Przysłówek
Przysłówek – jak to powiedzieć, kiedy to zrobić i gdzie będzie najlepiej? Przysłówkowy zawrót głowy
Język polski jest językiem fleksyjnym. A co to znaczy?
Krótko mówiąc – odmienia się.
Nauka fleksji języka polskiego sprawia najwięcej kłopotów cudzoziemcom,
którzy uczą się naszego języka. Odmiana niektórych słów przysparza
również kłopotów nawet samym Polakom. Zdecydowana większość polskich
słów jest odmienna jednak mamy także nieodmienne części mowy. Jedną z
bardzo ważnych i nieodmiennych części mowy jest przysłówek, będący
jednocześnie jedyną nieodmienną częścią mowy, którą można zadać pytania.
Jego zadaniem jest informowanie o sposobie, miejscu i czasie. Określa również wiele właściwości, stanów i czynności.
Definicja
Według definicji „Przysłówek to nieodmienna część mowy, określająca
sposób, miejsce, czas, a także czynności, stany oraz inne cechy.
Odpowiada na pytanie jak? gdzie? kiedy?”
Na jakie pytania odpowiada przysłówek
Przysłówek odpowiada na pytania: JAK? GDZIE? KIEDY?
Jak?
Wiele pytań rozpoczyna się od słowa „jak”. Gdy pytamy jak? Pytamy o sposób wykonywania czynności?
Jak się masz?
Jak to zrobisz?
Jak to możliwe?
Na takie pytania można odpowiedzieć: dobrze, źle, tak sobie, bardzo dobrze, bardzo źle, ładnie itp.
Gdzie?
Gdy pytamy gdzie? Pytamy o miejsce wykonywanej czynności.
Gdzie będziesz jutro?
Gdzie byłeś wczoraj?
Gdzie mogę kupić dywan?
Na takie pytania można odpowiedzieć: daleko, blisko, nieopodal, wszędzie itd.
Kiedy?
Gdy pytamy kiedy? Pytamy o miejsce wykonywanej czynności.
Kiedy to się stało?
Kiedy będziesz w Polsce?
Kiedy zrobisz dla mnie ciasto?
Odpowiedź na takie pytania może brzmieć: wczoraj, za miesiąc, za
tydzień, późno, najpierw itd.
Tworzenie przysłówków
Przysłówki można tworzyć po przez dodanie do przymiotników przyrostków -e lub -o, np.
drogi – drogo,
mały – mało,
stary – staro,
wesoły – wesoło,
serdeczny – serdecznie,
Przysłówki odrzeczownikowe to formy narzędnika liczby pojedynczej, np.
wieczór – wieczorem,
bok – bokiem,
droga – drogą,
dół – dołem,
Przysłówek w zdaniu oznacza:
– sposób ( wesoło, żwawo, nieśmiało)
– czas (dziś, jutro, za tydzień)
– miejsce (wysoko, niedaleko, w okolicy)
– właściwości (nierówno, krzywo, ciężko, szaro, szeroko)
Jeżeli chcemy zwrócić uwagę na brak jakiejś jakości lub wartości,
wówczas dodajemy przedrostek „bez” lub „nie”. W takiej sytuacji powstają
następujące przysłówki:
„bez-„: bezsennie, bezużytecznie, beztrosko, beznadziejnie
„nie-„: nietaktownie, nieodpowiedzialnie, nieładnie, niedobrze
Przysłówki mogą również informować o kolejności wykonywanej czynności.
Zastosowanie takie jest popularne np. w przepisach kulinarnych (najpierw
zrobić…, potem dodać…, następnie zmieszać…)
Trudno odmówić przysłówkom skuteczności komunikacyjnej oraz ważnej roli w
opisie sytuacji. Jednak jak słusznie już sama nazwa wskazuje na ich
pewną niesamodzielność – przysłówek czyli znajdujący się przy słowie i
łączący się z innymi częściami mowy.
Przysłówek łączy się z:
– czasownikiem (śpiewa: czysto, głośno) np. Kwiaty pachniały słodko.
– przymiotnikiem (prosty: gładki, równy) np. Dla mojej babci upiekę mało słodkie ciasto.
– innym przysłówkiem (słabo: delikatnie, niezbyt)
Jest nieodmienną częścią mowy to znaczy, że jego końcówki nie zmieniają
się i zawsze w każdym zdaniu występuje w swojej oryginalnej,
nieodmiennej formie.
Przysłówek , jako wyraz podrzędny łączy się z czasownikiem, czasem z
przymiotnikiem lub innym przysłówkiem, w zdaniu pełni rolę okolicznika
lub orzecznika.
– okolicznik – np. Józia głośno zaczęła śpiewać.
– orzecznik – np. Biegać boso po trawie jest przyjemnie.
Przysłówki prefiksalno – sufiksalne
W zdaniach pełnią one funkcje informującą o cechach podmiotu porównując i
wskazując na przedmiot lub osobę mającą określony zespół cech.
Powstają od przymiotników odrzeczownikowych posiadających końcówki „-ski”, „-cki”.
– od nazw zawodów – po aktorsku, po lekarsku, po adwokacku,
– od nazw przynależności społecznej – po szlachecku, po mieszczańsku, po chłopsku,
– od nazw nosicieli cech – po prostacku, po kobiecemu, po męsku,
– od przynależności do grupy ideologicznej lub kierunku – po katolicku, po stoicku,
Powstające od przymiotników oraz:
– nazw języków i narodowości – np. po polsku, po angielsku, po francusku,
– utworzonych od nazw geograficznych – np. po lubelsku, po kaszubsku, po śląsku,
Jak odróżnić przysłówek od wyrażenia przyimkowego?
Czasami może się wydawać, że wyrażenie przyimkowe jest przysłówkiem.
Przysłówek wraz z przyimkiem może tworzyć tzw ” wyrażenie przyimkowe” np. po cichu, od nowa, po kryjomu, za wcześnie, do jutra.
Jak zatem najłatwiej je odróżnić?
Jeśli mamy jeden wyraz który odpowiada na pytanie jak?, gdzie? lub
kiedy? wówczas jest to przysłówek. Jeśli kilka wyrazów odpowiada na to
pytanie, jest to wyrażenie przyimkowe.
Przysłówki odprzymiotnikowe.
Przysłówki odprzymiotnikowe to takie, które pochodzą od przymiotników.
Wyjątki to np. dziś, jutro, nieco.
Wiele przysłówków pochodzi od przymiotników, zwróćmy zatem uwagę na ich
podobieństwo. Podobne są ich pytania „jak?” w przypadku przysłówka oraz
„jaki?” w przypadku przymiotnika. Aby lepiej zrozumieć różnice po między
tymi częściami mowy spójrzmy na zestawienie znajdujące się poniżej.
Przymiotnik :
jaki? sympatyczny
jaka? kolorowa
jakie? spektakularne
Przysłówek :
jak? sympatycznie
jak? kolorowo
jak? spektakularnie
Stopniowanie przysłówków
Stopniować czyli pokazywać intensywność lub wzmocnienie jakiejś cechy.
Przysłówki nie odmieniają się, za to podobnie jak przymiotniki podlegają
stopniowaniu. W tym celu dodajemy cząsteczki „ej”, „naj” do wyrazu
przysłówkowego.
To samo znaczenie można oddać za pomocą wyrazów „bardziej” i „najbardziej”.
Stopień równy: Stopień wyższy: Stopień najwyższy:
smutny smutniejszy najsmutniejszy
bardziej smutny najbardziej smutny
smutno smutniej najsmutniej
bardziej smutno najbardziej smutno
Ze względu na intensywność i wielkość opisywanej cechy w języku polskim można wyróżnić 3 stopnie:
— stopień równy – oznaczający normalne nasilenie cechy, np. cicho, źle, zabawnie,
— stopień wyższy – oznacza większe nasilenie danej cechy. np. ciszej, gorzej, bardziej zabawnie,
— stopień najwyższy – oznaczający najwyższe nasilenie danej cechy. najciszej, najgorzej, najbardziej zabawnie,
Przysłówki stopniujemy na 3 sposoby:
1. Regularne np. cicho, ciszej, najciszej,
2. Proste nieregularne np. źle, gorzej, najgorzej
3. Opisowe np. zabawnie, bardziej zabawnie, najbardziej zabawnie
Istnieją także przysłówki, które się nie stopniują. To takie, których
natężenia nie można zmienić, np. wczoraj, wiecznie, goło, ostatni,
żelazny, boso.
Jeśli jest możliwe zastosowanie stopniowania prostego to daje się mu pierwszeństwo przed stopniowaniem opisowym.
Takie samo znaczenie możemy także oddać za pomocą słów „miej” i
„najmniej”. Tego rodzaju stopniowania używa się najczęściej przy
dokonywaniu oceny sytuacji, zjawiska, rzeczy itp.
Stopień równy: Stopień wyższy: Stopień najwyższy:
chudy mniej chudy najmniej chudy
pracowity mniej pracowity najmniej pracowity
deszczowy mniej deszczowy najmniej deszczowy
Stopniowaniu nie podlegają takie przysłówki, do których niemożliwe jest
dodanie końcówki lub kiedy nie da się porównać, że coś jest bardziej lub
mniej. Wyjątki te zazwyczaj oznaczają miejsce pochodzenia lub dotyczą
materiału, z którego wykonana jest dana rzecz, np. szklany wazon,
drewniane krzesła.
NIE z przysłówkami
Partykułę nie piszemy razem z:
– przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym, np. niemiło, niesprawiedliwie, nierówno.
Osobno nie piszemy z:
– przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu wyższym i najwyższym, np. nie lepiej, nie najgorzej.
– przysłówkami nieodprzymiotnikowymi, np. nie tylko, nie dziś, nie zawsze ,
Wyjątki: nieopodal, niezbyt.
Przy okazji poruszania tematu pisowni warto, zwrócić uwagę, że
przysłówki określające przymiotniki i imiesłowy przymiotnikowe pisze się
oddzielnie, np. świeżo malowany, często spotykany, dziko rosnący.
Wyjątek stanowią połączenia stałe, np. długogrająca, ciężkozbrojny. Rodzaje przysłówków
Ze względu na pochodzenie, wyróżnia się dwa rodzaje przysłówków:
– pierwotne np. dziś, jutro, bardzo, nagle, ukradkiem, niechcący
– pochodne, czyli utworzone od rzeczowników i przymiotników
Ze względu na pełnione funkcje, przysłówki można podzielić na dwie grupy:
– jakościowe (oznaczające wewnętrzne właściwości procesów, stanów, czynności lub cech, np. mówić głośno, wyglądać ładnie)
– okolicznościowe (określające czas, miejsce, okoliczności, np. dziś, daleko, pospiesznie).
Ze względu na znaczenie przysłówki dzielą się na:
– przysłówki sposobu, np. razem, przypadkiem, szybko, brzydko, ukradkiem,
– przysłówki miejsca, np. nieopodal, niedaleko, wszędzie, gdzieniegdzie,
– przysłówki czasu, np. jutro, dzisiaj, nigdy, sporadycznie,
Właściwości składniowe:
1. Są nieodmienne.
2. Nie są samodzielną wypowiedzią.
3. Nie posiadają funkcji łączenia.
4. Są nieakomodowanymi podrzędnikami zdań.
5. Tworzą związki składniowe z czasownikami lub przymiotnikami jako swoimi nadrzędnikami.
6. Są niezdolne do łączenia się z rzeczownikami innymi niż dewerbalne.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!