nie lepszy czy nielepszy – razem czy osobno

Nie lepszy czy nielepszy? Nie gorszy czy niegorszy? Ewentualnie nie najlepszy czy nienajlepszy?

Pisownia „nie” z przymiotnikami wzbudza wiele wątpliwości, szczególnie że nierzadko słyszymy te określenia w formie łączonej, mimo, że powinno się je pisać osobno. I chociaż w większości zdajemy sobie z tego sprawę, nietrudno ulec pokusie!
Na pomoc przychodzą nam ustalone już w języku polskim zasady. Należy jednak na wstępie określić, z czym mamy do czynienia – czy z rzeczownikiem, przymiotnikiem, czy jeszcze czymś innym? Co właściwie chcemy osiągnąć, uzupełniając dane słowo z „nie”? W większości staramy się opisać stan rzeczy, sytuację, bądź przedmiot sam w sobie. Można byłoby tutaj rozwodzić się na temat pisowni „nie” z rzeczownikami bądź imiesłowami, jednak zboczylibyśmy wówczas z tematu.
W przypadku przymiotników, gdzie opisujemy rozliczne cechy przedmiotów, ludzi bądź innych zjawisk, musimy zwrócić uwagę na rodzaj tegoż oraz stopniowanie – inaczej napiszemy „niedobry”, czyli podstawową formę słowa „dobry”, a inaczej zaś „nie lepszy”. Tylko właściwie dlaczego?
Przymiotniki jakościowe, wskazujące cechy, które chcemy opisać, mówią nam między innymi o rozmiarze, kolorze, smaku, temperaturze, formie, nastawieniu do czegoś, cesze czegoś etc. Najkrócej ujmując, odpowiada na pytanie jaki? jaka? jakie?
Można je stopniować – i co istotne, stopień równy zawsze będzie pisany łącznie z „nie”. Przykładem może być określenie „niewielki”, „nieduży”, „niesmaczny”, „niesłony”, „nieładny”, „nieprzyjemny”, „niebrzydki”, „nieprzyjazny”, „nieufny”. Jak widać, są to podstawowe formy – opisują jedynie cechę, bez stopniowania jej, wyróżniania na tle pozostałych rzeczy lub porównywania ich do czegoś innego. Z przymiotnikami w stopniu wyższym lub najwyższym sprawa ma się trochę inaczej.

W polszczyźnie jest ogólnie przyjęta zasada, mówiąca, że jeśli chcemy dokonać porównania – a więc powiedzieć, że coś nie jest na przykład lepsze – „nie” i przymiotnik w stopniu wyższym piszemy rozdzielnie. Oznacza to, że opisując kogoś lub coś, napiszemy „nie lepszy”, „nie ładniejszy”, „nie mądrzejszy”. Można byłoby zapytać – „ale dlaczego?”.
Z tego względu, że porównując, częstokroć przedstawiamy nie jedną, a dwie rzeczy. Najlepiej obrazują to przykłady – „kaligrafia Władka jest nie lepsza niż pismo Wojtka”, „Szymon jest nie mądrzejszy od Karoliny”, „te adidasy są nie ładniejsze od tamtych szpilek”. A gdyby ktoś się nadal zastanawiał, dlaczego piszemy to rozdzielnie, warto się zastanowić, jak łączna pisownia wpływa na kontekst zdania. Bo przecież, jeśli powiemy „Szymon jest niemądrzejszy od Karoliny”, obrażamy Szymona. Dlaczego? Ponieważ formułując zdanie w ten sposób – a zarazem popełniając błąd językowy – nadajemy całości inny kontekst i sugerujemy, że jest on bardziej niemądry od Karoliny. Chcieliśmy powiedzieć, że jest nie mądrzejszy od niej – a więc jej równy i posiada taką samą lub podobną wiedzę, tymczasem osiągnęliśmy efekt odwrotny od zamierzonego, popełniając przy tym dwa błędy – językowy, przez co rozmówca może zrozumieć nas opacznie i nie tak, jak tego oczekiwaliśmy, oraz naruszając zasadę pisania „nie” z przymiotnikami w stopniu wyższym.
Podobn