Części mowy
Części mowy i nieodmienne części mowyTak wiele mówi się o częściach mowy, ale gdyby się zastanowić, co to jest,
jaką definicję podać, tu już pojawia się problem. Części mowy to tak właściwie
klasa wyrazów. Zostały one podzielone ze względu na model odmiany i składnię.
Można je podzielić na dwa główne typy: odmienne i nieodmienne części mowy.
Do odmiennych należą:
– czasownik
– rzeczownik
– przymiotnik
– liczebnik
– zaimek
Do nieodmiennych należą:
– przysłówek
– przyimek
– spójnik
– partykuła
– wykrzyknik
Bardzo łatwo zapamiętać ich liczbę. Najczęściej nauczyciele podpowiadają, że
zarówno odmiennych jak i nieodmiennych części mowy jest po pięć, tyle, ile
palców na każdej dłoni.
Niektórzy wyróżniają także modulanty, które rozszerzają partykułę o wszystkie
wyrazy typu: wprawdzie, owszem, tak, przeciwnie, na szczęście, -li, -że, już…
Innym podziałem jest ten na samodzielne i niesamodzielne części mowy. Niektóre
wyrazy nie mogą występować bez innych, ponieważ wówczas nic nie znaczą.
Do samodzielnych należą:
– czasowniki
– rzeczowniki
– przymiotniki
– liczebniki
– zaimki
– przysłówki
– wykrzykniki
Do niesamodzielnych należą:
– przyimki
– partykuły
– spójniki
Podstawowe informacje o każdej części mowy
1. Części mowy odmienne:
Czasownik – określa czynności i odpowiada na pytania: co robi?, co się z nim
dzieje? Czasowniki mogą być osobowe (mogę) i nieosobowe (trzymano). Dodatkową
kategorią są czasowniki niewłaściwe (predykatywy) takie jak: trzeba, można.
Rzeczownik – nazywa osoby, rzeczy, czynności, pojęcia, zjawiska, miejsca, etc.
Odpowiada na pytania przypadków: kto?, co?, kogo?, czego?, a także: jak się
nazywa? Rzeczownik odmienia się przez przypadki i liczby, ma też przypisany
rodzaj.
Przymiotnik – służy do określania właściwości przedmiotów, ich cech i odpowiada
na pytania: jaki?, który?, czyj?. O ile dwa pierwsze pytania nie budzą
wątpliwości, to na pytanie czyj? najczęściej odpowiada zaimek. Przymiotnik
również w kontekście: „to jest Piotrkowa butelka”, inaczej mówiąc „ta butelka
należy do Piotrka” – przymiotniki dzierżawcze zapisuje się wielką literą.
Liczebnik – określa liczbę, ilość różnych rzeczy, czynności, wskazuje na ich
kolejność, odpowiada na pytania: ile?, ilu?, który z kolei? i im podobne.
Zazwyczaj z rozpoznaniem liczebnika jest proste, ale są też bardziej
kłopotliwe, jak: niewiele, trochę, kilka, pół.
Zaimek – zastępuje inne części mowy (rzeczownik, przymiotnik, przysłówek,
liczebnik), najczęściej w celu uniknięcia powtórzenia i ogólnie dążenia do
symplifikacji językowej. Odpowiada na pytania takie jak część mowy, którą
zastępuje: jaki?, czyj?, kto?, etc. Do zaimków przynależą też takie wyrazy jak:
kto, ktoś, się, każdy, cokolwiek.
2. Części mowy nieodmienne:
Przysłówek – określa okoliczności: miejsce, czas, sposób, odpowiada na pytania:
jak?, gdzie?, kiedy?.
Przyimek – wskazuje na to, gdzie coś się znajduje lub kiedy miało miejsce. Są
to takie słówka jak: nad, pod, przed, za, dookoła, pomiędzy.
Spójnik – jak sama nazwa wskazuje – spójnik wszystko spaja, łączy. Mogą to być
pojedyncze wyrazy (Maria i Tomek) lub całe zdania (Maria jechała na rowerze, a
Tomek biegł. Znajdują się w tym zbiorze takie słówka jak: ponieważ, gdyż, bo,
ale, lecz, pomimo że, jeśli, czyli, zatem, więc, etc.
Partykuła – użycie partykuły zmienia zdanie i jego wydźwięk. Szkolny wierszyk
wskazuje kilka podstawowych partykuł: li, czy, -no, -że, niech, by, nie. Np.
partykuła czy, zamienia zdanie twierdzące na pytające.
Wykrzyknik – wyrażamy dzięki niemu emocje, kiedy się przestraszymy używamy:
ojej!, kiedy cieszymy się mówimy: hurra!. Wykrzyknik to też wszystkie
onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze: ćwir!, brzdęk!, trach!, stuk-puk!.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!