Strona czynna
Co to jest strona czasownika?
Strona czasownika to jego ustalona forma, która pozwala na wskazanie, czy podmiot w zdaniu jest wykonawcą czynności czy też odbiorcą, a może jednocześnie wykonawcą i odbiorcą. Dobór strony czasownika wpływa więc na odbiór wyrażanych treści.
Strona określa stosunek między podmiotem i dopełnieniem a orzeczeniem. Służy do przedstawiania zależności między wykonawcą czynności a jej przedmiotem. Stosowanie kategorii strony wpływa na to, jaki będzie odbiór wypowiedzi. Od tego zależy, czy uwaga odbiorcy będzie skierowana w stronę wykonawcy czynności, czynności lub przedmiotu czynności.Jakie strony wyróżniamy?
Wyróżniamy trzy strony czasownika:
1. strona czynna – oznacza, że ktoś coś robi, np. biega, sprząta, myje, je;
2. strona bierna – oznacza uleganie czynności, np. jest czesany, jest całowany;
3. strona zwrotna – oznacza wykonywanie jakiejś czynności na sobie np. czesze się, maluje się, depiluje się.
Czym jest strona czynna?
Strona czynna wyrażana jest przez osobową formę czasownika będącą orzeczeniem w zdaniu, w którym podmiot wykonuje czynność. Oznacza proces, którego podmiotem jest wykonawca czynnościPrzykłady:- Kasia czyta książkę. (Kasia – podmiot, czyta – orzeczenie)- Kacper pisze wypracowanie. (Kacper – podmiot, pisze – orzeczenie)- Justyna czesze lalkę. (Justyna – podmiot, czesze – orzeczenie)- Karolina piecze ciasto. (Karolina – podmiot, piecze – orzeczenie)
– Michalina zmywa naczynia. (Michalina – podmiot, zmywa – orzeczenie)
Gdy mamy do czynienia ze stroną czynną, w zdaniu występują:
– podmiot oznaczający wykonawcę zadania;
– orzeczenie czasownikowe oznaczające wykonywaną czynność;- dopełnienie w bierniku oznaczające przedmiot tej czynności.
Przykładowe zdania:
– Karol czyta lekturę. (podmiot – Karol, orzeczenie – czyta, dopełnienie – lekturę)
– Maciej głaszcze kota. (podmiot -Maciej, orzeczenie – głaszcze, dopełnienie – kota)
– Tata robi zakupy. (podmiot – tata, orzeczenie – robi, dopełnienie – zakupy)
– Wiesław pakuje prezenty. (podmiot – Wiesław, orzeczenie -pakuje, dopełnienie -prezenty)
– Karol pisze opowiadanie. (podmiot – Karol, orzeczenie – pisze, dopełnienie – wypracowanie)
– Józef skopuje ogródek. (podmiot – Józef, orzeczenie – skopuje, dopełnienie – ogródek)
– Franek gra w grę. (podmiot – Franek, orzeczenie – gra, dopełnienie – w grę)
– Marta robi zdjęcie. (podmiot – Marta, orzeczenie – robi, dopełnienie – zdjęcie)
– Mama robi zapiekankę. (Podmiot – mama, orzeczenie – robi, dopełnienie – zapiekankę)
– Tata naprawia auto. (podmiot – tata, orzeczenie – naprawia, dopełnienie – auto)
Użycie strony czynnej sprawia, że uwaga odbiorcy skupiają się na wykonawcy czynności.
Możliwa, chociaż nie zawsze, jest zamiana strony czynnej na bierną. Konstrukcja w stronie biernej zwraca uwagę na przedmiot czynności, czyli zrobioną rzecz. W języku polskim występuje dużo rzadziej niż strona czynna.
Aby zmienić zdanie ze strony czynnej na stronę bierną, muszą być spełnione co najmniej dwa warunki:
1) od czasownika, który będziemy przekształcać, możemy utworzyć imiesłów przymiotnikowy bierny. Jest to czasownik przechodni.
2) zdanie w konstrukcji czynnej powinno zawierać dopełnienie w bierniku, czyli tzw. dopełnienie bliższe.
Na czym polega zamiana strony czynnej na stronę bierną?
Zamiana strony biernej czasownika na czynną i odwrotnie wymaga od nas zmiany podmiotu oraz szyku w zdaniu. Wyraz, który był podmiotem w zdaniu wyrażonym w formie czynnej, stanie się dopełnieniem w zdaniu biernym. I odwrotnie – dopełnienie bliższe ze zdania w konstrukcji biernej zamieni się w podmiot w zdaniu czynnym. Nie każde zdanie w formie czynnej można zamienić na stronę bierną.
Strona czynna – przykład przekształcenia na stronę bierną:
Zdanie w stronie czynnej: „Kasia podlewa kaktusy” zawiera podmiot („Kasia”), orzeczenie („podlewa”) oraz dopełnienie („kaktusy”). Zdanie to skupia się na Kasi, na tym, co ona robi – powiemy tak na przykład w sytuacji, gdy ktoś nas spyta, co robi Kasia lub gdzie jest w tej chwili?
Gdy będziemy chcieli porozmawiać o kaktusach i spytać, czy ktoś je podlał lub kto to zrobił, otrzymamy odpowiedź w stronie biernej: „Kaktusy zostały podlane przez Kasię”. „Kaktusy”, które w zdaniu czynnym są dopełnieniem, stały się w zdaniu biernym podmiotem.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!