Nawias – opis, zasady użycia
1) Definicja:Nawias to znak interpunkcyjny, a także znak pisarski, który używany jest parzyście – to znaczy, że każdy otwarty nawias musi zostać zamknięty. Nadużywanie nawiasów nie jest wskazane. Podobną funkcje pełnią przecinki, średniki i myślniki. Nawias ma jednak najsilniejszy charakter od wymienionych przed chwilą znaków.2) Użycie nawiasu:Nawiasu użyjemy, aby: – wydzielić jakiś wyraz, tekst, liczbę bądź całe zdania o charakterze pobocznym; – zaakcentować coś mniej istotnego, drugoplanowego w stosunku do tekstu go poprzedzającego; – uzupełnić naszą wypowiedź o drobniejsze szczegóły; – ustalić kolejność działań – w matematyce.3) Rodzaje nawiasu:W języku polskim wyróżniamy pięć typów nawiasów, ale to nawias okrągły jest najpowszechniejszy i najczęściej spotykany.- nawias okrągły (…) – podstawowy typ, mający przeznaczenie ogólne;- nawias kwadratowy […] – służy do wyznaczania wewnętrznych cytatów, fragmentów pominiętych, komentarzy, tłumaczenia lub do zapisu fonetycznego. W pracach o charakterze naukowym umieszcza się w nawiasach kwadratowych odwołanie do źródła cytatu oraz wyjaśnienia niepochodzące od autora tekstu;- nawias klamrowy {…} – używany głównie w specjalistycznych tekstach, na przykład w słowniku. Niekiedy używany również do zaznaczenia ingerencji edytorskich – usunięcia fragmentu tekstu;- nawias ostrokątny <...> – jeszcze rzadziej spotykany niż nawias klamrowy. Używany na przykład w słowniku, gdzie umieszcza się w nim wskazówki etymologiczne.- nawias prosty // – obecnie dość archaiczny, gdyż jest to nawias, którego używano podczas pisania na starszych maszynach do pisania, które nie posiadały nawiasów okrągłych.4) Zasady stosowania:- ilość – nadmiar nawiasów (jeśli nie jest to tekst specjalistyczny czy naukowy) jest niewskazany. Umieszczanie bezpośrednio obok siebie nawiasów okrągłych – (tekst tekst) (tekst tekst tekst tekst), (tekst tekst tekst) – jest niewskazane. – hierarchia – jeśli w tekście musimy zastosować nawias wewnątrz innego nawiasu, zewnętrzny zawsze będzie nawias kwadratowy, gdyż stoi on wyżej w hierarchii niż okrągły. Np.: [tekst tekst tekst (tekst tekst tekst) tekst tekst] .- zapis: a) tekst znajdujący się w nawiasie umieszczamy bezpośrednio za członem i przed członem nawiasu, czyli bez odstępu (spacji) pomiędzy nawiasem lewym i prawym a owym tekstem:
(tekst tekst tekst tekst) – poprawnie
( tekst tekst tekst tekst) – niepoprawnie
(tekst tekst tekst tekst ) – niepoprawnie
( tekst tekst tekst tekst ) – niepoprawnieb) przy nawiasach obowiązuje taka sama interpunkcja, jak w innych zdaniach.Jeśli zdanie poprzedzające zakończone jest wielokropkiem, wykrzyknikiem lub znakiem zapytania, tekst w nawiasie zaczynamy od wielkiej litery. Kropkę kończącą zdanie ujęte w nawiasie umieszczamy poza nim.
Nie najlepiej się czuję… (Chyba się przeziębiłam).
Niedługo święta! (Bożonarodzeniowe oczywiście).
Przyniesiesz mi ten sok? (Ile będę jeszcze czekać).ALE – jeśli znak zapytania dotyczy bezpośrednio zdania zawartego w nawiasie, zapisujemy to w taki sposób:
Rozmawiałam z Piotrkiem we wtorek (a może to była środa?).Jeśli zdanie poprzedzające posiada kropkę, przecinek, średnik lub myślnik, wówczas taki znak interpunkcyjny umieszcza się poza nawiasem kończącym – nawet jeśli w nawiasie są zdania zakończone kropką.
Podczas rekonwalescencji kolana bardzo długo ćwiczyłam. (Tak zalecił mi rehabilitant).
Ania zapomniała nakarmić psa (a on długo czekał).
Byłam na zakupach i kupiłam sukienkę (niebieską), spodnie (też niebieskie) i marynarkę.
Byłam w sobotę w zoo. (Widziałam żyrafy, słonie, małpy. Trudno mi nawet zliczyć ilość zwierząt, które tam były).Kropka kończąca zdanie zawsze jest umieszczana poza nawiasem kończącym. Zapis (tekst tekst tekst.) jest niepoprawny.5) Kiedy nawias wydziela, wtrąca, uzupełnia, dopowiada lub objaśnia – przykłady:- „Litwo, Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie;
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.”
(źródło: Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”).- Poszłam na spacer i zabrałam wszystkie moje psy (Azora, Reksia i Ciapka).- Używam tego kosmetyku codziennie (na przykład w wannie) i uważam, że jest bardzo dobry.- Miejscem występowania kangurów (jednych z torbaczy) jest Australia.- Pójdziemy do tego sklepu później (najpierw muszę iść do banku).- George Orwell (1903-1950) to brytyjski pisarz i publicysta.- „Kosmologia fizyczna (kosmologia relatywistyczna, kosmologia przyrodnicza, fizyka Wszechświata) – dziedzina nauk fizycznych, zajmująca się badaniem i opisywaniem Wszechświata w wielkich skalach, jego powstania, ewolucji do stanu obecnego oraz przyszłości”
(źródło: polska strona Wikipedii, hasło „kosmologia”).6) Kiedy nawias wydziela, wtrąca, uzupełnia, dopowiada lub objaśnia – zasady- pojedynczy (prawy) nawias zamykający możemy użyć do wyróżnienia wypunktowania, na przykład:
1)
2)
3)a)
b)
c)I)
II)
III)
itd.- w nawias możemy też ująć znak wykrzyknienia, jeśli chcemy, aby był on dopowiedzeniem, ale nie zmieniał charakteru zdania: Widziałam wczoraj pięć (!) bocianów.
Wygrałam w losowaniu sześćdziesiąt (!) złotych.- nawiasu kwadratowego możemy użyć w celu wydzielenia wstawki autora, na przykład:
„Mały Książę zamieszkuje niewielką asteroidę B 612, dzieląc ją z zarozumiałym kwiatem [ten kwiat to róża] i trzema wulkanami.”
(źródło: Antoine de Saint-Exupéry, „Mały Książę).- nawias kwadratowy, który zawiera w swym wnętrzu wielokropek, to znak pominiętego, urwanego, brakującego tekstu cytatu, na przykład:
„Już odchodziła, ale mimo wzburzenia cofnęła się. Wychyliła się przez urwisko i spojrzała tam, gdzie wskazywał. […] Mała szansa, aby w takim miejscu znajdował się mikrofon, a nawet gdyby go tu gdzieś ukryto, wyłapywałby przecież tylko dźwięki.”
(źródło: George Orwell, „Rok 1984”).- do zapisu danych bibliograficznych lub źródła, na które powołujemy się w tekście, używa się nawiasów okrągłych lub kwadratowych.7) Podsumowanie:- nawias wydziela, dopowiada i uzupełnia tekst o dodatkowe, poboczne informacje;- najczęściej spotykanym nawiasem jest nawias okrągły; – nawias występuje parzyście – otwiera się go i zamyka; – umieszczanie wielu nawiasów blisko siebie jest niewskazane; – nawias kwadratowy jest wyżej w hierarchii niż okrągły.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!