Pleonazm
Pleonazm – tak zwane 'masło maślane’. Jest to wyrażenie składające się z dwóch części, z których jedna zawiera treść, która znajduje się w definicji drugiej części, np. właśnie „masło maślane”.
Pleonazmy zalicza się do 'redundantnych połączeń wyrazowych. Inaczej – określa się jako nadmiar tego, co się uważa za zwykłe lub konieczne w wyrażaniu się.
Pleonazmów używa się w literaturze zwykle w celu przedstawienia czegoś w sposób humorystyczny albo żeby hiperbolizować. Na co dzień pleonazmy są najczęściej błędem w sposobie myślenia. Na szczęście – jak wynika z definicji – znaczenie słowa nie ulega zmianie, a ewentualnie tylko wzmocnieniu, dzięki czemu błędy te nie są rażące, a zwykle śmieszne.
Wbrew temu, że w literaturze zdarza się używać pleonazmów, powinno się ich za wszelką cenę unikać we wszelkiego rodzaju egzaminach i oficjalnych wypowiedziach bądź przemówieniach. Nadawca wiadomości, który użyje takiego słowa, nie ma wpływu na to, jak zareagują odbiorcy – jedni uznają to za błąd, drudzy zaakceptują jego obecność w zdaniu. Częściej, w oficjalnych wystąpieniach, będzie się pojawiał pierwszy przypadek.
Czasami kontekst przekazywanej informacji może doprowadzić do tego, że bez dodatkowej informacji odbiorca zostanie zmylony. Wtedy wyrażenia, brzmiące jak pleonazmy, w zasadzie nimi nie są, bo nie są zbędne. Przykładem może być rozmowa, podczas której pada nazwisko, np. Sobota, oraz nazwa tygodnia: „Poznaliśmy kolegę, którego nazwisko to Sobota. (…) Będziemy mówić o sobocie”. Pozostawienie tego w taki sposób mogłoby powodować wątpliwości, czy mówimy o dniu, czy o tym koledze. W takiej sytuacji „Będziemy mówić o dniu sobocie.” nie jest błędem ani pleonazmem.
Przykłady pleonazmów:
Pleonazmem, na który najprawdopodobniej najczęściej zwraca się uwagę, jest „cofać się do tyłu” oraz „wracać z powrotem”.
Często mówi się też „okres czasu”, co bardzo rzadko rzuca się w oczy.
„Pozytywna aprobata”, „akwen wodny”, „spadać w dół”. Aprobata zawsze jest ukazaniem pozytywnego odbioru. Akwen pochodzi od 'aqua’, czyli woda. Spadać można tylko w dół.
Innymi ciekawymi przykładami są skrótowce. Czasem zwykłe wypowiedzenie 'kupuję AGD’ nie brzmi tak, jakbyśmy chcieli. Inne przypadki upowszechniły się i nikt nie zwraca uwagi na ich niepoprawność:
– artykuły AGD (AGD – artykuły gospodarstwa domowego);
– wirus HIV (human immunodeficiency virus);
– numer NIP (Numer Identyfikacyjny Pacjenta);
– pamięć RAM (Random Access Memory [Memory, ang. pamięć]);
Zezwala się na korzystanie z powyższych pleonazmów, ponieważ bez nich mowa brzmiałaby bardziej nienaturalnie.
Obok pleonazmów istnieją tautologie. Nie ma między nimi stałej granicy, według której można by było rozdzielić jedno od drugiego. Najczęściej uznaje się, że w pleonazmach poszczególne elementy mają stosunek nadrzędny (np. przymiotnik i rzeczownik: „słodki cukier”), a w tautologiach współrzędny (np. dwa przymiotniki: „własny osobisty”).
Najczęstsze przyczyny tworzenia pleonazmów i tautologii to:
– nieznajomość lub niepełna świadomość znaczenia jednego z elementów wyrażenia;
– nieuwaga;
– świadome użycie w celu humorystycznym lub dla hiperbolizacji;
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!