Rzeczownik nieżywotny
Rzeczowniki nieżywotne.
Zacznijmy od tego, co to jest rzeczownik?
Rzeczownik to odmienna część mowy, która odpowiada na pytania: Kto? Co? Jak sama nazwa mów, nazywa rzeczy, osoby, rośliny, zjawiska. Możemy podzielić je na: abstrakcyjne, oraz konkretne które z kolei dzielą się na: nieżywotne i żywotne.
Przykłady rzeczowników nazywających:
– ludzi – córka, Krzysztof, kominiarz, profesor.
– przedmioty – stół, lalka, podręcznik, pieniądze.
– rośliny – tulipan, dąb, róża, stokrotka.
– zwierzęta – pies, słoń, wrona, żyrafa.
– zjawiska pogodowe – słońce, chmury, deszcz.
– emocje – miłość, radość, smutek.
– czynności – bieganie, śpiewanie, skakanie, tańczenie.
Ważne jest, żeby nie mylić czasowników z rzeczownikami określającymi czynności. Takie rzeczowniki zwykle kończą się na „-nie”.
W moim wypracowaniu omówię i wytłumaczę, co to są rzeczowniki nieżywotne oraz jak i kiedy ich używać.
Zacznijmy od tego, czym różnią się rzeczowniki żywotne od nieżywotnych?
Rzeczowniki nieżywotne, jak sama nazwa wskazuje to części mowy, które oznaczają istoty nieożywione, czyli takie, które nie myślą, nie czują, nie poruszają się.
Są to na przykład:
– rośliny – wierzba, mak, trawa, kaktus.
– przedmioty – namiot, butelka, bluzka, długopis.
– nazwy zjawisk pogodowych – słońce, tęcza, burza, mgła.
Możecie zastanawiać się, czemu rośliny są w grupie rzeczowników nieżywotnych, przecież prowadzą fotosyntezę i można powiedzieć, że „jedzą”. Jednak nie poruszają się, nie czują oraz nie myślą.
Rzeczowniki żywotne to części mowy, które oznaczają istoty żywe, czyli takie, które myślą, czują, poruszają się.
Są to na przykład:
– zwierzęta – pies, kot, żyrafa, tygrys, pająk.
– ludzie – hydraulik, tata, babcia, kawaler, profesor.
– postacie fikcyjne – Smerfy, Gumisie, Pszczółka Maja.
Duża czy mała litera?
Rzeczowniki nieżywotne, tak samo, jak i wszystkie inne, dzielimy na: własne i pospolite.
Wyraz pałac to rzeczownik pospolity, czyli piszemy go małą literą, jednak Pałac Kultury to już nazwa własna, więc piszemy go wielkimi literami.
Skąd mamy wiedzieć, kiedy piszemy małą, a kiedy wielką literę?
Rzeczowniki nieżywotne, które piszemy wielką literą to między innymi:
1. Nazwy geograficzne
2. Rzeczowniki określające ważne dni
3. Ważne budowle
4. Tytuły filmów, bajek, książek
Przykłady nazw własnych rzeczowników nieżywotnych:
1. Wisła
2. Warszawa
3. Boże Narodzenie
4. Wielkanoc
5. Wieża Eiffla
6. Big Ben
7. Tatry
8. Wielkopolska
9. Berlin
10. „Brzydkie Kaczątko”
Jaka to liczba?
Rzeczowniki nieżywotne mają także liczbę mnogą oraz pojedynczą.
Liczby mnogiej używamy, gdy mamy na myśli więcej niż jeden przedmiot.
Liczby pojedynczej używamy, gdy mamy na myśli jeden przedmiot.
Na przykład słowo „miasto” to liczba pojedyncza, w liczbie mnogiej brzmi ono „miasta”, słowo „kwiat” to także liczba pojedyncza, w liczbie mnogiej brzmi ono „kwiaty”.
Podam wam jeszcze kilka takich przykładów:
karteczka —> karteczki
poduszka —> poduszki
laptop —> laptopy
książka —> książki
latarnia —> latarnie
kanapka —> kanapki
butelka —> butelki
temperówka —> temperówki
czasopismo —> czasopisma
komputer —> komputery
Wydaje mi się, że tyle wystarczy i każdy już wie, czym różni się liczba mnoga od liczby pojedynczej.
W języku polskim najpopularniejsze końcówki wyrazów w liczbie mnogiej to: „-e”, „-i”, „-y”, oraz „-owie”. Nieliczne rzeczowniki mają tylko liczbę mnogą lub pojedynczą.
Przykłady wyrazów które posiadają tylko:
– liczbę mnogą to sanie, imieniny, skrzypce, spodnie.
– liczbę pojedynczą to bawełna, nienawiść, inteligencja, młodzież.
Jak wyglądają rodzaje rzeczowników nieżywotnych?
Wyróżniamy pięć rodzajów rzeczowników (męski, żeński, nijaki, męskoosobowy i niemęskoosobowy). Jednak w rzeczownikach nieżywotnych nie występuje rodzaj męskoosobowy.
Przykłady rzeczowników nieżywotnych w:
1. rodzaju męskim (ten), na przykład: ten termos, ten zeszyt, ten podręcznik, ten komputer, ten głośnik, ten domek.
2. rodzaju żeńskim (ta), na przykład: ta szczoteczka, ta książka, ta lalka, ta gazeta, ta donica, ta kartka.
3. rodzaju nijakim (to), na przykład: to drzewo, to czasopismo, to wiosło, to koło, to mydło, to światło.
4. rodzaju niemęskoosobowym (te), na przykład: te cukierki, te kwiaty, te zabawki, te doniczki, te domy, te żarówki.
Pamiętaj, że rodzaje rzeczowników są z góry ustalone i nie można ich zmieniać!
Jakie przypadki mają rzeczowniki nieżywotne?
Przypadki rzeczowników nieżywotnych:
Warto zaznaczyć, że w rzeczownikach nieżywotnych nie zadajemy pytań, kto, kogo, z kim itp.
Mianownik (M.) Co? (stoi)
Dopełniacz (D.) Czego? (nie ma)
Celownik (C.) Czemu? (się przyglądam)
Biernik (B.) Co? (widzę)
Narzędnik (N.) Z czym? (się spotykam)
Miejscownik (Msc.) O czym? (myślę)
Wołacz (W.) O! (witaj…)
Aby określić przypadek danego rzeczownika należy odpowiedzieć na pytanie, które zamieściłam obok nazw przypadków.
Na przykład, kiedy chcesz wiedzieć, jaka jest forma słowa „krzesło” w celowniku, zadaj sobie pytanie:
Czemu się przyglądam? – Krzesłu!Pamiętaj, że nazwy i skróty przypadków zawsze piszemy wielką literą!
Odmiana rzeczownika nieżywotnego krzesło przez przypadki:
Mianownik – krzesło
Dopełniacz – krzesła
Celownik – krzesłu
Biernik – krzesło
Narzędnik – z krzesłem
Miejscownik – o krześle
Wołacz – krzesło
W liczbie mnogiej będzie to wyglądało bardzo podobnie:
Mianownik – krzesła
Dopełniacz – krzeseł
Celownik – krzesłom
Biernik – krzesła
Narzędnik – z krzesłami
Miejscownik – o krzesłach
Wołacz – krzesła
Co to są zdrobnienia?
Zdrobnienia to wyrazy utworzone za pomocą odpowiedniej formy wyrazu podstawowego.
Używamy ich, kiedy:
– Chcemy przedstawić przedmiot mniejszy od nazywanego słowem podstawowym.
– Chcemy oznaczyć pozytywny stosunek do danego przedmiotu.
Wyraz podstawowy to „dom” a zdrobnienie od niego to „domek”.
Przedstawię Ci jeszcze kilka takich przykładów:
talerz —> talerzyk
telefon —> telefonik
drzewo —> drzewko
kartka —> karteczka
drzwi —> drzwiczki
nóż —> nożyk
łyżka —> łyżeczka
łóżko —> łóżeczko
telefon —> telefonik
baton —> batonik
A co to zgrubienia?
Tak jak zdrobnienia, to wyrazy utworzone za pomocą odpowiedniej formy wyrazu podstawowego.
Używamy ich kiedy:
– Chcemy przedstawić przedmiot większy od nazywanego słowem podstawowym.
– Chcemy oznaczyć pogardliwy stosunek do danego przedmiotu.
Wyraz zmiękczony to „bucik”, wyraz podstawowy to „but”, a wyraz zgrubiony to „bucior”.
Przedstawię Ci jeszcze kilka przykładów zgrubień rzeczowników nieżywotnych:
język —> jęzor
ciężarówka —> ciężarówa
nos —> nochal
brzuch —> brzuchol
piwo —> piwsko
ciało —> cielsko
łyżka —> łycha
butelka —> butla
ząb —> zębisko
Jak napisać rzeczownik nieżywotny z „nie”?
„Nie” z rzeczownikami piszemy prawie we wszystkich przypadkach łącznie.
Przykłady:
1. Tomka spotkało dzisiaj ogromne nieszczęście.
2. Nieposłuszeństwo u twojego psa jest okropne.
3. Przez niewiedzę, stracił swoich przyjaciół.
4. Przez nieumiejętność, zepsuł swoją nową zabawkę.
5. Przez nieuwagę, jego mama jest teraz w szpitalu.6. Niechęć z jaką nie chce mi się robić pracy domowej, jest ogromna.Ta zasada jest bardzo prosta, jednak zawsze istnieje jakieś „ale”. Jest kilka wyjątków, w których „nie” z rzeczownikiem piszemy oddzielnie.
„Nie” oddzielnie z rzeczownikami piszemy, gdy mówimy o zdaniach przeciwstawnych.
Na przykład:
1. Kup nie napój, lecz wodę.
2. To nie przyjaciel, lecz wróg. 3. Weź nie hamburgera, tylko sałatkę.
4. Kub nie lody, lecz batona.
5. Dostała nie ubrania, ale pieniądze.
6. Lubię nie kwiaty, lecz słodycze.
7. Moja mama ma nie czarne, tylko brązowe włosy.
Drugi wyjątek jest nieco trudniejszy do zapamiętania. Kiedy w zdaniu występuje rzeczownik, który pełni funkcję orzecznika, także piszemy „nie” oddzielnie.
Na przykład:
1. Nie wstyd Ci za twoje dzieci?
2. To nie koniec, jeszcze się z wami rozprawię!
3. Nie sztuką jest kłamać, sztuką jest powiedzieć prawdę.
Trzeci wyjątek jest taki, że „nie” piszemy oddzielnie z nazwami własnymi w taki sposób:
1. nie-Azjata
2. nie-Polak
3. nie-Europejczyk
4. nie-Soplicowie
5. nie-Amerykanin
6. nie-Łowiczanka
Zdanie z tymi wyrazami wygląda tak:
Mój tata to nie-Polak, nie-Włoch tylko Amerykanin.
To było już ostatnie zagadnienie w moim wypracowaniu na temat rzeczowników nieżywotnych. Mam nadzieję, że wszystko było dla ciebie jasne. Jeśli jednak któreś zagadnienie sprawiło Ci problem, polecam wrócić do niego i jeszcze raz je przeanalizować.
Teraz podam jeszcze kilka zdań, w których występują rzeczowniki nieżywotne:
1. Moi sąsiedzi mają bardzo ładny, kolorowy domek.
2. Moje ulubione czynności to bieganie, skakanie, tańczenie i śpiewanie.
3. Moje ulubione kwiaty to maki, stokrotki, chabry i mlecze.
4. Wczoraj wieczorem ja i mój tata widzieliśmy ogromny samolot.
5. Najpiękniejsze państwa to moim zdaniem: Włochy, Wielka Brytania i Francja.
6. Mama wczoraj rano potłukła mój ulubiony kubek.
7. Ulubionym przedmiotem szkolnym mojej koleżanki jest matematyka.8. Koncert, na który poszłam z moimi przyjaciółkami, był naprawdę świetny.
9. Wczoraj moja mama kupiła mi piękną, niebieską sukienkę.
10. Mój tata ma bardzo ładny niebieski samochód.
Na koniec kilka zadań, abyś lepiej przyswoił/przyswoiła wiedzę i upewnił/upewniła się, że wszystkie zagadnienia z mojego wypracowania są dla Ciebie jasne.
Życzę powodzenia!
Zadanie 1
Znajdź rzeczowniki nieżywotne wśród podanych wyrazów.
1. pies
2. tulipan3. domek
4. kominiarz
5. bieganie
6. ołówek
7. malować
8. córka
Jeśli udało ci się rozwiązać zadanie, sprawdź, czy udzieliłeś prawidłowych odpowiedzi.
I. pies – to rzeczownik żywotny, ponieważ określa zwierzę. Jest to niestety błędna odpowiedź!
II. tulipan – to rzeczownik nieżywotny, ponieważ określa roślinę. Jest to prawidłowa odpowiedź!
III. domek – to rzeczownik nieżywotny, ponieważ określa przedmiot. Jest to prawidłowa odpowiedź!
IV. kominiarz – to rzeczownik żywotny, ponieważ określa osobę. Jest to niestety błędna odpowiedź!
V. bieganie – to rzeczownik nieżywotny, ponieważ określa czynność. Jest to prawidłowa odpowiedź!
VI. ołówek – to rzeczownik nieżywotny, ponieważ określa przedmiot. Jest to prawidłowa odpowiedź!
VII. malować – to czasownik. Jest to niestety błędna odpowiedź!
VIII. córka – to rzeczownik żywotny, ponieważ określa osobę. Jest to niestety błędna odpowiedź!
Zadanie 2
Dopasuj pytania do przypadków.
1. Mianownik a) z czym?
2. Dopełniacz b) co? (widzę)
3. Celownik c) o czym?
4. Biernik d) czego?
5. Narzędnik e) o!
6. Miejscownik f) czemu?
7. Wołacz g) co? (stoi)
Poprawne odpowiedzi to:
I. Mianownik – co? (stoi)
II. Dopełniacz – czego?
III. Celownik – czemu?
IV. Biernik – co? (widzę)
V. Narzędnik – z czym?
VI. Miejscownik – o czym?
VII. Wołacz – o!
Zadanie 3
Znajdź rzeczowniki nieżywotne w liczbie mnogiej wśród podanych wyrazów.
1. szpilki
2. konie
3. drzewo
4. pies
5. wiatraki
6. długopisy
A teraz sprawdź, czy udzieliłeś poprawnych odpowiedzi.
I. szpilki – to rzeczownik nieżywotny w liczbie mnogiej. Jest to prawidłowa odpowiedź!
II. konie – to rzeczownik żywotny w liczbie mnogiej. Jest to niestety błędna odpowiedź!
III. drzewo – to rzeczownik nieżywotny w liczbie pojedynczej. Jest to niestety błędna odpowiedź!
IV. pies – to rzeczownik żywotny w liczbie pojedynczej. Jest to niestety błędna odpowiedź!
V. wiatraki – to rzeczownik nieżywotny w liczbie mnogiej. jest to prawidłowa odpowiedź!
VI. długopisy – to rzeczownik nieżywotny w liczbie mnogiej. Jest to prawidłowa odpowiedź!
Zadanie 4
Określ, czy podane rzeczowniki nieżywotne są w formie podstawowej, zgrubionej czy zmiękczonej.
1. drzewko
2. lalka
3. bucior
4. ser
5. serduszko
6. karta
7. nochal
8. bluzka
Jeśli ci się udało to sprawdź, czy udzieliłeś poprawnych odpowiedzi:
I. drzewko – zmiękczenie
II. lalka – forma podstawowa
III. bucior – zgrubienie
IV. ser – forma podstawowa
V. serduszko – zmiękczenie
VI. karta – forma podstawowa
VII. nochal – zgrubienie
VIII. bluzka – forma podstawowa
Zadanie 5
Ustal rodzaj podanych rzeczowników nieżywotnych.
1. kubek
2. ścieżka
3. korektor
4. sprzęgło
5. łyżki
6. taśma
7. ładowarka
Kiedy już to zrobiłeś, sprawdź, czy rozwiązałeś zadanie prawidłowo:
I. kubek – rodzaj męski
II. ścieżka – rodzaj żeński
III. korektor – rodzaj męski
IV. sprzęgło – rodzaj nijaki
V. łyżki – rodzaj niemęskoosobowyVI. taśma – rodzaj żeńskiVII. ładowarka – rodzaj żeński
Zadanie 6
Określ, czy podane rzeczowniki nieżywotne powinny zostać napisane małą czy wielką literą.
1…łochy (w)
2…ama (m)3…atylda (m)4…iewiórka (w)
5…arszawa (w)
6…ielkanoc (w)
7…elewizor (t)
8…owalski (k)
Jeśli już udało Ci się to ustalić, sprawdź, czy udzieliłeś prawidłowych odpowiedzi:
I. Włochy – wielka litera.
II. mama – mała litera.
III. Matylda – wielka litera.
IV. wiewiórka – mała litera.
V. Warszawa – wielka litera.
VI. Wielkanoc – wielka litera.
VII. telewizor – mała litera.
VIII. Kowalski – wielka litera.
Zadanie 7
Ustal, z którymi rzeczownikami nie” powinno zostać zapisane łącznie, a z którymi oddzielnie.
1. Spotkała go ogromna (nie) przyjemność.
2. Kupił (nie) lalkę, lecz samochodzik.
3.To (nie) Chińczyk zjadł całe ciasto.
4. Jego (nie) uwaga doprowadziła do tego, że wylądował w szpitalu.
5. (Nie) sztuką jest zjeść dwa kawałki ciasta.
6. Tomek ma dzisiaj ogromne (nie) szczęście.
Jeśli udało ci się wykonać to zadania, sprawdź, czy udzieliłeś poprawnych odpowiedzi.
I. Spotkała go ogromna nieprzyjemność.
II. Kupił nie lalkę, lecz samochodzik.
III. To nie-Chińczyk zjadł całe ciasto.
IV. Jego nieuwaga doprowadziła do tego, że wylądował w szpitalu.
V. Nie sztuka jest zjeść dwa kawałki ciasta.
VI. Tomek ma dzisiaj ogromne nieszczęście.
To już ostatnie zadanie w moim wypracowaniu. Wydaje mi się, że z żadnym z nich nie miałeś problemu i udało Ci się wszystko prawidłowo rozwiązać. Jeśli jednak któreś zadanie było dla Ciebie problematyczne, możesz spróbować je rozwiązać jeszcze raz.
Mam nadzieję, że moje wypracowanie rozwiało wszystkie twoje wątpliwości co do rzeczowników nieżywotnych i nie będziesz miał/miała już z nimi problemów.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!