Samogłoski
Najmniejszym dźwiękiem mowy, który można wyodrębnić w wyrazie, jest
głoska. Każda z nich ma określone cechy zależne od sposobu wymawiania.
Jeżeli za podstawę klasyfikacji przyjmiemy kryterium akustyczne i
stopień zbliżenia narządów mowy, wówczas możemy je podzielić na
samogłoski i spółgłoski. Przyjrzyjmy się bliżej, czym charakteryzują się
samogłoski w języku polskim.1. Samogłoski i spółgłoski podziałJak wcześniej wspominaliśmy, głoską nazywamy najmniejszą, dająca się
wyodrębnić słuchowo część wymawianego wyrazu. Głoski są dźwiękami
artykułowanymi, czyli wytwarzanymi świadomie. Dźwięki nieartykułowane to
np.: śmiech, kaszel, płacz, czkawka. Najogólniej głoski dzielimy na
spółgłoski i samogłoski. Ich znakami graficznymi są litery. W polskim
alfabecie występują 32 litery (spółgłoski samogłoski), czyli graficzne
znaki głoski. Są to: a, ą b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m,
n, ń, o, ó, p, (q), r, s, ś, t, u, (v), w, (x), y, z, ź, ż. Dodatkowe 3
litery umieszczone w nawiasach występują tylko w wyrazach obcych, które
zachowały oryginalną pisownię. Jeśli łącznie w całym alfabecie jest 35
głosek, to ile jest samogłosek? Jest ich osiem. Samogłoski to: a, ą, e,
ę, i, o, u (ó), y. Jedna z nich (ó/u), mimo identycznej wymowy ma dwa
znaki graficzne1. Czym charakteryzują się samogłoski polskie?Cechą charakterystyczną samogłosek jest samodzielność artykulacyjna,
co oznacza, że słyszymy je jako pojedyncze dźwięki. W przypadku
spółgłosek słychać więcej niż jedną głoskę. Wszystkie samogłoski są
donośniejsze niż spółgłoski. Wymawiamy je głośniej i słyszymy lepiej od
spółgłosek. Dzieje się tak dlatego, że samogłoski są wymawiane przy
większym rozwarciu jamy ustnej niż spółgłoski. Samogłoski pełnią zwykle
funkcję zgłoskotwórczą, czyli występują w roli koniecznego składnika
sylaby. Mogą tworzyć ją same, np.: u-li-ca, a-tak, na-u-ka, i-gła albo ze spółgłoskami. Spółgłoski w języku polskim same sylab nie tworzą.1. Klasyfikacja samogłosek ze względu na cechy artykulacyjneCechami artykulacyjnymi samogłosek, dzięki którym je rozpoznajemy, są:- położenie języka w jamie ustnej,Przy wymawianiu samogłosek język wykonuje ruchy w pionie i poziomie,
przyjmując pozycję właściwą dla danej samogłoski. W ruchu poziomym
język może przesuwać się do przodu lub do tyłu. Do samogłosek przednich
zaliczamy: i, y, e, ę, do tylnych: ą, o, u, natomiast do środkowych a.
Jeśli chodzi o ruch pionowy, język może wznosić się w większym lub
mniejszym stopniu ku podniebieniu twardemu albo miękkiemu. W związku z
tym rozróżniamy samogłoski wysokie przednie: i, y oraz wysokie tylne u; średnie przednie: e, ę i średnie tylne o, ą oraz szerokie, niskie, środkowe a.- układ warg,Obserwując układ warg przy wymawianiu samogłosek, możemy stwierdzić,
że wargi wysuwają się do przodu i zaokrąglają. Powstają wówczas głoski
okrągłe: o, ą, u. Jeżeli wargi przyjmują pozycję płaską, dochodzi do artykulacji samogłosek płaskich: i, y, e, ę. Samogłoska a powstaje przy układzie warg pośrednim między płaskimi a okrągłymi.- położenie podniebienia miękkiego,Ze względu na położenie podniebienia miękkiego głoski (samogłoski
spółgłoski) dzielimy na ustne i nosowe. Do samogłosek nosowych zaliczamy
ę, ą. Samogłoski ustne, czyli takie, w których powietrze przechodzi tylko przez jamę ustną, to: a, e, i, o, u, y. – układ wiązadeł głosowychO tym jakie są samogłoski, decyduje położenie wiązadeł głosowych. Na
podstawie ich drgań wyróżniamy głoski dźwięczne i bezdźwięczne. Przy
wymawianiu wszystkich samogłosek wiązadła głosowe drgają, co oznacza, że
wszystkie samogłoski są dźwięczne.Za poprawną wymowę głosek odpowiada przede wszystkim sprawny aparat
artykulacyjny i nienaganne wzorce językowe. W niektórych regionach
Polski występują dialekty odbiegające od języka polskiego w zakresie
fonetyki i leksyki. Jednym z przykładów może być kresowe ł wymawiane jak l (samogloska samogloski).
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!