Metafory
„Głowa go góry”, czyli metafory na każdy dzień
Metafora, jako narzędzie językowe i myślowe, zwana jest inaczej przenośnią.
W pierwszej chwili może się kojarzyć ze szkołą i lekcją języka
polskiego, na której analizowany jest wiersz i trzeba odszukać
niezrozumiałe wyrazy. Tymczasem okazuje się, że metafory to nie tylko
patetyczne wzdychania niezrozumiałych poetów epoki romantyzmu. Są one
obecne w naszym życiu codziennym. Dzięki przedstawieniu nietypowych
zestawień wyrazów, nadają im zupełnie inne, nowe znaczenie.
Jakie funkcje posiada metafora:
– Musi zaskakiwać.
– Oddziaływać na odbiorców.
– Odzwierciedlać stosunek autora, mówiącego i jego emocjonalną postawę do rzeczy lub zjawiska.
– Przekazywać stosunek emocjonalny lub intelektualny.
– Wzbogacać wartość artystyczną utworu.
– Powodować określony efekt, zawsze musi czemuś służyć.
– Budować nowe skojarzenia,
– Jest świadectwem umiejętności twórcy, jego warsztatu pisarskiego.
Słowo metafora wywodzi się z języka greckiego i oznacza przenosić. Pierwsze definicje metafory pochodzą z czasów Arystotelesa, który utożsamił metaforę z porównaniem. Polski odpowiednik nazywa metaforę przenośnią. Dzisiaj wiemy, że każde porównanie jest metaforą, ale nie każda metafora jest porównaniem. Tworzenie metafor
Jak stworzyć metaforę? Z pozoru nie jest to trudne, czasem nawet może
być przypadkowe. Jeżeli jednak chcemy stworzyć konkretną metaforę,
trzeba przede wszystkim pamiętać, że jest ona skróconą wersja
porównania, w którym trzeba uwzględnić podobieństwo w budowie zjawisk,
kształcie, przeznaczeniu, postaci, przedmiotów itp.
W języku polskim do opisywania rzeczywistości używane są bardzo często
metafory tworzone z wykorzystaniem części ciała. Kiedy za długo o czymś
myślimy – zaczyna nam „parować mózg”, ból głowy może być bardzo silny i w
konsekwencji doprowadzić do „pękania głowy”. Jeśli „głowa pęknie”
będzie trzeba „brać nogi za pas”, ponieważ „leżenie do góry brzuchem” nic
nie pomoże. Każdy człowiek o „złotym sercu” pomoże drugiemu w
potrzebie, jednak czasem trzeba „wziąć się w garść”, bo może się okazać, że
i „serce na dłoni” nie wystarczy, jeśli chęci brak i mamy „muchy w nosie”.
Dlatego jeżeli nie mamy już „mleka pod nosem” lepiej „nie zadzierać
nosa”, zadbać o swoje zdrowie, „twardo stąpać po ziemi” i stale „trzymać
rękę na pulsie”. Aby nie „obudzić się z ręką w nocniku” i nie musieć
„uderzać głowa w mur”.
Metafora – przykłady ze słowem „ręka”:
– pójść komuś na rękę – ułatwić komuś zadanie, pomóc,
– zrobić coś komuś nie na rękę – utrudnić czyjeś zadanie,
– ręka rękę myje – wspieranie się w działaniach, najczęściej nieuczciwych,
– prowadzić kogoś za rękę – czuwać nad kimś, wspierać
– machnąć na coś ręka – przestać się czymś przejmować,
– mieć lekką rękę – robić coś z łatwością,
– być prawą ręką – pełnić bardzo ważną funkcję,
– mieć ręce pełne roboty – mieć dużo pracy,
– mieć związane ręce – nie móc nic poradzić na dana sytuację,
– przyłożyć do czegoś rękę – wziąć w czymś udział,
– poprosić kogoś o rękę – oświadczyć się.
Zjawisko metafory polega na przenoszeniu słowa oznaczającego jakąś
rzecz, na określenie innej rzeczy. Bywa ona utożsamiana z przenośnią i
jest postrzegana jako zwrot językowy, jego ozdobnik czy wyraz ekspresji
artystycznej.
Innym sposobem określania metafory jest postrzeganie jej jako narzędzia poznawczego.
We współczesnym świecie kognitywnym, metafora umożliwia nam myślenie o tym, co jest abstrakcyjne. Metafory to wszystkie słowa, których używamy w znaczeniu innym niż ich
podstawowe znaczenie. Służą nam do opisywania świata, sytuacji, emocji.
Pomagają opisać rzeczy, które mamy na myśli lecz trudno je wyrazić.
Jakie cechy powinna posiadać dobra metafora?
Najlepszym sposobem na zrozumienie metafory jest jej doświadczenie,
można stosować je tak często, jak się da. Dobra metafora to taka, która
oddziałuje na zmysły, odzwierciedla charakter i sens słów zrozumiałych
dla naszych odbiorców. Dobra metafora pozwala dotrzeć do umysłów
słuchaczy. Dzięki metaforze można lepiej zrozumieć słowa i ich przekaz.
Metafora jest niezwykłym połączeniem słów. Postrzeganie rzeczy poprzez
inną rzecz, to odkrywanie w danej rzeczy jej niezwykłości ,
niedostrzeganej dotychczas przez nikogo.
Przykłady metafor znajdziemy w literaturze, w prasie, bardzo dużo jest
ich w wierszach, ale także w życiu codziennym. W języku potocznym
posługujemy się nimi na co dzień i robimy to bez zastanowienia.
Przykłady metafor z życia codziennego:
„Ręce opadają” kiedy słyszymy taki zwrot, w dosłownym rozumieniu mogłoby
się wydawać, że czyjeś ręce straciły moc i bezwładnie opadają na
podłogę. Mimo że brzmi to komicznie, to małe dzieci właśnie tak
zrozumieją ten zwrot. Z kolei osoba dorosła, świadomie używająca takiej
metafory, prawdopodobnie chce nią wyrazić swoją bezsilność i bezradność
wynikającą z trudnej sytuacji.
„Jestem samochodem” to kolejny zwrot, który mógłby wskazywać na osobę,
której wydaje się, że przestała być człowiekiem i zamieniła się w auto.
Nic z tych rzeczy. Używając tej popularnej metafory informujemy rozmówcę,
że przyjechaliśmy na spotkanie samochodem, który prawdopodobnie został
niedaleko zaparkowany.
„Nogi z waty” z pewnością nie mają nic wspólnego z białym bawełnianym
puchem. Jednak mówiąc tak faktycznie myślimy o naszych nogach, tyle, że
nie są one zrobione z waty, tylko jest nam trudno utrzymać równowagę
najczęściej pod wpływem strachu lub silnych emocji.
„Czas to pieniądz”. Ta metafora idealnie wpisuje się w aktualnie
panujący styl życia wielu ludzi. Dawniej była zachętą dla ludzi
pracujących na polu i sygnalizowała powrót po popołudniowej przerwie
obiadowej. Dziś praktycznie każdy jest świadom, że aby mieć pieniądze ,
trzeba pracować i każdemu szkoda jest czasu. Czasu, w którym można
zarabiać pieniądze, zamiast leniuchować. Zachowujemy się tak, jakby czas
był przedmiotem bardzo wartościowym.
W potocznym języku polskim występuje bardzo dużo metafor, posługujemy
się nimi na co dzień, tworzymy je czasem przypadkowo, ale najczęściej
powtarzamy zasłyszane. Wiele z tych codziennych metafor dotyczy naszej
głowy, np. pilnować czegoś jak oka w głowie, chodzić komuś po głowie,
być czyimś oczkiem w głowie, coś w głowie się nie mieści, upaść na
głowę, mieć pstro w głowie, pójść po rozum do głowy, nie mieć do czegoś
głowy itd.
Porównanie to zestawienie dwóch zjawisk, w których jedno określa drugie,
Wiele pojęć abstrakcyjnych można wyjaśnić za pomocą metafor. Mówiąc o
metaforach, trzeba pamiętać, że opisując pojęcia abstrakcyjne nie można
opierać się tylko na jednej metaforze.
Nazwa pochodzi stąd, że w zespole słów, jaki tworzy metafora, znaczenie
jednych wyrazów zostaje niejako przeniesione na znaczenie pozostałych, w
wyniku czego powstaje trzecie – zupełnie nowe znaczenie całego
wyrażenia. Tak jak w przypadku metafor góra – dół, w których wszystko co
związane z górą jest dobre, a jeśli jest na dole, to złe. Np. do góry
nogami, produkt z górnej półki, za wysokie progi jak na moje nogi, być w
siódmym niebie, niebo w gębie, raz na wozie, raz pod wozem, podnosić
poprzeczkę, odbić się od dna, być na dnie rozpaczy, głowa do góry.
Frazeologizmy
Frazeologizmy to zwroty, frazy bądź wyrażenia, które podobnie jak
metafory również zbudowane są z dwóch lub większej liczby wyrazów, które
w połączeniu tworzą zupełnie inne znaczenie niż rozłącznie. Zarówno
frazeologizmy, jak i metafory, mogą być utrwalone, znane i powtarzane,
jednak metafory mogą być tworzone na bieżąco. Każdy frazeologizm jest
metaforą, jednak nie każda metafora będzie frazeologizmem.
Metafory,poprzez zestawienie różnych kontekstów, prowadzą do powstawania
nowych sposobów patrzenia. Cała nasza wiedza, łącznie z nauką, oparta
jest na metaforach. Metafory pozwalają na upraszczanie zjawisk, a tym
samym sprawiają, że wszystko co wiemy opiera się na nierzeczywistych
obrazach. Te obrazy to właśnie metafory, których często używamy, pomimo
że wydaje się nam, iż mówimy dosłownie. Można wnioskować, że metafory
pojawiają się wszędzie: są w poezji, w literaturze ale także w języku
potocznym. Nazywane są przenośniami, i tak jak ich nazwa wskazuje
pozwalają przenosić znaczenie z jednego słowa na inne. Pełnią bardzo
dużo ważnych funkcji, ale przede wszystkim ułatwiają nam życie.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!