Odmiana przez liczby
Temat wypracowania: Odmiana przez liczby.
Odmiana przez liczby służy do cechowania obiektów oraz charakteryzuje wszystkie inne odmienne części mowy, czyli rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, zaimki i liczebniki. Właściwa jest liczba dla wszystkich wyrazów, które mogą się odmieniać przez liczby, jednakże występują również grupy wyrazów, które mają swoją postać tylko w jednej liczbie, w liczbie pojedynczej.
W języku polskim możemy wyróżnić dwie liczby, a mianowicie liczbę pojedynczą i liczbę mnogą. Czasami możemy zauważyć pozostałości po ‘historycznej liczbie podwójnej’. Szczątki właśnie tej liczby pozostały w odmianie rzeczownika oczy, uszy i ręce.
Czasownik również odmienia się przez liczby, liczbę pojedynczą i liczbę mnogą.
Liczba pojedyncza czasownika:
ja – jestem,
ty – jesteś,
on, ona, ono – jest.
Liczba mnoga czasownika:
my – jesteśmy,
wy – jesteście,
oni, one – są.
Przykładowa odmiana przez liczby:
czasownika ‘szukać’:
a) liczba pojedyncza:
ja – szukam,
ty – szukasz,
on, ona, ono – szuka,
b) liczba mnoga:
my – szukamy,
wy – szukacie,
oni, one – szukają.
Według obowiązujących w języku polskim zasad części mowy odmieniają się przez liczby i są to tak zwane odmienne części mowy. Sama odmiana przez liczby ma na celu oznaczanie jednego bądź kilku obiektów, żeby przekazać informację o ilości ich. Należy pamiętać, że, pomimo iż liczba jest typowa dla wszystkich wyrazów, które odmieniają się przez liczby, istnieją również grupy takich wyrazów, które możemy spotkać tylko w liczbie pojedynczej lub tylko w liczbie mnogiej.
Przykłady wyrazów, które odmieniają się tylko w liczbie mnogiej:
woda,
gaz,
miłość,
inteligencja,
wiedza.
Przykłady wyrazów, które odmieniają się tylko w liczbie mnogiej:
drzwi,
spodnie,
gody,
ludzie,
nożyczki,
Karpaty.
Jak już wiemy, w języku polskim występuje liczba pojedyncza i liczba mnoga. Również wiemy, że możemy się spotkać z pozostałościami po kiedyś używanej liczbie podwójnej, która istniała w dawnej polszczyźnie do XVI wieku. Dotyczy ona odmiany rzeczowników takich jak: oczy, uszy czy też ręce. Służyła ona do oznaczenia dwóch osób, na przykład: dwa chłopa, dwie babie, oraz przedmiotów, na przykład: dwie słońcy, dwie świecy.
Odmiana przez liczby i przypadki rzeczownika ręka:
liczba pojedyncza:
mianownik – kto?, co? – ręka,
dopełniacz – kogo?, czego? – ręki,
celownik – komu?, czemu? – ręce,
biernik – kogo?, co? – rękę,
narzędnik – z kim?, z czym? – ręką,
miejscownik – o kim?, o czym? – ręce,
wołacz – o! – ręko,
liczba mnoga:
mianownik – kto?, co? – ręce,
dopełniacz – kogo?, czego? – rąk,
celownik – komu?, czemu? – rękom,
biernik – kogo?, co? – ręce,
narzędnik – z kim?, z czym? – rękami,
miejscownik – o kim?, o czym? – rękach,
wołacz – o! – ręce.
Odmiana przez liczby i przypadki rzeczownika ucho:
liczba pojedyncza:
mianownik – kto?, co? – ucho,
dopełniacz – kogo?, czego? – ucha,
celownik – komu?, czemu? – uchu,
biernik – kogo?, co? – ucho,
narzędnik – z kim?, z czym? – uchem,
miejscownik – o kim?, o czym? – uchu,
wołacz – o! – ucho,
liczba mnoga:
mianownik – kto?, co? – uszy,
dopełniacz – kogo?, czego? – uszu, uszów,
celownik – komu?, czemu? – uszom,
biernik – kogo?, co? – uszy,
narzędnik – z kim?, z czym? – uszami,
miejscownik – o kim?, o czym? – uszach,
wołacz – o! – uszy.
Odmiana przez liczby i przypadki rzeczownika oko:
liczba pojedyncza:
mianownik – kto?, co? – oko,
dopełniacz – kogo?, czego? – oka,
celownik – komu?, czemu? – oku,
biernik – kogo?, co? – oko,
narzędnik – z kim?, z czym? – okiem,
miejscownik – o kim?, o czym? – oku,
wołacz – o! – oko,
liczba mnoga:
mianownik – kto?, co? – oczy,
dopełniacz – kogo?, czego? – oczu, oczów,
celownik – komu?, czemu? – oczom,
biernik – kogo?, co? – oczy,
narzędnik – z kim?, z czym? – oczami,
miejscownik – o kim?, o czym? – oczach,
wołacz – o! – oczy.
Podsumowując:
Liczba jest to gramatyczna kategoria, która umożliwia określenie ilości. We współczesnym języku polskim wyróżnia się liczbę pojedynczą, która dotyczy jednego elementu oraz liczbę mnogą, która dotyczy co najmniej dwóch elementów.
Przez liczby odmieniają się:
rzeczowniki na przykład dom, domy,
czasowniki na przykład dom stoi, domy stoją,
przymiotniki na przykład wysoki dom, wysokie domy,
imiesłowy przymiotnikowe na przykład wybudowany dom, wybudowane domy,
część liczebników na przykład pierwszy dom, pierwsze domy,
niektóre zaimki na przykład ten dom, te domy.
Aktualnie w języku polskim są również wyrazy, które mają niepełną odmianę przez liczby bądź nie mają odmiany przez liczby, na przykład:
istnieją rzeczowniki, które nie odmieniają się, są to na przykład: hobby, Kolorado, kakadu, alibi,
niektóre rzeczowniki nie mają liczby pojedynczej, są to na przykład: spodnie, nożyczki, sanie, drożdże, dzieje,
poszczególne rzeczowniki nie odmieniają się w liczbie pojedynczej, są to na przykład: muzeum, gimnazjum, akwarium,
niektóre rzeczowniki nie mają liczby mnogie, na przykład: ryż, młodzież, ludzkość, powietrze, wiedza,
istnieje nie pokaźna grupa przymiotników, które nie odmieniają się, są to na przykład: lila, khaki, bordo, blond.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!