Ó i U – zasady pisowni
Zasady pisowni „ó” i „u”
Pisownia „ó” i „u” może wiązać się z wieloma problemami. Dlatego też, aby pisać poprawnie, konieczna jest znajomość podstawowych zasad. Najważniejsze zasady orograficzne poznajemy w szkole podstawowej, podczas nauki pisania i w starszych klasach, kiedy mamy już opanowane podstawowe zasady i tylko je utrwalamy. Uczniowie ćwiczą i utrwalają zasady wykonując zróżnicowane ćwiczenia, pisząc dyktanda, rozwiązując rebusy czy krzyżówki ortograficzne. Osoby, które mają wątpliwości w zakresie pisowni „ó” lub „u” mogą sięgać do słownika ortograficznego.
Literę „ó” piszemy:
1. Kiedy w innych formach wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na o, e, a.
dół – doły
róg – rogi
stóg – stogi
bór – bory
chór – chorał
utwór – utwory
zbiór – zbiory
wąwóz – wąwozy
zachód – zachody
namówić – namowy
mrówka – mrowisko
twórca – tworzyć
wieczór – wieczory
ustrój – ustroje
napój – napoje
pszczółka – pszczoła
wzór – wzory
stół – stoły
powrót – powroty
otwór – otwory
dróżka – drogowy
samochód – samochodowy
siódemka – siedem
ziółko – ziele
pióro – pierze
zbiórka – zbierać
pszczółka – pszczeli
zniósł – znieśli
plótł – pletli
kościół – kościele
popiół – w popiele
powrót – wracać
skrót – skracać
powtórzyć – powtarzać
wymówić – wymawiać
obróbka – obrabiać
2. W zakończeniach – ów, – ówka, – ówna – nazw własnych:
Kraków, Zambrów, Maków, Gutów, Witoldów, Pruszków, Grabów, Łaszków, Uniejów, Baranów, Chrzanów, Chojnów, Ciechanów, Człuchów, Ćmielów, Dzierżoniów, Kunów, Nałęczów, Tarnów, Ostrów, Radków, Raszków, Ozorków, Rzgów, Sędziszów, Szydłów, Tuchów, Ulanów, Wasilków, Wołów, Zabłudów, Zambrów, Złotów, Żyrardów, Żerków.
Nowakówna, Zającówna, Plichtówna, Całkówna, Andrzejczakówna, Zawadówna, Hofmanówna, Sienkiewiczówna, Borowiakówna, Borowiczówna, Kisielówna, Polakówna, Balcerzakówna, Trzęsałówna, Bzdręgówna, Cieślakówna, Wilnerówna, Maciołkówna.
Wędrówka, klasówka, kartkówka, stołówka, bacówka, wywiadówka, podkówka, sznurówka, kryjówka, rozmówka, dachówka, kreskówka, wałówka, prasówka, domówka, dubeltówka, makówka, nosówka, szarówka, harcówka, grochówka, wędrówka, masówka, nosówka, stalówka, wiatrówka, starówka, dachówka.
W dopełniaczu liczby mnogiej rzeczowników rodzaju męskiego: butów, psów, chłopców, domów, krzaków, rowów, sporów, tańców, opiekunów, siostrzeńców, zapaleńców, kotów, chomików, latawców, profesorów, sprzedawców, hodowców, naukowców, wędrowców, dachowców, chemików, plastyków, wędrowców, znawców, sprawców, astrologów, mechaników, hydraulików, odkrywców, rękodzielników, fizyków, techników, astronomów, strażaków, germanistów, zdrajców, zabójców, kryminalistów, sędziów, techników, sportowców, wędrowców.
3. W wyrazach niewymiennych:
próżnia, pagórkowaty, różny, wiewiórka, żółw, wróbel, tchórz, córka, ogórek, rózga, wójt, czółno, oprócz, rózga, wróbel, dopóki, płótno, różny, wróżba, krótki, próżniak, żółty, różowy, próżność.
4. Na początku wyrazów:
ów, ówczesny, ósmy, ósemka, ówdzie, ósemka, ósmoklasista, ósmoklasistka.
5. Litera ó nie występuje na końcu wyrazów.
Literę „u” piszemy:
1. W większości polskich wyrazów, np. zdumienie, spustoszyć, bzdura, chrust, duch, głupi, Jakub, kurtyna, płukać, pusty, tłumacz, tuman, żuraw, akwarium, ekwipunek, figurki, pudełko, chustka, Ustka, muzyka, muzeum, słuchawki, obrus, szpulki, nuty, kuferek, cuda, lustro, biurko, bukiet, kurnik, Danuta, formuła, długopis, klucz, prymus, nauczyciel, jubiler, Jurek, kurnik, tłumacz, chrust, żuraw, sukienka, narzuta.
2. Zawsze na końcu wyrazów, np. po omacku, bez pomysłu, ku słońcu, muru, schabu, szczęściu.
3. W rzeczownikach zakończonych na:- -un: opiekun, zwiastun, faun,
– -unek: ładunek, rachunek, stosunek,
– -unka: opiekunka, piastunka,
– -ulec: budulec, hamulec, krogulec,
– -usia: mamusia, córusia,
– -us: Chrystus, nerwus, raptus, chytrus, lizus,
– -uch: maluch, leniuch, uparciuch, dzieciuch,
– -utki: malutki, grubiutki, suchutki, wąziutki,
– -uszko/uszka: serduszko, jabłuszko, wolontariuszka,
– -unia: babunia, ciotunia, mamunia, tyciunia,
– -uś: tatuś, dziadziuś, chlebuś,
– -ulo: mężulo, dziadulo,
– -uśki: maluśki, grzeczniuśki,
– -ulka: babulka, brzydulka, damulka,
– -uleńka: babuleńka,
– -ucha: kostucha.
4. W formach czasu teraźniejszego czasowników zakończonych w bezokoliczniku na – ować, – iwać, – ywać, np.:
– -uje: maluje, pracuje, żałuje, wykonuje, baluje, podróżuje, szykuje, smaruje, bazuje, występuje, analizuje, dołuje, sprawuje, recytuje, szykuje, wędruje, szkaluje, występuje, odlatuje, koryguje, pruje, sznuruje, dokonuje, wywołuje, zaskakuje, wychwytuje, fotografuje.
– -ujesz: kierujesz, rysujesz, spróbujesz, sprawujesz, częstujesz, balujesz, malujesz, rozwiązujesz, drukujesz, wariujesz, kreskujesz, szabrujesz, oczekujesz, podróżujesz, zaskakujesz, oczekujesz, hałasujesz, czarujesz, bajerujesz, naskakujesz, fundujesz, szpiegujesz.
– -uj: pakuj, próbuj, żałuj, maluj, produkuj, wykonuj, narysuj, wylosuj, skalkuluj, wydrukuj, skomponuj, przerysuj, zapisuj, namaluj, wyjustuj, wypracuj, skonfiguruj, wyprasuj, podskakuj, rozwiązuj, podpisuj.
5. Wyjątki. Literę u wyjątkowo pisze się w wyrazach: zasuwka, skuwka, wsuwka.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!