Przecinek przed z tym że
Przecinek przed z tym że stawiam, gdy wyrażenie pełni funkcję spójnika przeciwstawnego i łączy dwie części zdania: Zostanę, z tym że krócej. Gdy rozpoczyna wypowiedzenie, przecinek nie występuje, a w konstrukcjach typu Liczę się z tym, że…, znak pojawia się po wyrazie tym.
- Ustal, czy „z tym że” łączy dwa człony jak „ale”
- Jeśli tak, wstaw przecinek przed wyrażeniem
- Jeśli stoi na początku zdania, nie wstawiaj przecinka
- Jeśli masz konstrukcję „z tym, że…”, wstaw przecinek po „tym”
- Przy silnym kontraście rozważ myślnik zamiast przecinka
Przecinek przed z tym że sygnalizuje przeciwstawienie i ograniczenie sensu: Zrobię obiad, z tym że bez deseru. Rozpoznasz też konstrukcję z przecinkiem wewnątrz: Pogodziłem się z tym, że przegram — inny mechanizm, ta sama logika.
Czym jest „z tym że” i jaką ma funkcję?
Wyrażenie „z tym że” bywa dwuznaczne interpunkcyjnie, ponieważ realizuje dwie różne funkcje składniowe. Po pierwsze, działa jak spójnik przeciwstawno‑ograniczający (podobnie do „ale”, „jednak”, „tyle że”) i łączy dwa równorzędne człony wypowiedzenia, wprowadzając ograniczenie lub zastrzeżenie. Po drugie, może być połączeniem przyimka „z” i zaimka „tym”, po którym występuje „że” zapowiadające zdanie podrzędne treściowe: „Liczymy się z tym, że…”. Rozpoznanie, z którą sytuacją mamy do czynienia, przesądza o miejscu przecinka.
Kiedy stawiam przecinek przed „z tym że”?
Przecinek jest obowiązkowy, gdy „z tym że” pełni funkcję spójnika ograniczającego i wprowadza człon równorzędny, który zawęża sens pierwszej części zdania (kontrast, zastrzeżenie, doprecyzowanie):
– Zostanę, z tym że tylko do dziewiątej.
– Możesz korzystać z sali, z tym że nie po godzinie 20.00.
– Projekt oddamy jutro, z tym że bez aneksu.
– Zgadza się, z tym że nie w tej formie.
W tych zdaniach „z tym że” można wymienić na „ale” lub „tyle że” bez zmiany sensu interpunkcji. W dłuższych, złożonych wypowiedzeniach przed „z tym że” dopuszczalny jest także średnik, gdy łączymy dwa samodzielne zdania: „Termin jest realny; z tym że potrzebujemy dodatkowej osoby”.
Na początku zdania: czy przecinek jest możliwy?
Jeśli wyrażenie stoi na początku wypowiedzenia, nie stawiamy przed nim przecinka, bo przed pierwszym wyrazem zdania znak interpunkcyjny nie występuje. Przykład: „Z tym że nie mamy już czasu, musimy przyjąć plan awaryjny.” Tu „z tym że” otwiera wypowiedzenie, więc przecinek przed nim nie ma racji bytu. Możliwa jest parafraza: „Ale nie mamy już czasu, dlatego…”.
„Z tym, że…” jako składnik rekcyjny: gdzie wstawić przecinek?
W konstrukcjach typu „liczyć się z tym, że…”, „pogodzić się z tym, że…”, „wiązać się z tym, że…”, „problem polega na tym, że…”, „chodzi o to, że…”, przecinek stawiamy po wyrazie „tym/to”, ponieważ wprowadzamy zdanie podrzędne treściowe rozpoczynane „że”. Kilka wzorców:
– Liczę się z tym, że będzie trudno.
– Pogodziliśmy się z tym, że termin się przesunie.
– Wynik wynika z tego, że próba była mała.
– Problem polega na tym, że nie mamy danych.
Tu „z tym” lub „z tym/to” należy do rekcji czasownika lub rzeczownika, a „że” rozpoczyna podrzędną część zdania. Nie mamy więc spójnika „z tym że” w sensie przeciwstawnym, tylko zrost rekcyjny + zdanie podrzędne.
Algorytm decyzyjny
- Krok 1: Zadaj pytanie: czy „z tym że” da się wymienić na „ale/tyle że/jednak” bez zmiany sensu?
- Krok 2: Jeśli tak → wstaw przecinek przed „z tym że” (spójnik ograniczający)
- Krok 3: Jeśli nie, sprawdź, czy mamy rekcję: „[czasownik/rzeczownik] + z tym/to… + że”
- Krok 4: Jeśli tak → wstaw przecinek po „tym/to”, bo „że” zaczyna zdanie podrzędne
- Krok 5: Jeśli „z tym że” stoi na początku zdania → nie ma przecinka przed, rozważ interpunkcję dalszej części
Jakie błędy pojawiają się najczęściej?
Najpowszechniejsza pomyłka to mieszanie obu konstrukcji: albo brak przecinka przy spójniku ograniczającym, albo wstawianie go w złym miejscu przy rekcji. Pomocne są podstawienia i test rozszerzenia: jeśli po „z tym że” następuje pełne zdanie, a wcześniej da się postawić „ale”, to spójnik — przecinek przed. Jeśli „z tym” jest składnikiem wymuszonym przez czasownik, przecinek pojawia się po „tym”.
| Przykład poprawny | Przykład błędny | Wyjaśnienie |
|---|---|---|
| Zrobimy przerwę, z tym że krótszą. | Zrobimy przerwę z tym że krótszą. | Spójnik ograniczający wymaga przecinka przed wyrażeniem. |
| Liczę się z tym, że wyjdzie drożej. | Liczę się z tym że wyjdzie drożej. | Po „tym” wprowadzamy zdanie podrzędne „że…”, więc przecinek stoi po „tym”. |
| Z tym że nie zdążymy, trzeba się liczyć. | , Z tym że nie zdążymy, trzeba się liczyć. | Początek zdania — brak przecinka przed pierwszym wyrazem. |
| Możesz zostać; z tym że bez noclegu. | Możesz zostać z tym że bez noclegu. | Przy łączeniu zdań współrzędnych dopuszczalny średnik; przecinek też byłby poprawny. |
| To się wiąże z tym, że brakuje danych. | To się wiąże, z tym że brakuje danych. | Tu nie ma spójnika przeciwstawnego; przecinek nie przed „z tym”, lecz po „tym”. |
Czy „z tym że” można oddzielić myślnikiem?
Tak, gdy chcemy silniej zaznaczyć korektę lub zastrzeżenie. Myślnik może zastąpić przecinek przed spójnikiem ograniczającym: „Podejmę się — z tym że na innych warunkach.” Nie stosujemy jednak myślnika w konstrukcjach rekcyjnych typu „z tym, że…”, bo tam przecinek sygnalizuje granicę zdania podrzędnego.
Jak odróżnić oba użycia w praktyce?
Pomogą trzy szybkie testy: (1) Podstaw „ale/tyle że”. Jeśli zdanie brzmi naturalnie — to spójnik. (2) Spróbuj usunąć „z tym”. Jeśli konstrukcja traci sens rekcyjny („Liczę się, że…”) — to nie spójnik, tylko „z tym, że…”. (3) Sprawdź orzeczenie po „że”: jeżeli wprowadza pełne zdanie podrzędne, łatwiej rozpoznać rekcję.
Powiązane wyrażenia: czy interpunkcja jest taka sama?
Wartymi porównania są: „tyle że” (zawsze przecinek przed, gdy łączy człony: „Zgadzam się, tyle że nie teraz”), „z tą różnicą, że” (przecinek przed i po wtrąceniu rzeczownikowym: „Zrobimy podobnie, z tą różnicą, że szybciej”), „mimo że” (podrzędne zdanie przyzwalające — przecinek przed: „Poszedł, mimo że padało”). Różna jest natomiast fraza „to że/tylko że”: „tylko że” — przecinek przed (spójnik ograniczający), „to, że” — przecinek po „to”, bo wprowadza zdanie podrzędne („To, że przyszedł, cieszy”).
Lista wyjątków do zapamiętania
- Brak przecinka przed „z tym że” na początku zdania — to nie wyjątek, lecz konsekwencja pozycji
- Średnik lub myślnik zamiast przecinka przed spójnikiem — stylistycznie dopuszczalne przy silniejszym rozgraniczeniu
- Wtrącenia po „z tym że” mogą wymagać dodatkowych przecinków: „…, z tym że — szczerze mówiąc — nie dam rady”
- Jedno słowo po spójniku nie znosi przecinka: „…, z tym że jutro” pozostaje poprawne
- Nie dublujemy znaków: unikaj „…, , z tym że …” lub „…; , z tym że …”
Ćwiczenia utrwalające
Uzupełnij przecinek: Wyjeżdżamy ___ z tym że na krótko.
Wybierz poprawny zapis: Liczę się ___ że mogą być opóźnienia.
Wskaż poprawny wariant: Zgłoszę się jutro ___ z tym że po południu.
Popraw interpunkcję: To wynika z tym że nie zebraliśmy danych.
Zdecyduj: Z tym że jutro, dokończymy projekt — czy przecinek przed początkiem zdania jest potrzebny?
Najczęściej zadawane pytania
Czy po „z tym że” stawia się przecinek?
Czy „z tym że” można zastąpić „ale” bez zmiany interpunkcji?
Co na maturze najczęściej „łapie” w tym temacie?
Mity i fakty o interpunkcji przy „z tym że”
„Z tym że” zawsze wymaga dwóch przecinków: przed i po.
Standardowo stawiamy tylko jeden przecinek przed spójnikiem. Drugi pojawi się wyłącznie, gdy wprowadzamy wtrącenie po spójniku.
„Z tym że” i „z tym, że” to to samo i mają tę samą interpunkcję.
To dwa różne mechanizmy: spójnik ograniczający versus konstrukcja rekcyjna. Przecinek stoi w innym miejscu.
Jeśli po „z tym że” jest tylko jedno słowo, przecinka się nie stawia.
Długość członu nie ma znaczenia. Przecinek zależy od funkcji spójnika, nie od liczby wyrazów po nim.
Zagadnienie na maturze
Temat pojawia się w zadaniach z interpunkcji: uzupełnianie przecinków, poprawianie błędów i wskazywanie uzasadnienia. Egzaminatorzy sprawdzają, czy zdający odróżnia spójnik „z tym że” (kontrast/ograniczenie, przecinek przed) od rekcji typu „z tym, że…” (przecinek po „tym”). Warto trenować test podstawienia („ale/tyle że”) i wyłapywać zdania podrzędne po „że”.
Czy można pominąć przecinek, gdy tempo wypowiedzi jest szybkie?
Nie. Interpunkcja w polszczyźnie jest zasadniczo normatywna, nie fonetyczna. Nawet jeśli pauza w mowie jest minimalna, spójnik ograniczający wymaga przecinka. Ewentualnym środkiem retorycznym jest myślnik, który sygnalizuje silniejsze odcięcie niż przecinek.
Praktyczne wzorce, które się sprawdzają
W codziennej pracy redakcyjnej i szkolnej warto utrwalać trzy schematy: (1) „…, z tym że …” = jak „…, ale …”. (2) „z tym, że …” po czasowniku/zwrocie wymagającym dopełnienia (liczyć się z tym, pogodzić się z tym, wiąże się z tym). (3) Na początku zdania — brak znaku przed wyrażeniem. Te proste wzorce pozwalają uniknąć 90% błędów.
Uwaga: w tekstach urzędowych często nadużywa się konstrukcji „z tym że” zamiast prostszego „ale” lub „jednak”. Z punktu widzenia przejrzystości lepiej wybierać krótsze spójniki, pozostawiając „z tym że” dla precyzyjnego ograniczenia lub zastrzeżenia.
Kropka nad przecinkiem: esencja zasad
– „…, z tym że …” — przecinek przed, gdy wyrażenie działa jak spójnik ograniczający
– „z tym, że …” — przecinek po „tym”, gdy „że” otwiera zdanie podrzędne treściowe
– Na początku zdania — brak przecinka przed „z tym że”
– Dopuszczalny myślnik lub średnik przed spójnikiem dla mocniejszego rozdzielenia
– Długość członu po spójniku nie wpływa na interpunkcję
Pytania do refleksji
– W których swoich tekstach możesz zamienić „z tym że” na „ale”, by zwiększyć klarowność, zachowując poprawną interpunkcję?
– Czy potrafisz zawsze wskazać orzeczenie w zdaniu po „że” i dzięki temu bezbłędnie odróżnić rekcję od spójnika?
– Jakich znaków użyjesz (przecinek, myślnik, średnik), by najlepiej oddać kontrast lub zastrzeżenie w danym kontekście?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!