Imiesłowy
Imiesłowy i ich charakterystykaImiesłowy są przydatne, zwłaszcza w piśmie, gdyż pozwalają na
urozmaicenie tekstu, jednak nierzadko sprawiają użytkownikom polszczyzny
wiele trudności. W tym artykule rozwiejemy twoje wątpliwości dotyczące
tej części gramatyki języka polskiego, a także pokażemy ci, że imiesłowy
nie stanowią wcale wiedzy tajemnej, jak może się niektórym wydawać. Czym jest imiesłów? Imiesłów jest nieosobową formą
czasownika, która nosi cechy przymiotnika lub przysłówka (odpowiednio,
gdy mówimy o imiesłowie przymiotnikowym lub przysłówkowym). Wyróżniamy: • imiesłowy przymiotnikowe • imiesłowy przysłówkoweCzym charakteryzują się imiesłowy przymiotnikowe? Ten typ
imiesłowu, jak nazwa wskazuje, nosi cechy przymiotnika (tak jak
przymiotnik odmienia się go przez przypadek, rodzaj i liczbę, jednakże
nie przysługuje mu kategoria stopnia). Bardzo ważną zasadą do
zapamiętania jest to, że „nie” ze wszystkimi czasownikami
przymiotnikowymi piszemy łącznie.Dzielimy imiesłowy przymiotnikowe na dwa typy: • imiesłowy czynne • imiesłowy bierne
Pierwszy z nich wyraża czynność, która dzieje się w tym samym czasie,
co czynność wyrażona przez orzeczenie, np. „Adam – człowiek rozumiejący
to zagadnienie, zgłosił się do tablicy”. W tym zdaniu imiesłowem jest
wyraz „rozumiejący”. Ten typ imiesłowu tworzy się zawsze od czasowników
niedokonanych. W zdaniu występuje w funkcji przydawkiPrzykłady imiesłowu przymiotnikowego czynnego: • robiący, wyprowadzający, słuchający, czytająca, robiąca, kochająca, myśląca, mówiąca, kopiące, lubiące, rozrabiające
Jak możesz zauważyć, końcówki charakterystyczne dla tego imiesłowu to:
-ący, -ące, -ące, stosuje się je w zależności od rodzaju. Drugim
podtypem imiesłowu przymiotnikowego jest imiesłów przymiotnikowy bierny,
który odnosi się do podmiotu danej czynności, np. „Dziecko zostało
umyte przez mamę”. W tym zdaniu imiesłowem jest słowo umyte. Ten typ
tworzy się tylko od czasowników przechodnich, to znaczy takich, które
mają stronę bierną. Kojarzycie pewnie zagadkę: Janek obszedł jezioro.
Jezioro zostało przez Janka…, no właśnie, co? Trudności, które się tutaj
pojawiają, są wynikiem tego, że od czasownika „obejść” nie można
utworzyć strony biernej, czyli jest on czasownikiem nieprzechodnim.
Inaczej w zdaniu „Uczeń napisał sprawdzian”, na podstawie którego możemy
z łatwością utworzyć stronę bierną „Sprawdzian został napisany przez
ucznia”. Słowo „napisany” jest imiesłowem przymiotnikowym biernym.Przykłady imiesłowu przymiotnikowego biernego: • kochany, zrobiony, umyty, zdecydowany, kochana, zdecydowana, zrozumiana, umyta Zatem końcówkami charakterystycznymi dla tego typu imiesłowu są: -ny, -na, -ne, -ta, -te Czym są imiesłowy przysłówkowe?
Imiesłów przysłówkowy jest formą czasownika, wskazuje na dwie
czynności, które są wykonywane w tym samym czasie. Wyróżnia się dwa
rodzaje tego imiesłowu: • imiesłów przysłówkowy współczesny • imiesłów przysłówkowy uprzedni
Pierwszy z nich informuje o czynności odbywającej się w jednym czasie z
czynnością wyrażoną czasownikiem, co ważne, jest tworzony tylko od
czasowników niedokonanych, np. „Kuba, czytając książkę, potknął się”.
Oczywiście imiesłowem jest wyraz „czytając”.Przykłady imiesłowu przysłówkowego współczesnego: • czytając, wstając, robiąc, myśląc Jedyną końcówką, która występuje w tym typie imiesłowu, jest -ąc.
Drugim typem imiesłowu przysłówkowego jest imiesłów uprzedni. Wyraża on
czynność uprzednią, to znaczy poprzedzającą tę wyrażaną przez
orzeczenie, np. „Janek, wszedłszy do domu, zobaczył pięknie zastawiony
stół”. Janek musiał najpierw wejść do domu, aby zobaczyć stół, chociaż
te czynności dzieliły sekundy, to czynność wejścia była pierwsza. Przykłady imiesłowu przysłówkowego uprzedniego: • zrobiwszy, poszedłszy, pomyślawszy
Końcówki, które są charakterystyczne dla tego imiesłowu to: -wszy oraz
-łszy. Pierwszy typ występuje wtedy, gdy sąsiaduje z samogłoską, jak w
„zrobiwszy”, a drugi piszemy po spółgłosce, np. „szedłszy”Imiesłowy przymiotnikowe i przysłówkowe – o czym jeszcze pamiętać?
Najczęstszy błąd w stosowaniu imiesłowów polega na tym, że podmiot
czynności wyrażonej orzeczeniem nie odpowiada wykonawcy czynności
określonej imiesłowem, np. „Idąc do szkoły, spadła mu czapka”. Zdanie to
sprawia wrażenie, jakby to czapka szła do szkoły. Inny przykład:
„Usiadłszy na ławeczce lunął deszcz” – to zdanie również nie ma sensu,
czy to deszcz usiadł na ławeczce?Inną ważną, a często nieprzestrzeganą zasadą jest pisownia z „nie”.
Imiesłowy przymiotnikowe z „nie” pisze się łącznie. Natomiast imiesłowy
przysłówkowe z „nie” pisze się oddzielnie.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!