Ą i Ę – zasady pisowni

DEFINICJA:
„Ą” i „Ę” to samogłoski nosowe – jedyne, które zachowały się w języku polskim. Występują w wyrazach rodzimych oraz w wyrazach obcego pochodzenia, które zostały całkowicie spolszczone. W mowie często brzmią podobnie jak „om”, „on”, „em”, „en”, dlatego mogą wystąpić trudności w poprawnym zapisie. Istnieje jednak kilka wskazówek, które pomogą uniknąć błędów. Jeżeli zapiszemy zamiast „ą” lub „ę” którąś z wyżej podanych spółgłosek, popełnimy błąd ortograficzny.
– „Ą” to druga litera alfabetu polskiego. Jest samogłoską tylną, nosową, zamkniętą. Nigdy nie zaczyna żadnego wyrazu w języku polskim.
– „Ę” to ósma litera alfabetu polskiego. Jest samogłoską tylną, nosową. Również nie zaczyna żadnego wyrazu w języku polskim.
PISOWNIA:
„Ą” – kiedy piszemy?

(Aby wyróżnić i uwypuklić w słowie obecność „ą”, zostało zapisane wielką literą).
a) Piszemy przed tak zwanymi spółgłoskami szczelinowymi, czyli: s, ś, z, ż, ź, sz, ch, w, f.
Przykłady: „wĄski”, „ukĄsić”, „brĄzowy”, „wĄż”, „sĄczyć”, „wĄchać”, „wĄsy”.
b) Piszemy przed spółgłoskami zwarto-szczelinowymi: c, ć, cz, dz, dź, dż.
Przykłady: „pachnĄcy”, „pĄczek”, „rzĄdzić”, „bĄdź”, „dżdżĄcy”, „pĄczek”, „przejklĄć”, „pieniĄdze”.
c) Piszemy przed oraz po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g.
Przykłady: „kĄpać”, „trĄbka”, „błĄd”, „rĄbać”, „dĄb”, „połĄczyć”, „połknĄć”, „zĄb”, „głĄb”, „kĄt”, „pstrĄg”, „rzĄd”, „lĄd”, „wĄtroba”, „bĄk”.
d) Piszemy przed spółgłoską ł i l w formach czasu przeszłego.
Przykłady: „kopnĄł”, „uwziĄł”, „połknĄł”, „minĄł”, „płynĄł”.
e) Deklinacja, czyli odmiana przez przypadki.
„Ą” zapiszemy w narzędniku liczby pojedynczej dla rodzaju żeńskiego, a także w bierniku liczby pojedynczej.
Przykłady: „mamĄ”, „tatĄ”, „nogĄ”, „herbatĄ”, „kawĄ”, „lampĄ”, „poduszkĄ”, „ksiĄżkĄ”, „chustkĄ” oraz „twojĄ”, „mojĄ”, „robiącĄ”, „piątĄ”, „kolejnĄ”, „ciekawĄ”, „starszĄ”.
f) Piszemy w trzeciej osobie liczby mnogiej czasu teraźniejszego oraz czasu przyszłego.
Przykład: „śpiewajĄ”, „chodzĄ”, „piszĄ”, „myślĄ” oraz „zaśpiewajĄ”, „napiszĄ”, „pomyślĄ”, „oszukajĄ”, „zawiadomiĄ”.
„Ę” – kiedy piszemy?

(Aby wyróżnić i uwypuklić w słowie obecność „ę”, zostało zapisane wielką literą).
a) Piszemy przed spółgłoskami szczelinowymi: s, ś, z, ź, ż, sz, w, f, ch.
Przykłady: „stĘchły”, „wĘszyć”, „mĘżny”, „orĘż”, „potĘżny”, „wĘch”, „klĘska”, wiĘzienie”, „gĘś”.
b) Piszemy przed spółgłoskami nazywanymi zwarto-szczelinowymi: c, ć, cz, dz, dź, dż.
Przykłady: „mĘczy”, „wĘdzi”, „wdziĘczy się”, „bĘc”, „pĘdzel”, „rĘce”, „tĘcza”, „chĘć”.
c) Piszemy przed spółgłoskami zwartymi: p, b, t, d, k, g.
Przykłady: