Klasyfikacja błędów językowych

DEFINICJA:
Na początek zdefiniujmy, czym jest błąd językowy. Jest to niezamierzone, nieświadome odejście od zasad systemu językowego. Zasady te usankcjonowane są poprzez zwyczaj językowy (uzus) oraz poczucie językowe środowisk uznawanych za złożone z użytkowników danego języka. Zasady te w wersji zapisanej można znaleźć w poradnikach językowych, słownikach, w szczególności słownikach poprawnej polszczyzny. Zenon Klemensiewicz, znany językoznawca, definiuje błąd językowy jako „uchybienie zwyczajowi powszechnej mowy zwanej kulturalną, niemające oparcia i usprawiedliwienia ani w panującym współcześnie ładzie, systemie językowym, ani w jakiejś starszej lub nowszej dążności ewolucyjnej języka”.
Do takich błędów zaliczamy szereg zjawisk językowych, na przykład wyrażenia niegramatyczne, naruszenia reguł pragmatycznych, odejścia od preskrypcji językowych, błędy (odstępstwa) ortograficzne, a także nietypowe formy interpunkcji bądź jej brak. Błędy mogą być pisane, ale także werbalne (mówione), kiedy osoba przekazująca komunikat nie przestrzega norm, co zaburza odbiór, a osoba odbierająca komunikat źle interpretuje.
WYJĄTKI:
Język polski podległa ciągłym zmianom i pojawiają się nowe twory językowe (neologizmy), które niekoniecznie należy uznać za błędy językowe. Błędami są tylko te nowe elementy w języku, które nie mają w nim uzasadnienia funkcjonalnego. W innej sytuacji zdarza się, że nadawca celowo popełnia błąd, aby osiągnąć określony z góry cel. Znajdziemy taką czynność na przykład w tekstach literackich, marketingowych i reklamowych, a także wypowiedziach o żartobliwym zabarwieniu. Wiele środków stylistycznych i figur retorycznych jest odstępstwami od normy, ale nie błędami.
PRZYCZYNY:
Główną przyczyną powstawania błędów językowych jest nieznajomość zasad, panującej normy oraz brak troski o poprawność wypowiedzi. Liczne błędy mogą oznaczać bierność intelektualną twórcy w tekście pisanym i mówionym, ale też mogą się składać na to czynniki psychologiczne, stresogenne. Pod wpływem zdenerwowania bądź konieczności przemawiania przed gronem osób, nawet osoba bardzo wykształcona i zaznajomiona z wszelkimi zasadami może popełniać błędy językowe. W innych przypadkach błędy mogą być wywołane przez chorobę psychiczną lub dysleksję. Taka osoba nie ma wpływu na kontrolowanie swoich wypowiedzi. Badania naukowców dowodzą, że pisanie tekstu na komputerze angażuje mniejszą część mózgu niż pisanie ręczne, w którym bardziej zważamy na to, co piszemy, z uwagi na konieczność poprawek i przekreśleń. Na komputerze piszemy szybciej niż ręcznie, a ów pośpiech i nieuwaga również mogą być przyczyną błędów. Wiele z nich mogą popełniać też obcokrajowcy, którym przyswojenie skomplikowanych zasad języka polskiego sprawia zazwyczaj wiele trudności. Jak wiadomo, nasz język jest jednym z najtrudniejszych na świecie i często nawet osoby związane z językoznawstwem mają jakieś wątpliwości.
KLASYFIKACJA BŁĘDÓW JĘZYKOWYCH:
BŁĘDY WEWNĄTRZJĘZYKOWE
(błędy, które bezpośrednio naruszają panujące reguły)
1. Błędy gramatyczne, czyli błędy słowotwórcze i rodzajowe. Polegają na wszelkich nieprawidłowościach związanych z fleksją (odmiana przez przypadki, liczby, rodzaje), zastosowanie niepoprawnej końcówki wyrazu.

a) błędy fleksyjne
– wybór niewłaściwej postaci wyraz, na przykład: „widnokręg” zamiast „widnokrąg”; „wziąść” zamiast „wziąć”- nieodmienianie wyrazów, polskich nazwisk, imion, nazw własnych – brak deklinacji lub błędna ich odmiana, na przykład: „zawarcie związku małżeńskiego z Janem Kowalski” zamiast „z Janem Kowalskim”; „książki Aleksandra Fredro” zamiast „Książki Aleksandra Fredry”; „pojadę do Kwidzynia” zamiast „pojadę do Kwidzyna”; „na Węgrach” zamiast „na Węgrzech”- nadawanie niewłaściwego rodzaju, na przykład: „ten pomarańcz” zamiast „ta pomarańcza”; „ten szynszyl” zamiast „ta szynszyla”

– błędne stopniowanie przymiotników, na przykład: „bardziej mądry” zamiast „mądrzejszy”; „bardziej wysoki” zamiast „wyższy”- wybór niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego, na przykład „kopła” zamiast „kopnęła”; „myślę o aniole” zamiast „myślę o aniele”

– odmiana wyrazu, który nie ma przypisanego wzorca odmiany, na przykład „wypiłam kubek kakaa” zamiast „wypiłam kubek kakao”; „mieszkają w iglach” zamiast „mieszkają w igloo”

– wybór niewłaściwej końcówki fleksyjnej, na przykład „diabłowi” zamiast „diabłu”; „umią” zamiast „umieją”

– brak poprawnej odmiany czasowników, na przykład „dzieci rozumią” zamiast „dzieci rozumieją”; „nienawidzieć” zamiast „nienawidzić”

b) błędy składniowe (nazywane też błędami syntaktycznymi), czyli błędy związane ściśle z budową zdania i jego konstrukcją.
– naruszenie związku zgody polegające na niedostosowaniu kategorii gramatycznych składnika podrzędnego do kategorii składnika nadrzędnego, na przykład: „do kuchni wszedł Tomek i Piotrek” zamiast „do kuchni weszli Tomek i Piotrek”; „konie biegli szybko” zamiast „konie biegły szybko”; „pies i kot wbiegły na podwórko” zamiast „pies i kot wbiegli na podwórko”

– naruszenie związku rządu, czyli stosowanie biernika tam, gdzie powinno zastosować się dopełniacz, użycie niewłaściwego rzeczownika, czasownika, przymiotnika i (nadużywanie) przyimka, na przykład: „używam naturalne kosmetyki” zamiast „używam naturalnych kosmetyków”; „używać szminkę” zamiast „używać szminki”; „rozróżniać prawdę od fałszu” zamiast „rozróżniać prawdę i fałsz”; „lubię pomarańcze i banany i gruszki i jabłka” zamiast „lubię pomarańcze, banany, gruszki i jabłka”

– używanie przyimków i spójników w niewłaściwym znaczeniu, albo ich błędne używanie, na przykład: „przed i po obiedzie” zamiast „przed obiadem i po obiedzie”; „jechać do Białorusi” zamiast „jechać na Białoruś”; „padał deszcz i wziąłem parasol” zamiast „padał deszcz, więc wziąłem parasol”

– błąd w szyku zdania, a więc wyrazy ułożone niepoprawnie, na przykład: „To w minionych latach nie zdarzało się tak często” zamiast „W minionych latach nie zdarzało się to tak często”

– niepoprawne stosowanie imiesłowowego równoważnika zdania (zakończone na końcówki „-ąc”, „-łszy”, „-wszy”), na przykład: „czytając tę książkę, łzy napływały mi do oczu” zamiast „kiedy czytałam tę książkę, łzy napływały mi do oczu”

– niewłaściwa forma liczebnika, na przykład: „półtora tony węgla” zamiast „półtorej tony węgla”;

2. Błędy leksykalne

a) błędy znaczeniowe (semantyczne), zwane też błędami słownikowymi
– używanie wyrazu w niewłaściwym znaczeniu, na przykład wyraz „dokładnie” użyty z w znaczeniu „właśnie tak”, zamiast „ścisły”, „precyzyjny”

– mylenie znaczeń wyrazów o podobnym brzmieniu, które mają inne znaczenie, na przykład „klimatyzacja” i „aklimatyzacja”; „formować” i „formułować”; „efektowny” i „efektywny”

– używanie pleonazmów, czyli „masło maślane”, na przykład: „cofać się do tyłu”; „spadać w dół”; „okres czasu”; „wracać z powrotem”; „równa połowa”; „kopnięcie nogą”; „sopel lodu”

– nadużywanie zapożyczeń i wyrazów modnych, na przykład: „light”; „fit”; „caffe bar”

b) błędy frazeologiczne – niezamierzone niestosowności połączenia dwóch lub kilku wyrazów w jedno wyrażenie lub zwrot.
– zmiana formy frazeologizmów, na przykład: „ciężki orzech do zgryzienia” zamiast „twardy orzech do zgryzienia”; „szukać przy świecy” zamiast „szukać ze świecą”

– łączenie dwóch elementów niepasujących do siebie, na przykład: „marzenia rozwiały się w gruzy”

– użycie frazeologizmu w niewłaściwym kontekście, na przykład: „spocząć na osiągnięciach” zamiast „spocząć na laurach”

c) błędy fonetyczne (wymawiane)
– błędy w realizacji głosek, na przykład mówienie „idom” zamiast „idą”; „górom” zamiast „górą” lub zbytnie akcentowanie „ą” i „ę”, co nadaje mowie sztuczności

– błędne akcentowanie, na p