Strony czasownika – strona czynna i strona bierna
Strony czasownika – strona czynna i strona bierna
Strona czasownika pozwala nam określić, czy podmiot jest wykonawcą czynności, czy podlega procesowi, a może jest zarówno wykonawcą, jak i odbiorcą danej czynności.
Czym jest strona czasownika?
Najprościej ujmując strona jest kategorią fleksyjną, która wskazuje nam, czy podmiot jest wykonawcą danej czynności, podlega jej, czy może jest zarówno wykonawcą, jak i odbiorcą. Co więcej, strona określa stosunek, który zachodzi pomiędzy podmiotem i dopełnieniem a orzeczeniem. Zastosowanie danej strony kieruje uwagę czytelnika czy słuchacza na wykonawcę czynności, przedmiot czynności bądź na samą czynność, która jest lub była wykonywana przez podmiot. Strony czasownika możemy podzielić na: stronę czynną, bierną oraz zwrotną (na dwóch pierwszych skupimy się najbardziej).
Czym jest strona czynna?
Strona czynna jest procesem, w którym uczestniczy podmiot, czyli wykonawca czynności. Stronę tę wyrażamy poprzez zastosowanie w zdaniu osobowej formy czasownika, czyli orzeczenia oraz pojawienie się podmiotu – wykonawcy czynności.
Przykładowe zdania w stronie czynnej:
1. Mama piecze ciasto na święta. (mama – podmiot, piecze – orzeczenie)
2. Tata pojechał na zakupy. (tata – podmiot, pojechał –orzeczenie)
3. Mój kot smacznie śpi. (kot – podmiot, śpi – orzeczenie)
4. Ania zapisała się na kurs tańca towarzyskiego. (Ania – podmiot, zapisała się – orzeczenie)
5. Antek gra na gitarze. (Antek – podmiot, gra – orzeczenie)
Stosując stronę czynną zwracamy uwagę odbiorcy na podmiot – wykonawcę czynności i samą czynność.
Czym jest strona bierna?
Strona czynna odnosi się do czynności, której podmiotem jest przedmiot czynności. Czynność wyrażana jest w zdaniu w postaci orzeczenia, podmiot jest zaś odbiorcą tej czynności.
Przykładowe zdania w stronie biernej:
1. Ciasto jest pieczone przez mamę.
2. Naczynia są myte przez Bartka.3. Samochód jest naprawiany przez tatę.
4. Motor jest malowany przez mojego brata.
5. Żywopłot jest przycinany przez ogrodnika.
Konstrukcja w stronie biernej zwraca uwagę czytelnika czy słuchacza na przedmiot czynności, czy co zostało zrobione. Strona bierna jest rzadziej stosowana w języku polskim niż strona czynna.
Omawiając stronę czynną i bierną nie sposób pominąć również strony zwrotnej.
Czym jest strona zwrotna?
Strona zwrotna dotyczy czynności, której odbiorcą i wykonawcą jest podmiot. Stosujemy tutaj czasownik połączony z zaimkiem zwrotnym „się”.
Przykładowe zdania w stronie zwrotnej:
1. Monika myje zęby.
2. Antek myje się pod prysznicem.
3. Ewa bawi się ze swoimi dziećmi.
4. Maciek pomylił się.
5. Jadzia i Adam przekrzykują się.
Czym są czasowniki przechodnie i nieprzechodnie? Czy są nam potrzebne?
Warunek zmiany zdania ze strony czynnej na bierną wymaga przekształcenia czasowników w imiesłowy przymiotnikowe, np. myje – myte, kupuje – kupowana, sprzedaje – sprzedawana.
Czasowniki przechodnie – czasowniki, od których tworzymy imiesłowy przymiotnikowe bierne. Czasowniki te występują w stronie czynnej i biernej.
Przykłady:
1. (strona czynna) Ania kupiła zielone szorty. – Zielone szorty zostały kupione przez Anię. (strona bierna)
2. (strona czynna) Marek myje auto. – Auto jest myte przez Marka. (strona bierna)
3. (strona czynna) Basia rysuje kwiatek. – Kwiatek jest rysowany przez Basię. (strona bierna)
4. (strona czynna) Monika pije czarną kawę. – Czarna kawa jest pita przez Monikę. (strona bierna)
5. (strona czynna) Mateusz pisze wypracowanie. – Wypracowanie jest pisane przez Mateusza. (strona bierna)
Czasowniki nieprzechodnie – czasowniki, od których nie tworzymy imiesłowów przymiotnikowych biernych. Czasowniki te występują tylko w stronie czynnej.
Przykłady:
1. Nie można postępować w ten sposób.
2. Nie powinno się zbyt dużo myśleć i martwić.
3. Nie należy mówić takich rzeczy, ponieważ to niekulturalne.
4. Jak można tak pomyśleć!
5. Jak to zrobić?
Jak przekształcić stronę czynną na bierną i odwrotnie?
Tak jak już mogliście zauważyć wyżej, zmiana strony czynnej na bierną wymaga od nas przekształcenia czasownika w imiesłów przymiotnikowy bierny.
Przykłady przekształceń:
1. (strona czynna) Mama gotuje obiad – Obiad jest gotowany przez mamę. (strona bierna)
2. (strona czynna) Antek naprawia samochód. – Samochód jest naprawiany przez Antka. (strona bierna)
3. (strona czynna) Basia rysuje samolot. – Samolot jest rysowany jest przez Basię. (strona bierna)
4. (strona czynna) Maciek zjadł lody. – Lody zostały jedzone przez Maćka. (strona bierna)
5. (strona czynna) Babcia podlała kwiatki. – Kwiatki zostały podlane przez babcię. (strona bierna)
W stronie biernej występuje charakterystyczny dla tej strony orzeczenia imiennego złożonego z imiesłowu przymiotnikowego biernego, czyli formy, kończącej się na: -na, -ne, -ny –ta, -te, -ty, oraz łącznika jako osobowej formy czasownika, np. zostać, stać się, być.
Przykłady: czytana, pisana, słuchana, gotowana, myta, naprawiana, rozpoczęta, zakończona, narysowana, wypita, napoczęta, zjedzona, obejrzana.
Zmiana ze strony biernej na czynną wymaga zastąpienia imiesłowu przymiotnikowego biernego rzeczownikiem w formie osobowej.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!