Jak napisać przypis
Jak napisać przypis: wybierz styl (PN‑ISO 690, Chicago, APA), wstaw w tekście numer odnośnika w indeksie górnym po cudzysłowie i znaku interpunkcyjnym, a w przypisie podaj pełne dane źródła — autor, tytuł, wydanie, miejsce, wydawca, rok, strony, ewentualnie DOI/URL — zachowując interpunkcję stylu.
- Wybrać styl cytowania zgodny z wytycznymi szkoły/uczelni
- Wstawić numer odnośnika w indeksie górnym we właściwym miejscu
- Spisać w przypisie komplet danych bibliograficznych we wzorze danego stylu
- Stosować skróty i powtórzenia według przyjętej konwencji
- Zweryfikować spójność znaków, skrótów, kolejności i interpunkcji
Jak napisać przypis zgodnie z polskimi standardami i uniknąć obniżenia oceny; ujednolicisz zapis dzięki 12 wzorom dla książki, artykułu, rozdziału i źródła WWW oraz krótkiemu kontrastowi PN‑ISO 690 vs APA.
Co dokładnie nazywamy przypisem i do czego służy?
Przypis to informacja umieszczana na dole strony (przypis dolny) lub na końcu rozdziału/książki (przypis końcowy), powiązana z fragmentem tekstu za pomocą numeru w indeksie górnym. Funkcje: podanie źródła (bibliograficzna), dopowiedzenie/komentarz (merytoryczna), odesłanie do dalszej lektury.
Gdzie w tekście umieścić numer odnośnika przypisu?
Numer przypisu zapisuj w indeksie górnym bez spacji. Umieszczaj go po domknięciu cudzysłowu i po znaku interpunkcyjnym kończącym zdanie (kropka, przecinek, średnik), jeśli przypis dotyczy całego zdania lub cytatu. Gdy dotyczy pojedynczego słowa/terminu, dopuszcza się wstawienie numeru bezpośrednio po nim, przed przecinkiem.
Algorytm decyzyjny
- Krok 1: Czy przypis odnosi się do całego zdania lub cytatu? Jeśli tak → wstaw numer po cudzysłowie i po kropce
- Krok 2: Jeśli przypis wyjaśnia pojedynczy termin w środku zdania → wstaw numer zaraz po terminie, przed przecinkiem
- Krok 3: Przy wielokrotnych przypisach po sobie → oddzielaj kolejne numery przecinkiem bez spacji (¹,²) albo stosuj zakres (¹–³), zgodnie z wytycznymi
Jak zbudować przypis do książki drukowanej (PN‑ISO 690/Chicago)?
Kolejność elementów i interpunkcja są kluczowe. W stylu polskim (PN‑ISO 690, wariant przypisowy) typowy wzór przypisu do książki wygląda tak: Autor Imię Nazwisko, Tytuł kursywą, wydanie, miejsce: wydawca, rok, strona/zakres stron.
Przykład: Jan Nowak, Sztuka cytowania. Praktyczny poradnik, 2. wyd., Kraków: Wydawnictwo Uniwersyteckie, 2021, s. 134–136.
Wariant skrócony przy kolejnym cytowaniu tej samej książki: Nazwisko, Skrócony tytuł, s. x–y. Unikaj mieszanek typu ibidem + skrócony tytuł, jeśli wytyczne zalecają jedną metodę.
Artykuł w czasopiśmie — jak go sformatować w przypisie?
Podaj autora, tytuł artykułu w cudzysłowie, tytuł czasopisma kursywą, rok, numer tomu/zeszytu, zakres stron, DOI jeśli dostępny.
Anna Kwiatkowska, „Cytowanie w naukach humanistycznych”, Przegląd Polonistyczny 2020, t. 45, nr 3, s. 55–70, DOI: 10.1234/pp.2020.3.4.
Rozdział w pracy zbiorowej — co koniecznie dodać?
Po autorze i tytule rozdziału w cudzysłowie wstaw [w:] i opis publikacji macierzystej: tytuł kursywą, redaktor/redaktorzy, miejsce: wydawca, rok, strony rozdziału.
Piotr Zieliński, „Przypisy w praktyce”, [w:] Zasady edytorskie bez tajemnic, red. Ewa Malinowska, Wrocław: Forum Naukowe, 2019, s. 89–104.
Źródło internetowe — jak podać URL i datę dostępu?
Podaj autora lub instytucję, tytuł, nazwę serwisu, datę publikacji/aktualizacji (jeśli jest), pełny adres URL i datę dostępu w nawiasie.
Rada Języka Polskiego, „Zasady cytowania źródeł elektronicznych”, Serwis RJP, 2023, https://rjp.pan.pl/zasady-cytowania, dostęp: 15.09.2025.
Utrwal URL trwały/DOI. Jeśli DOI występuje, preferuj zapis „https://doi.org/…”. Unikaj samych skrótów domenowych.
Czym różnią się PN‑ISO 690, Chicago, APA i MLA — i który wybrać?
Wybór zależy od wytycznych prowadzącego i dyscypliny. Humanistyka w Polsce preferuje przypisy dolne (PN‑ISO 690, Chicago). Psychologia i nauki społeczne stosują APA z odwołaniem autor–rok w tekście. MLA częsta w filologii angielskiej.
| Styl | Odwołanie w tekście | Elementy w przypisie/bibliografii |
|---|---|---|
| PN‑ISO 690 (wariant przypisowy) | Numer górny ¹ | Autor, Tytuł, wyd., miejsce: wydawca, rok, strony; URL/DOI dla online |
| Chicago (Notes & Bibliography) | Numer górny ¹ | Pełny opis w pierwszym przypisie; kolejne — skrócone; osobna bibliografia |
| APA (7. ed.) | (Autor, rok, s. x) | Lista literatury na końcu; przypisy dolne rzadkie i komentarzowe |
| MLA (9. ed.) | (Nazwisko strona) | Works Cited; przypisy dolne sporadyczne, gł. objaśniające |
Jak skracać powtarzające się przypisy do tego samego źródła?
Stosuj jeden spójny mechanizm:
- Metoda skróconego opisu: Nazwisko, Skrócony tytuł, s. x–y
- ibidem (tamże) — tylko gdy dwa przypisy po sobie dotyczą tej samej pozycji i różnią się stroną; zapis: Ibidem, s. x
- dz. cyt./op. cit. — starsza konwencja; wiele redakcji odradza na rzecz skróconego tytułu
Kolejny przypis: Nowak, Sztuka cytowania, s. 142.
Jak cytować dosłownie i parafrazować z przypisem?
Cytat dosłowny ujmij w polskie cudzysłowy („ ”), zachowaj oryginalną pisownię; skróty oznaczaj nawiasami kwadratowymi […], dopowiedzenia [podkr. moje]. Parafraza wymaga odwołania do źródła tak samo jak cytat. Numer przypisu dodaj po cytowanym fragmencie/zdaniu.
„Spójny system odwołań buduje wiarygodność badacza”¹ — to zdanie podsumowuje znaczenie rzetelnych przypisów.
Jakie są najczęstsze błędy w przypisach i jak ich uniknąć?
Spójność i kompletność danych decydują o ocenie pracy. Poniżej typowe potknięcia z poprawkami.
| Przykład poprawny | Przykład błędny | Wyjaśnienie |
|---|---|---|
| Nowak, Sztuka cytowania, s. 34–35 | Nowak, Sztuka cytowania, s. 34-35 | Zakres stron zapisz półpauzą (–), nie łącznikiem (-) |
| Kowalska, „Metody badań…”, Prace Językoznawcze 2022, nr 2, s. 11–29 | Kowalska, Metody badań, Prace J., 2022, 2, 11-29 | Pełny tytuł w cudzysłowie, pełna nazwa czasopisma, spójna interpunkcja |
| https://doi.org/10.1234/abcd | doi:10.1234/abcd | Preferowany format to pełny link DOI |
| Warszawa: PWN, 2019 | PWN, Warszawa 2019 | Kolejność: miejsce: wydawca, rok; nie odwracaj |
| Rada Ministrów, „Strategia…”, 2023, https://…, dostęp: 14.09.2025 | „Strategia”, https://… | Brak autora/instytucji i daty czyni odwołanie niepełnym |
Lista wyjątków do zapamiętania
- Brak miejsca wydania: użyj skrótu s.l. (bez miejsca) zgodnie z PN‑ISO
- Brak roku: użyj skrótu b.r. (brak roku)
- Wielu autorów: przy trzech i więcej — w skrócie „i in.” lub „et al.” (zależnie od stylu)
- Książka bez autora: zacznij od tytułu
- E‑book/PDF: dodaj informację o formacie, jeśli wytyczne tego wymagają
- Rozdział bez redaktora: pomiń „red.”; nie wymyślaj brakujących danych
- Źródło wtórne: cytuj oryginał; jeśli to niemożliwe — zaznacz „cyt. za:” w przypisie
- Tłumaczenie: po tytule dodaj „tłum. Imię Nazwisko”
- Wielotomowe dzieło: wskaż tom (t. 2) oraz stronę
- Akty prawne: pełna nazwa, dziennik urzędowy, rok i pozycja
Jak zapisać przypis do aktu prawnego i orzeczenia?
Dla aktów prawnych podaj pełną nazwę, dziennik urzędowy i pozycję; dla orzeczeń — sygnaturę i datę.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. — Prawo oświatowe (Dz.U. 2017 poz. 59). — Wyrok SN z 12.05.2020 r., I CSK 123/19.
Czy przypisy są konieczne na maturze z polskiego?
W wypracowaniu maturalnym przypisy dolne nie są wymagane. Ocenia się poprawność cytowania (cudzysłowy, wierne brzmienie, właściwe przypisanie autorstwa w tekście). W pracach olimpiadowych, w projektach i na studiach przypisy bibliograficzne są standardem — warto opanować schematy już w liceum.
Zagadnienie na maturze
Egzamin sprawdza umiejętność cytowania i odwołań do tekstów kultury. Przykładowe polecenia: użycie krótkiego cytatu i jego omówienie; wskazanie źródła w tekście. Najważniejsze: poprawne cudzysłowy, brak plagiatu, rzetelne odwołanie do autora i tytułu bez formalnych przypisów.
Jak kontrolować spójność przypisów w całej pracy?
Zastosuj jednolity styl od pierwszego do ostatniego przypisu; używaj jednego typu cudzysłowów, tej samej kolejności elementów, konsekwentnego zapisu skrótów i numerów stron. Przygotuj listę kontrolną lub skorzystaj z menedżera bibliografii (Zotero, Mendeley) ustawionego na właściwy styl.
Najczęściej zadawane pytania
Czy kropkę stawiam przed numerem przypisu, czy po?
Czy mogę mieszać style (np. APA i Chicago)?
Czy DOI jest obowiązkowe?
Czy przypis może zawierać komentarz autorski?
Jak zapisać imiona autorów?
Słowniczek pojęć
Dwanaście gotowych wzorów przypisów (do szybkiego użycia)
1) Książka: Maria Kowalska, Język w praktyce, Warszawa: PWN, 2020, s. 77–80.
2) Książka, kolejne wydanie: Paweł Lis, Edytorstwo, 3. wyd., Gdańsk: Słowo, 2022, s. 15.
3) Rozdział: Tomasz Wiśniewski, „Akapit i przypis”, [w:] Redagowanie naukowe, red. J. Malec, Poznań: Scriptum, 2018, s. 201–215.
4) Artykuł z DOI: Katarzyna Lewandowska, „Metody opisu bibliograficznego”, LingVaria 2021, t. 26, nr 2, s. 9–28, https://doi.org/10.5678/lingv.2021.26.2.1.
5) Artykuł bez DOI: Michał Dąbrowski, „Zapis tytułów”, Polonistyka 2019, nr 4, s. 33–40.
6) Strona WWW: Narodowe Centrum Nauki, „Wytyczne publikacyjne”, 2024, https://ncn.gov.pl/wytyczne, dostęp: 10.09.2025.
7) E‑book: Anna Nowicka, Pisanie akademickie, e‑book, Łódź: Sigma, 2021, s. 52.
8) Materiał konferencyjny: Jan Kaczmarek, „Przypisy a wiarygodność”, referat, Konferencja Edytorska, Kraków, 2022.
9) Praca dyplomowa: Ewa Baran, Rola przypisów w pracach licencjackich, praca licencjacka, Uniwersytet Wrocławski, 2023, s. 12.
10) Akt prawny: Rozporządzenie MEN z 11.08.2017 r., Dz.U. 2017 poz. 1603.
11) Encyklopedia/hasło: „Przypis”, w: Encyklopedia językoznawstwa, red. M. Zielińska, Warszawa: Lex, 2016.
12) Źródło wtórne: Jan Przybylski, Teoria przypisu, Kraków: Alfa, 2001, s. 40, cyt. za: Zofia Maj, Praktyka cytowania, Poznań: Beta, 2015, s. 12.
Jak pracować z menedżerami bibliografii, by przypisy były bezbłędne?
Użyj darmowych narzędzi (Zotero, Mendeley): importuj dane z katalogów, uzupełnij brakujące pola (wydawca, strony), wybierz styl, wstawiaj cytaty z poziomu edytora tekstu, na końcu wygeneruj listę literatury. Po wygenerowaniu ręcznie sprawdź polską interpunkcję i skróty — szablony często wymagają dopracowania w języku polskim.
Lista kontrolna solidnego przypisu
– Spójny styl i interpunkcja w całym tekście
– Komplet elementów (autor, tytuł, wydanie, miejsce, wydawca, rok, strony, DOI/URL)
– Właściwe miejsce odnośnika w tekście
– Poprawne typograficzne znaki (półpauza w zakresach, polskie cudzysłowy)
– Jasne zasady skracania kolejnych przypisów
– Weryfikacja dat i numerów (rocznik, tom, zeszyt, sygnatura)
– Zachowane polskie skróty (red., tłum., s., t.) zgodnie z przyjętym stylem
Na koniec: Twoja mapa działania
– Ustal styl przypisów zgodny z wytycznymi prowadzącego
– Zrób szablony trzech najczęstszych typów źródeł, z których korzystasz
– Cytując, od razu uzupełniaj pełny opis — nie odkładaj na później
– Przed oddaniem pracy przeprowadź „audyt spójności” na losowych 10 przypisach
Pytania do przemyślenia:
– Jakie trzy typy źródeł cytujesz najczęściej i czy masz do nich gotowe wzorce?
– Które elementy opisu bibliograficznego najczęściej pomijasz i jak to wyeliminujesz?
– Czy Twój wybór stylu ułatwia odbiorcy dotarcie do źródeł, czy je utrudnia?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!