Rzeczownik nieżywotny

Rzeczowniki nieżywotne.
Zacznijmy od tego, co to jest rzeczownik?
Rzeczownik to odmienna część mowy, która odpowiada na pytania: Kto? Co? Jak sama nazwa mów, nazywa rzeczy, osoby, rośliny, zjawiska. Możemy podzielić je na: abstrakcyjne, oraz konkretne które z kolei dzielą się na: nieżywotne i żywotne.
Przykłady rzeczowników nazywających:
– ludzi – córka, Krzysztof, kominiarz, profesor.
– przedmioty – stół, lalka, podręcznik, pieniądze.
– rośliny – tulipan, dąb, róża, stokrotka.
– zwierzęta – pies, słoń, wrona, żyrafa.
– zjawiska pogodowe – słońce, chmury, deszcz.
– emocje – miłość, radość, smutek.
– czynności – bieganie, śpiewanie, skakanie, tańczenie.
Ważne jest, żeby nie mylić czasowników z rzeczownikami określającymi czynności. Takie rzeczowniki zwykle kończą się na „-nie”.
W moim wypracowaniu omówię i wytłumaczę, co to są rzeczowniki nieżywotne oraz jak i kiedy ich używać.
Zacznijmy od tego, czym różnią się rzeczowniki żywotne od nieżywotnych?
Rzeczowniki nieżywotne, jak sama nazwa wskazuje to części mowy, które oznaczają istoty nieożywione, czyli takie, które nie myślą, nie czują, nie poruszają się.
Są to na przykład:
– rośliny – wierzba, mak, trawa, kaktus.
– przedmioty – namiot, butelka, bluzka, długopis.
– nazwy zjawisk pogodowych – słońce, tęcza, burza, mgła.
Możecie zastanawiać się, czemu rośliny są w grupie rzeczowników nieżywotnych, przecież prowadzą fotosyntezę i można powiedzieć, że „jedzą”. Jednak nie poruszają się, nie czują oraz nie myślą.
Rzeczowniki żywotne to części mowy, które oznaczają istoty żywe, czyli takie, które myślą, czują, poruszają się.
Są to na przykład:
– zwierzęta – pies, kot, żyrafa, tygrys, pająk.
– ludzie – hydraulik, tata, babcia, kawaler, profesor.
– postacie fikcyjne – Smerfy, Gumisie, Pszczółka Maja.
Duża czy mała litera?
Rzeczowniki nieżywotne, tak samo, jak i wszystkie inne, dzielimy na: własne i pospolite.
Wyraz pałac to rzeczownik pospolity, czyli piszemy go małą literą, jednak Pałac Kultury to już nazwa własna, więc piszemy go wielkimi literami.
Skąd mamy wiedzieć, kiedy piszemy małą, a kiedy wielką literę?
Rzeczowniki nieżywotne, które piszemy wielką literą to między innymi:
1. Nazwy geograficzne

2. Rzeczowniki określające ważne dni

3. Ważne budowle

4. Tytuły filmów, bajek, książek

Przykłady nazw własnych rzeczowników nieżywotnych:
1. Wisła

2. Warszawa

3. Boże Narodzenie

4. Wielkanoc

5. Wieża Eiffla

6. Big Ben

7. Tatry

8. Wielkopolska

9. Berlin

10. „Brzydkie Kaczątko”

Jaka to liczba?
Rzeczowniki nieżywotne mają także liczbę mnogą oraz pojedynczą.
Liczby mnogiej używamy, gdy mamy na myśli więcej niż jeden przedmiot.
Liczby pojedynczej używamy, gdy mamy na myśli jeden przedmiot.
Na przykład słowo „miasto” to liczba pojedyncza, w liczbie mnogiej brzmi ono „miasta”, słowo „kwiat” to także liczba pojedyncza, w liczbie mnogiej brzmi ono „kwiaty”.
Podam wam jeszcze kilka takich przykładów:
karteczka —> karteczki

poduszka —> poduszki

laptop —> laptopy

książka —> książki

latarnia —> latarnie

kanapka —> kanapki

butelka —> butelki

temperówka —> temperówki

czasopismo —> czasopisma

komputer —> komputery

Wydaje mi się, że tyle wystarczy i każdy już wie, czym różni się liczba mnoga od liczby pojedynczej.
W języku polskim najpopularniejsze końcówki wyrazów w liczbie mnogiej to: „-e”, „-i”, „-y”, oraz „-owie”. Nieliczne rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą lub pojedynczą.
Przykłady wyrazów które posiadają tylko:
– liczbę mnogą to sanie, imieniny, skrzypce, spodnie.

– liczbę pojedynczą to bawełna, nienawiść, inteligencja, młodzież.

Jak wyglądają rodzaje rzeczowników nieżywotnych?
Wyróżniamy pięć rodzajów rzeczowników (męski, żeński, nijaki, męskoosobowy i niemęskoosobowy). Jednak w rzeczownikach nieżywotnych nie występuje rodzaj męskoosobowy.
Przykłady rzeczowników nieżywotnych w:
1. rodzaju męskim (ten), na przykład: ten termos, ten zeszyt, ten podręcznik, ten komputer, ten głośnik, ten domek.

2. rodzaju żeńskim (ta), na przykład: ta szczoteczka, ta książka, ta lalka, ta gazeta, ta donica, ta kartka.

3. rodzaju nijakim (to), na przykład: to drzewo, to czasopismo, to wiosło, to koło, to mydło, to światło.

4. rodzaju niemęskoosobowym (te), na przykład: te cukierki, te kwiaty, te zabawki, te doniczki, te domy, te żarówki.

Pamiętaj, że rodzaje rzeczowników są z góry ustalone i nie można ich zmieniać!
Jakie przypadki mają rzeczowniki nieżywotne?
Przypadki rzeczowników nieżywotnych:
Warto zaznaczyć, że w rzeczownikach nieżywotnych nie zadajemy pytań, kto, kogo, z kim itp.
Mianownik (M.) Co? (stoi)
Dopełniacz (D.) Czego? (nie ma)
Celownik (C.) Czemu? (się przyglądam)
Biernik (B.) Co? (widzę)
Narzędnik (N.) Z czym? (się spotykam)
Miejscownik (Msc.) O czym? (myślę)
Wołacz (W.) O! (witaj…)
Aby określić przypadek danego rzeczownika należy odpowiedzieć na pytanie, które zamieściłam obok nazw przypadków.
Na przykład, kiedy chcesz wiedzieć, jaka jest forma słowa „krzesło” w celowniku, zadaj sobie pytanie:
Czemu się przyglądam? – Krzesłu!Pamiętaj, że nazwy i skróty przypadków zawsze piszemy wielką literą!
Odmiana rzeczownika nieżywotnego krzesło przez przypadki:
Mianownik – krzesło
Dopełniacz – krzesła
Celownik – krzesłu
Biernik – krzesło
Narzędnik – z krzesłem
Miejscownik – o krześle
Wołacz – krzesło
W liczbie mnogiej będzie to wyglądało bardzo podobnie:
Mianownik – krzesła
Dopełniacz – krzeseł
Celownik – krzesłom
Biernik – krzesła
Narzędnik – z krzesłami
Miejscownik – o krzesłach
Wołacz – krzesła
Co to są zdrobnienia?
Zdrobnienia to wyrazy utworzone za pomocą odpowiedniej formy wyrazu podstawowego.
Używamy ich, kiedy:
– Chcemy przedstawić przedmiot mniejszy od nazywanego słowem podstawowym.

– Chcemy oznaczyć pozytywny stosunek do danego przedmiotu.

Wyraz podstawowy to „dom” a zdrobnienie od niego to „domek”.
Przedstawię Ci jeszcze kilka takich przykładów:
talerz —> talerzyk

telefon —> telefonik

drzewo —> drzewko

kartka —> karteczka

drzwi —> drzwiczki

nóż —> nożyk

łyżka —> łyżeczka

łóżko —> łóżeczko

telefon —> telefonik

baton —> batonik

A co to zgrubienia?
Tak jak zdrobnienia, to wyrazy utworzone za pomocą odpowiedniej formy wyrazu podstawowego.
Używamy ich kiedy:
– Chcemy przedstawić przedmiot większy od nazywanego słowem podstawowym.

– Chcemy oznaczyć pogardliwy stosunek do danego przedmiotu.

Wyraz zmiękczony to „bucik”, wyraz podstawowy to „but”, a wyraz zgrubiony to „bucior”.
Przedstawię Ci jeszcze kilka przykładów zgrubień rzeczowników nieżywotnych:
język —> jęzor

ciężarówka —> ciężarówa

nos —> nochal

brzuch —> brzuchol

piwo —> piwsko

ciało —> cielsko

łyżka —> łycha

butelka —> butla

ząb —> zębisko

Jak napisać rzeczownik nieżywotny z „nie”?
„Nie” z rzeczownikami piszemy prawie we wszystkich przypadkach łącznie.
Przykłady:
1. Tomka spotkało dzisiaj ogromne nieszczęście.

2. Nieposłuszeństwo u twojego psa jest okropne.

3. Przez niewiedzę, stracił swoich przyjaciół.

4. Przez nieumiejętność, zepsuł swoją nową zabawkę.

5. Przez nieuwagę, jego mama jest teraz w szpitalu.6. Niechęć z jak