Przymiotniki Przykłady
Przymiotnik to odmienna część mowy, która nazywa cechy i zgadza się z rzeczownikiem w rodzaju, liczbie i przypadku; Przymiotniki Przykłady obejmują użycie w zdaniu, stopniowanie (szybszy, najbardziej precyzyjny), typy (jakościowe, relacyjne), końcówki (-y/-i) oraz formy męskoosobowe (aktywni) i niemęskoosobowe (aktywne).
- Rozpoznać rodzaj, liczbę i przypadek rzeczownika
- Dobrać zgodną formę przymiotnika (końcówki, szyk)
- Wybrać właściwy sposób stopniowania (syntetyczny lub analityczny)
- Sprawdzić reguły pisowni złożonych barw i łącznika
- Zweryfikować męskoosobowość w liczbie mnogiej
Przymiotniki Przykłady pokazują, jak dobierać końcówki i stopniować bez błędów: mówię wysocy koledzy, ale wysokie budynki; szybki → szybszy → najszybszy; „bardziej lepszy” to pleonazm, unikam go w wypowiedzi.
Czym jest przymiotnik i kiedy go używać?
Przymiotnik nazywa właściwości istot, zjawisk i rzeczy (barwa, rozmiar, ocena, przynależność). Odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? czyj? czyja? czyje? W zdaniu pełni funkcję określenia (przydawki) lub orzecznika w orzeczeniu imiennym.
Przykłady w zdaniu:
- Przydawka: szybki pociąg przyjechał o czasie.
- Orzecznik: ten pociąg jest szybki.
Jak rozpoznać zgodność przymiotnika z rzeczownikiem?
Przymiotnik zgadza się z rzeczownikiem w trzech kategoriach: rodzaju (męski, żeński, nijaki), liczby (pojedyncza, mnoga) i przypadku (M, D, C, B, N, Ms, W). Ta zgodność dotyczy zarówno końcówek, jak i form męskoosobowych w liczbie mnogiej.
- ten trudny tekst — D. tego trudnego tekstu — N. tym trudnym tekstem
- ta nowa książka — B. tę nową książkę — Ms. o nowej książce
- to duże okno — C. temu dużemu oknu — N. dużym oknem
- mądrzy nauczyciele (męskoosobowe) — mądre dzieci (niemęskoosobowe)
Jak odmienia się przymiotnik przez przypadki i liczby?
W rodzaju męskim i nijakim w M. l.poj. końcówka często wskazuje na „twardość/miękkość” tematu: -y lub -i. W żeńskim M. l.poj. zwykle -a. W liczbie mnogiej formy rozdzielają się na męskoosobowe (-i/-y w M.) i niemęskoosobowe (-e w M.).
Mini-paradygmat (męski):
- M.: dobry film / drogi bilet
- D.: dobrego filmu / drogiego biletu
- C.: dobremu filmowi / drogiemu biletowi
- B.: dobry film (nieożyw.) / dobrego psa (ożyw.)
- N.: dobrym filmem / drogim biletem
- Ms.: (o) dobrym filmie / (o) drogim bilecie
Kiedy piszemy -y, a kiedy -i w mianowniku rodzaju męskiego?
W M. l.poj. r. męskiego wybór -y vs -i wynika z sąsiedztwa głosek: po k, g, ch, oraz po spółgłoskach miękkich częściej występuje -i; po spółgłoskach twardych –y.
- szeroki, wysoki, drogi, cichy (k, g, ch → -i)
- ładny, prosty, jasny, wierny (twarde spółgłoski → -y)
Jak stopniować przymiotniki: -szy, -ejszy czy bardziej?
Stopniowanie ma trzy poziomy: równy (miły), wyższy (milszy/bardziej miły), najwyższy (najmilszy/najbardziej miły). Przymiotniki jakościowe zwykle stopniujemy, relacyjne co do zasady nie.
Formy syntetyczne (zrostowe): -szy/-ejszy, -sza/-ejsza, -sze/-ejsze. Stosuj je, gdy powstaje poprawna, zwyczajowa forma: cichy → cichszy; elegancki → bardziej elegancki (tu forma syntetyczna jest nienaturalna: „elegantszy” niezalecana).
Algorytm decyzyjny
- Sprawdź, czy przymiotnik jest jakościowy (np. ładny, brzydki, szybki)
- Jeśli tak i istnieje zwyczajowa forma z -szy/-ejszy → użyj formy zrostowej (np. szybszy)
- Jeśli forma zrostowa brzmi nienaturalnie lub jest nieprzyjęta → użyj „bardziej/najbardziej” (np. bardziej precyzyjny)
- Jeśli przymiotnik jest relacyjny (np. szkolny, maturalny) → nie stopniuj, zamiast tego użyj przysłówków (np. typowo szkolny, wyjątkowo maturalny kontekst)
- twardy → twardszy → najtwardszy
- bliski → bliższy → najbliższy
- dobry → lepszy → najlepszy (nieregularny)
- zły → gorszy → najgorszy (nieregularny)
- duży → większy → największy; mały → mniejszy → najmniejszy
- praktyczny → bardziej praktyczny → najbardziej praktyczny
Lista wyjątków do zapamiętania
- dobry/lepszy/najlepszy — wymiana tematu
- zły/gorszy/najgorszy — wymiana tematu
- duży/większy/największy — alternacja
- mały/mniejszy/najmniejszy — alternacja
- wysoki/wyższy/najwyższy — wymiana s->sz, wokaliczna
Dlaczego mówimy „mądrzy uczniowie”, ale „mądre dzieci”?
W liczbie mnogiej rozróżniamy rodzaj męskoosobowy (grupa z co najmniej jednym mężczyzną) i niemęskoosobowy (przedmioty, zwierzęta, kobiety, dzieci). W M. l.mn. przymiotniki przyjmują kształt -i/-y (męskoosobowy) vs -e (niemęskoosobowy).
- wysocy koledzy, mądrzy nauczyciele, zaangażowani lekarze
- wysokie budynki, mądre dzieci, zaangażowane wolontariuszki
Jakie są typy przymiotników i które z nich stopniujemy?
Podział semantyczny: jakościowe (opisują cechy stopniowalne: piękny, trudny, szybki) oraz relacyjne/dzierżawcze (określają związek lub przynależność: szkolny, maturalny, ojcowy, psia). Stopniujemy przede wszystkim jakościowe; relacyjnych zwykle nie stopniujemy.
- jakościowe: czysty, gładki, logiczny → czystszy, gładszy, bardziej logiczny
- relacyjne: nocny kurs, polski zwyczaj, maturalne arkusze (brak stopniowania)
Jak zapisać złożone nazwy barw i natężenia cech?
Gdy składniki są równorzędne (barwy zestawione), użyj łącznika: biało-czerwony, zielono-niebieski. Gdy pierwszy człon oznacza natężenie/odcień, pisz łącznie: jasnoniebieski, ciemnobrązowy, bladoniebieski.
- biało-czerwony szalik (dwie równorzędne barwy)
- ciemnoniebieska koszula (natężenie barwy → łącznie)
Jakie błędy z przymiotnikami pojawiają się najczęściej?
W szkolnej praktyce powtarzają się: mylenie „tę/tą” z przymiotnikiem w Bierniku, błędne formy męskoosobowe, niepoprawne stopniowanie oraz nieuzasadnione spiętrzenia określeń.
| Przykład poprawny | Przykład błędny | Wyjaśnienie |
|---|---|---|
| Tę ładną sukienkę kupiłem | Tą ładną sukienkę kupiłem | W B. lp. r. żeńskiego zaimek: tę; przymiotnik w zgodzie: ładną |
| Wysocy studenci przyszli | Wysokie studenci przyszli | L. mn. męskoosobowy wymaga końcówki -i (wysocy) |
| Bardziej precyzyjny opis | Precyzyjniejszy opis? (wątpliwe) | Forma zrostowa nieutrwalona; bezpieczne: bardziej precyzyjny |
| Najwyższy szczyt w paśmie | Najbardziej najwyższy szczyt | Pleonazm — podwójne stopniowanie |
Gdzie w zdaniu stawiać przymiotnik i co zmienia szyk?
Polszczyzna preferuje szyk przed rzeczownikiem (piękny widok), ale przesunięcie po rzeczowniku (widok piękny) nadaje stylizację, eksponuje ocenę lub zamyka wyliczenie. Przestawny szyk bywa częstszy w tekstach artystycznych lub podkreślających kontrast.
- neutralnie: długi dzień pracy
- ekspresywnie: dzień pracy długi i męczący
Ćwiczenia utrwalające
Uzupełnij poprawną formą: „To są … studenci i … studentki”.
Wskaż poprawną formę stopnia wyższego: „opis …”
Wybierz poprawną parę: „… wnioski są …”
Wstaw łącznik lub pisownię łączną: „…-… flaga”, „…niebieskie niebo”.
Najczęściej zadawane pytania
Czy każdy przymiotnik można stopniować?
Kiedy użyć „najbardziej” zamiast „-szy”?
Czy „ten sam” to przymiotnik?
Mity i fakty o przymiotnikach
Przymiotnik zawsze stoi przed rzeczownikiem.
Pozycja po rzeczowniku jest dopuszczalna i bywa celowa (stylizacja, eksponowanie oceny).
Im więcej przymiotników, tym lepszy opis.
Nadmierne spiętrzenie określeń obniża czytelność. Wybieraj te, które wnoszą informację.
Słowniczek pojęć
Zagadnienie na maturze
Egzamin sprawdza poprawność fleksyjną (zgodność z rzeczownikiem), rozróżnianie męskoosobowości, świadome stopniowanie oraz styl. Typowe zadania: podkreśl poprawną formę (wysocy/wysokie uczniowie), wskaż błąd (najbardziej najlepszy), przekształć zdanie (przeniesienie przymiotnika po rzeczowniku z zachowaniem sensu i interpunkcji).
Przykłady użycia w kontekstach szkolnych i codziennych
– Krótkie podsumowanie lekcji było wyjątkowo klarowne i przystępne.
– Zadanie domowe okazało się trudniejsze niż poprzednie, ale ostatecznie najtrudniejsze było wyjaśnienie błędów.
– Arkusz maturalny z ubiegłego roku zawierał zaskakująco wymagające polecenia.
Esencja dobrego użycia przymiotnika
– Zawsze dostosowuj końcówkę do rzeczownika (rodzaj, liczba, przypadek)
– Rozpoznawaj męskoosobowość w liczbie mnogiej (wysocy koledzy vs wysokie budynki)
– Wybieraj świadomie stopniowanie syntetyczne lub analityczne, unikaj pleonazmów
– Pamiętaj o łączniku w barwach równorzędnych i pisowni łącznej dla natężenia barwy
– Stosuj oszczędnie przymiotniki — precyzja ponad ilość
Pytania do przemyślenia
– Które przymiotniki w Twoich tekstach naprawdę dodają informacji, a które tylko „zagracają” zdania?
– Czy potrafisz wskazać pięć przymiotników, które zawsze bez wahania stopniujesz z „-szy”, i pięć, które wolisz stopniować analitycznie?
– Jak zmienia się ton wypowiedzi, gdy przestawisz przymiotnik po rzeczowniku?
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!