Epitet
Wszystko co należy wiedzieć o określeniach rzeczowników, czyli epitetach
i dlaczego ważne są w języku polskimWspółcześnie często słowo epitet kojarzy się z niewybrednym
określeniem jakiejś osoby czyli obelgą, obrazą. Ale to dopiero druga definicja
tego słowa, która zresztą wiąże się z pierwszą. Odpowiadając na pytanie: co
to jest epitet, można stwierdzić, że jest to określenie rzeczownika.
Jednak to nie jest jedynie wyraz nacechowany pozytywnie czy negatywnie, ale
przede wszystkim precyzujący słowo, które określa. W dzisiejszym poradniku
dowiesz się, jak używać epitetów i po co one w ogóle potrzebne są w języku
polskim. Dowiesz się również czy zawsze są tylko przymiotnikami.Co to epitet? Poznaj definicję
Warto poznać dokładne znaczenie słowa epitet. Definicja
zaczerpnięta ze słownika języka polskiego brzmi następująco: „wyraz
określający rzeczownik, używany w celu określenia jakiejś jego szczególnej
cechy”. Druga definicja dotyczy, wspomnianej obelgi czy wyzwiska, ale my
dziś będziemy zajmować się epitetem jako elementem zdania precyzującym i
nadającym znaczenie czy własność poszczególnym wyrazom. Epitety mogą być bowiem
przymiotnikami. Można powiedzieć, że każdy epitet jest bardzo
ważnym elementem zdania, które je ubarwia, urozmaica, a jednocześnie nadaje ton
wypowiedzi. Jednak epitety mogą być także wskaźnikiem, że dana rzecz należy do
jakiejś osoby, bądź elementem dwuczłonowych wyrażeń rzeczownikowych. Jednak
epitety mogą występować także jako imiesłowy, czyli nieosobowe formy
czasownika. Ponieważ definicje nie są zbyt obrazowe, to warto poznać epitety na
przykładach.Epitet – przykłady użycia z przymiotnikami
Chcąc opisać jakąś osobę, roślinę zwierzę czy rzecz używamy właśnie epitetów.
Czy dany wyraz może mieć więcej niż jedno określenie? Oczywiście, a przykładem
może być zdanie: „Niewielka, zielona roślina pnąca rośnie obok żółtego
domku.” W tym zdaniu słowo roślina ma aż trzy określenia przymiotnikowe:
niewielka, zielona, a także pnąca. Pierwsze mówi nam o jej wielkości, drugie o
kolorystyce, a trzecie o jej formie życiowej. W tym zdaniu mamy jeszcze epitet
określający słowo domek, czyli żółty. Na tym przykładzie widać bardzo dobrze,
że użycie epitetów może ubarwić język i uczynić go bardziej obrazowym. Używając
epitetów przymiotnikowych opiszemy także osobę. Oto przykład: ”
Blond włosa, zielonooka dziewczynka wydawała się bardzo rezolutna jak na swój
wiek”. Tutaj epitety nie występują bezpośrednio po sobie i są rozdzielone
częścią zdania, jednak do słowa dziewczynka można dopasować aż trzy określenia,
a mianowicie: blond włosa, zielonooka i rezolutna”. Niewątpliwie epitety
przymiotnikowe są najbardziej popularne i najczęściej używane.Jak używa się epitetu z rzeczownikiem? Czyli rzeczownik określa rzeczownik
Niekiedy to rzeczownik określa rzeczownik i takie użycie jest bardzo
powszechne. Przypuśćmy, że mama znalazła w pokoju chłopca rzecz, która do niego
nie należy i pyta go: „Czyje to jest?” Chłopiec odpowiada: „To
sweter Piotrka”. W ostatnim zdaniu to sweter jest epitetem. Można również
wskazać nazwy dwuczłonowe, gdzie jeden z członów jest określeniem drugiego.
Znanym przykładem może być jabłko Adama. Jak wiadomo to część anatomiczna ciała
każdego mężczyzny, być może dlatego etymologia odnosi się do pierwszego
wspomnianego w Biblii mężczyzny, czyli Adama. Innym rodzajem epitetu z użyciem
rzeczownika nadającego znaczenie drugiemu rzeczownikowi może być np. flaga
Polski. Tu wyrazem doprecyzowującym jest Polska, bo można by zapytać Do jakiego
kraju należy ta flaga? Epitet określający osobę nie musi odnosić się do
przedmiotu czy jej cech, ale również sytuacji w jakiej się znalazła. Tutaj
można choćby przytoczyć tytuł książki i filmu funkcjonujący również jako
związek frazeologiczny, czyli „Wybór Zofii”. W tym przypadku to
sytuacja, w której nie ma dobrego wyjścia.Epitety jako imiesłowy – często ich używasz nie zdając sobie z tego sprawy
Niewątpliwie epitetów używamy na co dzień, nawet nie zdając sobie z tego
sprawy. Mogą być nimi również imiesłowy, a więc czasowniki w formie
bezosobowej. Za przykład może tutaj posłużyć zdanie: „Ten gotujący
chłopiec może w przyszłości zostać znanym szefem kuchni”. tutaj słowo
gotujący to oczywiście imiesłów i określenie rzeczownika chłopiec. „Palące
słońce było dla wszystkich udręką w czasie długiej, męczącej podróży” – to
kolejny przykład użycia epitetów w zdaniu i tu również mamy imiesłów –
„palące”, który jednocześnie jest epitetem słowa „słońce”.
Ponadto w zdaniu znajdują się jeszcze dwa epitety przymiotnikowe: „długiej
i męczącej”, odnoszące się oczywiście do podróży. Czasami imiesłów, który
jest jednocześnie epitetem używany jest w znaczeniu nie dosłownym, a
metaforycznym. Tutaj można przytoczyć chociażby określenie: „palący
problem”, co oznacza taką kwestię do rozwiązania, którą należy zająć się
natychmiast.Epitety i ich znaczenie w literaturze i poezji
Oczywiście choć epitetów czyli określeń rzeczowników używamy na co dzień to
bardzo często są to figury stylistyczne używane w literaturze i poezji, które
niewątpliwie ubarwiają język. Czasami epitety nie są logiczne i są tzw.
pleonazmami, gdzie dwa wyrazy oznaczają to samo lub prawie to samo. Kiedy ktoś
tak pisze lub się wyraża mówimy o tym często, że jest to „masło
maślane”. W tym pleonastycznym określeniu maślane jest epitetem, choć
właściwie niepotrzebnym. Są także epitety, które służą podkreśleniu
sprzeczności i wyraża jednocześnie czyjeś uczucia, postawę, nastawienie. W
poezji bardzo często występują wyrazy o sprzecznym znaczeniu, które mają nadać
treści określony ton emocjonalny. Oksymoron bo o nim mowa, to także dwa wyrazy,
z których jeden można by uznać za epitet, choć zupełnie do drugiego nie pasuje
znaczeniowo bądź jest zupełnie z nim sprzeczny (zresztą oksymoron nazywany jest
epitetem sprzecznym). Przykładem może być sucha woda, czy żywy trup. Jak
wiadomo woda nie może być sucha, a trup żywy, choć to drugie określenie używane
jest w literaturze choćby jako zamiennik słowa zombie, zatem występuje w literaturze
grozy. Mają one funkcje nie tylko wyrazów bliskoznacznych, ale przede wszystkim
ubarwiają daną treść. Epitety tautologiczne takie jak słona sól czy ciemna noc
to oczywistości, które jednak bardzo często w literaturze nie są uważane jako
błędy, a formy urozmaicające. W literaturze występują przede wszystkim epitety
stałe. Rozumiane są jako określenia zawsze odnoszące się do tego samego
zjawiska. Na początku charakterystyczne były dla stylu homeryckiego. Uwypuklały
cechy głównego bohatera. Najbardziej znanym określeniem, związkiem
frazeologicznym, który jednocześnie stał się powszechnie używanym wyrażeniem
jest pięta Achillesa, czyli czyjś słaby punkt. Jednak w eposach występowało
bardzo wiele epitetów, takich jak choćby boski Achilles, czy szybkonogi
Achilles.Epitety przedmiotowe i podmiotowe
Poza epitetami stałymi bardzo możemy wyróżnić również przedmiotowe i
podmiotowe. Te drugie wyrażają stosunek autora do opisywanego przedmiotu.
Przykładem może być chociażby zniewalająca uroda albo przerażający wzrok. Są
także epitety przedmiotowe, które podkreślają nie stosunek do przedmiotu, a
jego określoną cechę. Przykładem może być „Szybujący orzeł” albo
„oblodzone zbocze” czy też „znak ostrzegawczy”. Ten ostatni
rozumiany jako znak drogowy.
Imiesłów czynny, czyli dynamiczne lub statyczne określenie
Epitety mogą być imiesłowami i o tym była już mowa. Warto jednak podkreślić, że
mogą mieć charakter dynamiczny lub statyczny. „Uciekający złodziej”
albo „Szybujący ptak”, czy „pędzący pociąg” to przykłady
takich określeń. Epitet statyczny po prostu nie wyraża ruchu i dynamizmu. Tutaj
można przytoczyć najprostszy przykład jak „stojąca kolejka”.Po co nam epitety w języku polskim?
Jak moglibyśmy wyrazić zachwyt nad czymś jeśli nie używając epitetów.
Najwspanialszy, najodpowiedniejszy, najlepszy, najmądrzejszy. Wszystkie
superlatywne określenia to po prostu epitety. Kiedy ktoś pyta nas o szczegóły
danego zdarzenia, czy chce abyśmy kogoś lub coś dokładnie opisali, to również
nie zrobimy tego dobrze bez użycia epitetów. Te figury retoryczne niewątpliwie
ubarwiają nasz język i rozwijają naszą mowę. Każda rzecz, każdy wyraz zasługuje
na własne wyróżnienia, wszak jeśli dwie rzeczy nie są takie same, a jednak mają
bliskoznaczne znaczenie to trzeba je bardzo dobrze określić i do tego służą
epitety. Kiedy chcemy wyrazić nasze emocje i opisać jakąś sytuację czy zjawisko
to również potrzebne jest użycie epitetów i nie mamy tu na myśli wyłącznie
obelg, a określenia, które doskonale oddają nasze uczucia wobec kogoś lub
czegoś. Od epitetów nie mogą stronić osoby, które żyją z pisania. Czy to nie
barwny język jest tym, co potrafi wciągnąć nas w fabułę danej książki? Bez
niego nie potrafilibyśmy tak dobrze wyobrazić sobie świata przedstawionego.
Zatem epitety pobudzają również naszą wyobraźnię. Czytanie dzieciom jest ważne
nie tylko dlatego, że dzięki temu rozwijają swoje słownictwo, ale przede
wszystkim dlatego, że ono rozbudza ich kreatywność, a to cecha najbardziej
ceniona we współczesnym świecie. Niewątpliwie epitety to zatem środki
artystycznego wyrazu, które mają wywołać w odbiorcach określoną reakcję, czyli
wzbudzić takie czy inne emocje. Umiejętność używania epitetów na co dzień
sprawia, że znacznie łatwiej jest nam się porozumiewać. Możemy wyrazić własne
uczucia, ekspresję, stan emocjonalny.
Zatem trudno wyobrazić sobie nasz język bez epitetów. Byłby znacznie uboższy i
właściwie trudno byłoby cokolwiek wyrazić. Dzięki epitetom nie musimy
posługiwać się językiem znaków czy skojarzeń, gdyż w łatwy sposób możemy
określić właściwości czy znaczenie czegoś. Im więcej zna się określeń danej
rzeczy i im więcej można do niej dopasować epitetów, tym łatwiej tworzyć barwny
przekaz. Zanim nasz język zamieni się zupełnie w obrazkowy, pełen internetowych
emotikonek, warto pielęgnować umiejętność używania określeń rzeczowników.
Dzięki temu żywy język stanie się ciekawszy. Warto zauważyć, że wulgaryzacja
języka często również wynika z nieumiejętności wyrażenia swoich emocji, a
wystarczy używać odpowiednich epitetów.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!