Nie z przymiotnikami
Nie z
przymiotnikami – zasady pisowni
Wyraz „nie”, a konkretnie jego pisownia z poszczególnymi częściami mowy
nierzadko sprawia nam wiele trudności. Zastanawiamy się, czy powinniśmy zapisać
wyrażenie razem, czy osobno. Przejrzyjmy więc garść zasad mówiących o tym,
jakie są zasady pisowni nie z przymiotnikami.
Aby zrozumieć zasady pisowni nie z przymiotnikami, przypomnijmy sobie najpierw,
czym w ogóle są przymiotniki i na jakie pytania odpowiadają, jaką role
odgrywają w zdaniu i dlaczego w ogóle są stosowane.
Czym jest
przymiotnik?Przymiotnik jest częścią mowy odpowiadającą na pytania:
– jaki?
– jaka?
– jakie?
– czyj?
– czyja?
– czyje?
– który?
– która?
– które?
Warto jednak podkreślić, że znawcy języka polskiego twierdzą, że aby słowo
mogło być uznane jako przymiotnik, musi pełnić w zdaniu odpowiednią funkcję, a
nie tylko odpowiadać na konkretne pytania.
Przymiotnik określa cechy istot żywych, zjawisk, pojęć, stanów i rzeczy, miewa
charakter abstrakcyjny. Jest określeniem rzeczownika, podaje nam szczegółowe
informacje na jego temat. Nie posiada rodzaju, ale odmienia się przez rodzaje,
liczby i przypadki. Przymiotnik pełni w zdaniu funkcję przydawki
przymiotnikowej. Podkreśla też cechy rzeczy czy przedmiotu. Kiedy powiemy, że
wczoraj była burza, zdanie to będzie pozbawione emocjonalnego zabarwienia.
Kiedy jednak powiemy, że wczoraj była przerażająca burza, przymiotnik staje się
emocjonalnym podbiciem zjawiska.Nie z przymiotnikami – razem czy osobno?
Ogólna zasada języka polskiego mówi nam o tym, że nie z przymiotnikiem piszemy
razem. Przykładami mogą być wyrazy: nieciekawy, niedobry, niebrzydki, niedrogi,
niemały itd. Niestety, od tej reguły są pewne wyjątki.
Kiedy nie z przymiotnikami piszemy osobno?
1. Kiedy słowo „nie” nie stanowi wyraźnego przeciwstawienia, czyli dla
przykładu, nie brzydki, ale ładny. W tym przypadku słowo „nie” nie
przeciwstawia się wyraźnie. To jeden z tych przypadków, kiedy przymiotniki z
nie piszemy osobno.
2. Pisownia nie z przymiotnikami będzie inna również wtedy, kiedy w logicznych
przeciwstawieniach drugi człon pisany jest wielką literą, np. nie-Warszawski
klimat. W tym przypadku także pisownia nie z przymiotnikiem może wydawać nam
się problematyczna.
3. Kolejnym, ostatnim przypadkiem, gdy nie z przymiotnikiem napiszemy osobno
jest ten, gdy nie łączy się z przymiotnikiem w stopniu wyższym i najwyższym.
Przykłady: nie najlepszy, nie gorszy, nie najpiękniejszy.
Pisownia nie z przymiotnikami w stopniu równym
Kiedy zestawiamy ze sobą dwa przymiotniki w równym stopniu, wówczas ich
pisownia z nie także będzie problematyczna – to kolejny przypadek, gdy nie z
przymiotnikiem napiszemy osobno. Przykłady:
– nie mały, a wręcz malusieńki
– nie gorące, a wrzące
– nie szklany, a metalowy.
Od większości polskich przymiotników nie da się utworzyć stopnia wyższego i
najwyższego. Spróbujcie stworzyć stopień wyższy od słowa dostateczny. Albo od
wyrazu poranny. Nie da się tego zrobić. Stąd bierze się zasada, że partykuła
nie z przymiotnikami zazwyczaj pisana jest łącznie. Zwróćmy uwagę, o jakie
przymiotniki chodzi:
Przymiotniki tworzone od skrótowców – np. niepeerelowski
Przymiotniki odczasownikowe – np. niepowtarzalny
Przymiotniki odprzysłówkowe – np. niedzisiejszy
Przymiotniki tworzone od wyrażeń przyimkowych – np. nienizinny
Przymiotniki złożone – np. niepełnoletni
Przymiotniki odrzeczownikowe – np. niemetalowy, niedrewniany
Przymiotniki odprzymiotnikowe – niemały, nieczysty
O ile w przypadku pisowni nie z innymi częściami mowy zwykle nie mamy trudności
i intuicyjnie wiemy, jaka pisownia będzie właściwa, o tyle pisownia nie z
przymiotnikami sprawia często wiele kłopotów, warto więc pamiętać o
wymienionych powyżej zasadach. Zwracajmy szczególną uwagę na zasady pisowni nie
z przymiotnikami, pisząc ważne korespondencje w komputerowych edytorach tekstu
– nie zawsze poprawiają one błędy wynikające z pisowni nie z przymiotnikiem.
Lepiej jest więc opierać się na swojej wiedzy, a nie na komputerowej
autokorekcie, która nie zawsze zadziała, jak trzeba.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!