Orzeczenie
W materiale, który czytasz, postaram się w jak najprostszy i najbardziej zrozumiały sposób opisać, czym jest orzeczenie, jakie pełni funkcje, na jakie pytania odpowiada, jakie jego rodzaje wyróżniamy i wiele innych. Życzę miłej lektury oraz przyjemnej i owocnej nauki!
Orzeczenie jest najważniejszą częścią zdania, bez której zdanie nie może istnieć. Informuje o tym, co robi podmiot, w jakim jest stanie. Orzeczenie odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje? Występuje w postaci czasownika lub formy kończącej się na –to, -no.
Orzeczenie określa:
Czynność (co robi?)
1. Ania jedzie samochodem.
2. Wojtek odrabia zaległe prace domowe.
3. Monika siedzi z nosem w książkach.
Stan (co się z nim dzieje? W jakim jest stanie?)
1. Kwiaty rosną w babcinym ogródku.
2. Owoce jabłoni już dojrzewają.
3. Antek popadł w zadumę.
Wyróżniamy dwa rodzaje orzeczeń:
1. Orzeczenie czasownikowe – wyrażamy je poprzez osobową formę czasownika (np. Dzisiaj udamy się do lasu. Tata pojechał do pracy. Dzieci z rodzicami pojechali do pobliskiego zoo.)
2. Orzeczenie imienne – składają się z łącznika (np. być, zostać, stać się) i orzecznika (innej części mowy) (np. Julia została piosenkarką. Antek jak był mały chciał być aktorem.)
Ważne!!! Łącznik + orzecznik = orzeczenie imienne
Orzecznikiem (to nie jest orzeczenie!) może być:
• Rzeczownikiem (np. Antek został astronautą. Monika została piosenkarką.)
• Przymiotnikiem (np. Bartek jest miły. Ania była ambitna.)
• Przysłówkiem (np. Antek biega naprawdę szybko.)
• Liczebnikiem (np. Zosia była druga w konkursie atletycznym.)
• Zaimkiem (np. Marek nie jest taki jak go opisują.)
Zdania z orzeczeniem imiennym odpowiadają na następujące pytania:
• kim jest? czym jest? (np. Antek jest astronautą jak jego tata.)
• kim stał się? czym się stał? (np. Ewa stała się światowej sławy pisarką kryminałów.)
• kim został? czym został? (np. Monika została znaną piosenkarką.)
• kim się okazał? (np. Kot Mruczek, należący do Antka, okazał się być kotką a nie kocurem.)
Czasami w orzeczeniu imiennym możemy pominąć łącznik. Orzeczenie imienne przybiera wówczas postać samego orzecznika:
1. Jutro porywisty wiatr.
2. Monika jakby zmęczona.
3. Antek najlepszym biegaczem w wyścigu.
4. Stany Zjednoczone krajem demokratycznym.
W roli łącznika może występować również zaimek wskazujący „to”:
1. Wiedza to potęga.
2. Pies to najlepszy przyjaciel człowieka.
3. Czasownik to odmienna część mowy.
4. Rowling to autorka popularnej książki pt. „Harry Potter i Kamień Filozoficzny”.
5. Biologia to naprawdę trudny przedmiot szkolny.
Orzeczenie a strony czasownika
W zdaniu w stronie czynnej orzeczenie będzie występować jako orzeczenie czynne, tzn. podmiot wykonuje jakąś czynność:
1. Ania sprząta pokój.
2. Monika zmywa naczynia.
3. Antek odrabia lekcje.
4. Piszę wypracowanie.
W zdaniu w stronie biernej najważniejsze jest orzeczenie bierne, tzn. podmiot nie wykonuje czynności lecz poddany jest czyjemuś działaniu:
1. Pokój jest sprzątany przez Anię.
2. Naczynia są zmywane przez Monikę.
3. Lekcje są odrabiane przez Antka.
4. Wypracowanie jest pisane przeze mnie.
W zdaniu w stronie zwrotnej występuje orzeczenie zwrotne. Działania podmiotu skierowane są na sam podmiot je wykonujący:
1. Monika myje się pod prysznicem.
2. Antek wspina się po drabinie.
3. Kasia uczy się do ważnego egzaminu.
4. Ewa obraziła się na brata.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!