Odmiana przez czasy
Czym w ogóle jest w językoznawstwie czas?
Czas – kategoria językowa określająca w czasie czynność, zjawisko lub stan, o których mowa w zdaniu.
Czyli najkrócej mówiąc to stan, w którym znajdujemy się, robiąc pewną czynność. Tenże stan będzie określać zasadę odmiany czy też użycia danego określenia w odpowiedni sposób w zdaniu.
W językoznawstwie wyróżniamy takie formy czasu:
– plusquamperfectum – zaprzeszły
– perfekt (perfectum) – przeszły dokonany, często o pewnym związku z teraźniejszością
– aoryst (aoristum) – przeszły dokonany
– imperfekt (imperfectum) – przeszły niedokonany, opisowy
– praesens – teraźniejszy
– futurum II (exactum) – przedprzyszły
– futurum I – przyszły
W języku polskim jednak będziemy wyróżniać trzy czasy, a te jeszcze mają swoje rozszerzenie, które będą kluczowe dla poprawnej odmienności.
Czas przeszły:
Jak sama nazwa mówi, czynność przez nas została już dokonana, co zresztą jest jednym z czasów, czyli:
– Czasem przeszłym dokonanym; jak będziemy odmieniać tę formę? Weźmy czasownik biegać w tym czasie. Pamiętajmy, że odmieniamy przez osoby w rodzaju męskim, żeńskim i nijakim w l.pojedynczej i męskoosobowym i niemęskoosobowym liczbie mnogiej.
Ja: biegałem
Ty: biegałeś
On: biegał Ona: biegała Ono: biegało
My: biegaliśmy
Wy: biegaliście
Oni: biegali One: biegały
Teraz ten sam czasownik odmienimy w drugim czasie przeszłym, czyli :
przeszły niedokonany:
Ja: biegłem
Ty: biegłeś
On: biegł, ona: biegła, ono: biegło
My: biegliśmy
Wy: biegliście
Oni: biegli, one :biegły
Widzicie podstawową różnicę? Zazwyczaj w każdej takiej odmianie przez czas dokonany i niedokonany będzie znikać w czasie niedokonanym jedna z liter, bo to ona określa czas dokonany. Z każdym wyrazem może zachodzić inna reguła odmiany, ale jej istota zawsze będzie ta sama i będzie odbywać się w ten sam sposób.
Drugim czasem, przez który odmieniamy, jest oczywiście czas teraźniejszy i tutaj tak naprawdę nie musimy sobie w ogóle zawracać głowy, bo odmiana zawsze jest taka sama i nie ma żadnej innej reguły :
Odmiana biegać w czasie teraźniejszym :
Ja: biegnę
Ty: biegniesz
On/ona/ono: biegnie – tu uwaga, czasownik w liczbie pojedynczej w trzeciej osobie zawsze będzie odmieniany w taki sam sposób, nie zachodzi tutaj zamiana końcówek czy formy odmiany ze względu na osobę.
My: biegniemy
Wy: biegniecie
Oni/one : biegną – ta sama zasada, co przy liczbie pojedynczej.
Pozostaje nam zatem jeszcze jeden czas, który musimy opisać, wyjaśnić i przeanalizować wzdłuż i wszerz.
Czas przyszły.
Myślę, że najpierw przedstawimy, jakie wyróżniamy czasy w tym czasie, a potem wyjaśnię krótko pewne językowe zawiłości związane z odmianami.
Czas przyszły prosty – najkrócej jest to po prostu czynność, którą wykonamy, chciałem napisać będziemy, ale słówko będziemy będzie (masło maślane, wybaczcie) ważne w drugim czasie.
Czas przyszły złożony:
Właśnie tutaj przy jego odmianie będziemy do czasownika, który będzie odmieniany, dorzucać ten zwrot; przeważnie ten zwrot.
Przejdźmy więc zatem do tej zawiłości językowej czasu przyszłego. Mimo że przyjmuje się, by stosować podział na prosty i złożony, to często właśnie było to kwestionowane ze względu na to, że w pierwszym czasie mamy tylko czasowniki dokonane, a w drugim niedokonane. Więc tak naprawdę podział byłby bez sensu. Ale doszedł do głosu racjonalizm i rozsądek, który mówi, że jednak odmiana się nieco różni. Szczególnie w sytuacji, kiedy tak odmieniony czasownik w czasie przyszłym jakoś do zdania należałoby potem wstawić. Dlatego jednak uznano, że poprawnym jest rozdział tego czasu na czas prosty i złożony.
Skoro ta ciekawostka została już wyjaśniona, to przejdźmy zatem do odmiany biegać przez te dwa pozostałe przez nas czasy:
Czas przyszły prosty :
Ja: pobiegnę
Ty: pobiegniesz
On/ona/ono: pobiegnie – tutaj znowu zwracamy uwagę na odmianę, która jest taka sama
My: pobiegniemy
Wy: pobiegniecie
Oni/one: pobiegną – to samo co w l. pojedynczej
Tak naprawdę zatrzymując się na krótką chwilę przy trzeciej osobie teraźniejszego czasu i przyszłego w obu formach to zawsze odmiana będzie w takiej samej formie. Więc nie ma co się tym zajmować, pamiętając, że inna odmiana może i zapewne będzie występować tylko w czasie przeszłym.
Czas przyszły złożony:
Ja: będę biegać
Ty: będziesz biegać
On/ona/ono: będzie biegać
My: będziemy biegać
Wy: będziecie biegać
Oni/one: będą biegać
Tutaj zwracamy bardzo uwagę na to, że odmieniany będzie nie czasownik, a właśnie zwrot który dodajemy do odmiennego czasownika, chociaż w tym wypadku to raczej nie odmiennego. Ten zawsze będzie w takiej samej formie.
Myślę, że dosyć jasno i prosto wyjaśniłem wam zasadę odmiany przez czas, która nie jest bardzo skomplikowana. Ważne, by umieć poprawnie określić czas i sposób jego odmiany.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!