Odmiana przez osoby
DEFINICJA:
– Osoba w języku polskim to kategoria fleksyjna czasownika, która określa stosunek nadawcy, odbiorcy lub kontekstu do podmiotu wypowiedzenia.
1) Pierwsza osoba („ja”, „my”) oznacza nadawcę komunikatu.
2) Druga osoba („ty”, „wy”) oznacza odbiorcę komunikatu.
3) Trzecia osoba („ona”, „on”, „ono”, „oni”) oznacza osobę, bądź rzecz, która nie uczestniczy ani w nadawaniu, ani w odbieraniu komunikatu.
– Czasownik to odmienna i samodzielna część mowy, która nazywa czynności i stany, w jakich coś bądź ktoś się znajduje. W zdaniu pełni zazwyczaj funkcję orzeczenia. Oprócz odmiany przez tryby, liczby, rodzaje i czasy, odmienia się również przez OSOBY. Czasownik odpowiada na pytania: „Co robi?”, „Co się z nim dzieje”, „W jakim stanie się znajduje?”.
– Odmiana czasownika przez osoby, zwana koniugacją, to oznaczenie w zdaniu wykonawcy czynności, czyli podmiotu.
Jedna z najważniejszych i podstawowych umiejętności w każdym języku (także w językach obcych) to odmiana czasownika „być”.
JA – „jestem”
TY – „jesteś”
ONA/ON/ONO –„jest”
MY – „jesteśmy”
WY – „jesteście”
ONE/ONI – „są”
PRZYKŁADY:
poniżej zamieszczam przykład odmian danego czasownika przez osoby, w liczbie pojedynczej i mnogiej.
1. „Czytać”
Liczba pojedyncza:
Pierwsza osoba – JA – odmiana: „czytam”
Druga osoba – TY – odmiana: „czytasz”
Trzecia osoba – ONA/ON/ONO – odmiana: „czyta”
Liczba mnoga:
Pierwsza osoba – MY – odmiana: „czytamy”
Druga osoba – WY – odmiana: „czytacie”
Trzecia osoba – ONE/ONI – odmiana: „czytają”
2. „Mówić”
Liczba pojedyncza:
Pierwsza osoba – JA – odmiana: „mówię”
Druga osoba – TY – odmiana: „mówisz”
Trzecia osoba – ONA/ON/ONO – odmiana: „mówi”
Liczba mnoga:
Pierwsza osoba – MY – odmiana: „mówimy”
Druga osoba – WY – odmiana: „mówicie”
Trzecia osoba – ONE/ONI – odmiana: „mówią”
3. „Móc”
Liczba pojedyncza:
Pierwsza osoba – JA – odmiana: „mogę”
Druga osoba – TY – odmiana: „możesz”
Trzecia osoba – ONA/ON/ONO – odmiana: „może”
Liczba mnoga:
Pierwsza osoba – MY – odmiana: „możemy”
Druga osoba – WY – odmiana: „możecie”
Trzecia osoba – ONE/ONI – odmiana: „mogą”
4. „Iść”
Liczba pojedyncza:
Pierwsza osoba – JA – odmiana: „idę”
Druga osoba – TY – odmiana: „idziesz”
Trzecia osoba – ONA/ON/ONO – odmiana: „idzie”
Liczba mnoga:
Pierwsza osoba – MY – odmiana: „idziemy”
Druga osoba – WY – odmiana: „idziecie”
Trzecia osoba – ONE/ONI – odmiana: „idą”
4. „Prosić”
Liczba pojedyncza:
Pierwsza osoba – JA – odmiana: „proszę”
Druga osoba – TY – odmiana: „prosisz”
Trzecia osoba – ONA/ON/ONO – odmiana: „prosi”
Liczba mnoga:
Pierwsza osoba – MY – odmiana: „prosimy”
Druga osoba – WY – odmiana: „prosicie”
Trzecia osoba – ONE/ONI – odmiana: „proszą”
Przykłady odmiany zastosowane w zdaniach.
1. Czasownik „iść”. (Czas przeszły).
Liczba pojedyncza:
Poszłam (JA) wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Poszedłeś (TY) wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Kasia (ONA) poszła wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Piotrek (ON) poszedł wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Dziecko (ONO) poszło wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Liczba mnoga:
Poszliśmy (MY) wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Poszliście (WY) wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Dziewczęta (ONE) poszły wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
Chłopcy (ONI) poszli wczoraj do kina na bardzo interesujący film.
2. Czasownik „kupować”. (Czas przyszły).
Liczba pojedyncza:
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, kupię (JA) wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, kupisz (TY) wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, Kasia (ONA) kupi wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, Piotrek (ON) kupi wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, dziecko (ONO) kupi wymarzoną bluzkę.
Liczba mnoga:
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, kupimy (MY) wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, kupicie (WY) wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, Kasia i Beata (ONE) kupią wymarzoną bluzkę.
Jak rozpocznie się wyprzedaż w sklepie, Piotrek i Paweł (ONI) kupią wymarzoną bluzkę.
NIEOSOBOWE FORMY CZASOWNIKA, w przeciwieństwie do osobowych form, nie pozwalają określić osoby, która wykonuje czynność, bądź znajduje się w jakimś stanie. Nazywamy je bezokolicznikami. Mają charakterystyczną końcówkę „-to” lub „-no”.
Przykłady: „odbyto”, „pływano”, „zrobiono”, „mówiono”, „słuchano”, „czytano”, „przepraszano”, „obiecano”, „klaskano”, „krzyczano”, „rozbito”, „wieziono”, „odnaleziono”, „rozcięto”, „wzięto”, „uklęknięto”, „pominięto”.
Ogłoszono wyniki wyborów w Stanach Zjednoczonych.
– nie wiemy kto ogłosił, ogłosiła wyniki wyborów, nie określimy osoby, która wykonała tę czynność.
PUŁAPKI POPRAWNEJ ODMIANY:
Ja szedłem. Ty szedłeś. One szły – poprawnie
Ja szłem. Ty szłeś. One szedły – niepoprawnie
Ja lubiłem. Ty lubiłeś. On lubił – poprawnie
Ja lubiałem. Ty lubiałeś. On lubiał – niepoprawnie
PODSUMOWANIE:
– Przez osoby odmienia się tylko czasownik.
– Wyróżniamy trzy osoby w liczbie pojedynczej (JA/TY/ONA,ON,ONO) oraz trzy osoby w liczbie mnogiej (MY/WY/ONI).
– Czasownik odpowiada na pytania: „Co robi?”, „Co się z nim dzieje”, „W jakim stanie się znajduje?”.
– Odmiana czasownika „być” jest najważniejsza w wielu językach.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!