztuce. To bardzo ciekawy zabieg. Dzięki niemu widzimy dosłowne znaczenie przedmiotu, ale też jego abstrakcyjną stronę. Aby ją dostrzec, trzeba zwrócić uwagę na te przedmioty, ponieważ zazwyczaj mają one już swoje znaczenie w kulturze lub w literaturze, sztuce. Alegoria charakteryzuje się tym, że ma w każdym dziele to samo znaczenie.
Przykłady:
Czaszka – kojarzy nam się ze śmiercią, z przemijaniem, z końcem życia.
Sowa – to alegoria mądrości, wiedzy i inteligencie, związana jest z książkami.
SYMBOL ma znaczenie dosłowne oraz wiele znaczeń ukrytych. Najprościej jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, bardziej wyrazistym i lepiej pokazującym charakter danego słowa. Dane słowo w jednej kulturze, w jakimś dziele może mieć inne znaczenie w innej kulturze czy innej literaturze. To właśnie różni symbol od alegorii. Bardzo dobrym przykładem książki, w której mamy do czynienia z wieloma symbolami, to jest z pewnością wszystkim znana i lubiana „Mały Książę” autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego. Rozpoznanie ukryt
W tej chwili widzisz tylko 50% opracowania
by czytać dalej, podaj adres e-mail!Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!