Style wypowiedzi
DEFINICJE:
Styl wypowiedzi to wybór dokonany przez autora tekstu pisanego lub ustnego, świadomy bądź nieświadomy. Autor dobiera takie środki stylistyczne i językowe, które pozwolą mu dopasować się tekstem w sztywne, uprzednio ustalone ramy danego stylu. Każdy rodzaj tekstu ma swój charakterystyczny styl wypowiedzi. Ujmując to jednym zdaniem, styl wypowiedzi to indywidualny sposób pisania lub wypowiadania się.
Stylizacja językowa to celowe ukształtowanie wypowiedzi w taki sposób, aby przypominała określony wzorzec literacki. Często to naśladowanie autorów bądź danej epoki.
RODZAJE STYLÓW:
1. Styl potoczny – najczęściej wykorzystywany do porozumiewania się ludzi w kontaktach codziennych, nieoficjalnych.
– Cechy charakterystyczne: składnia może być niedbała, a nawet niepoprawna. Dopuszczane jest użycie słów o korzeniach środowiskowych, kolokwialnych, zdrobnień, powtórzeń. Taki styl jest zazwyczaj nacechowany wieloma słowami emocjonalnymi.
– Kiedy i gdzie go użyjemy? W rozmowach prywatnych z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi. W sytuacjach nieoficjalnych. Maile, sms-y, rozmowy na wszelakich komunikatorach lub w pamiętniku.
– Przykład: „Byłem wczoraj u Gośki w domu, ale jej nie było, albo nie słyszała dzwonka. W drodze powrotnej spóźniłem się na tramwaj i się trochę wkurzyłem. Musiałem czekać ponad pół godziny na przystanku! W mróz!”
2. Styl urzędowy/kancelaryjny – to język przepisów i rozporządzeń, oficjalny, wyrażający grzeczność.
Cechy charakterystyczne: przewaga czasowników w formie biernej, konstrukcje bezosobowe, schematyczność. Wyraźny początek i zakończenie wypowiedzi. Jest pozbawiony emocjonalności i wyrazów potocznych.
– Kiedy i gdzie go użyjemy? W kontaktach głównie pisemnych z danym urzędem lub instytucją, na przykład z urzędem pracy, w kontaktach z osobami będącymi na wysokich stanowiskach. Użyjemy go w pismach oficjalnych, listach urzędowych, sprawozdawaniach lub regulaminach. W kontaktach pisemnych z prawnikami, adwokatami.
Przykład: „Zwracam się z uprzejmą prośbą…”; „Pragnę poinformować, iż przeprowadzono inspekcję.”
3. Styl naukowy – styl stosowanych w książkach/dziełach specjalistycznych, oficjalnych wystąpieniach. Jego celem jest przekazanie wiedzy.
– Cechy charakterystyczne: Język wypowiedzi jest precyzyjny, jednoznaczny i poprawny. Ściśle i precyzyjnie przekazuje dane myśli, zdania autora. Brak figur stylistycznych i emocji – obiektywizm. Używany język specjalistyczny z danej dziedziny. Przeważają zdania złożone podrzędnie, układające się w ciągi przyczynowo – skutkowe. W tekście pisanym wyraźny podział na akapity, rozdziały. Przejrzystość i czytelność.
– Gdzie go znajdziemy? W encyklopediach, słownikach, książkach popularnonaukowych, publikacjach naukowych, podręcznikach edukacyjnych, leksykonach. W referatach, wykładach, rozprawach.
Przykład: „To, że teoria kwantowa dopuszcza wystąpienie ujemnej gęstości energii, jest konsekwencją zasady nieoznaczoności, która stwierdza, że pewne pary parametrów cząstki, na przykład jej położenie i prędkość, nie mogą mieć jednocześnie dobrze określonych wartości. Im dokładniej wyznaczymy położenie cząstki, tym większa jest niepewność jej prędkości, i vice versa.”*
* Cytat pochodzi z książki popularnonaukowej, autorstwa Stephena Hawkinga, pod tytułem „Krótkie odpowiedzi na wielkie pytania”. Źródło: książka z własnej kolekcji.
4. Styl publicystyczny – nazywany też stylem dziennikarskim.
– Cechy charakterystyczne: Styl ten cechuje tak naprawdę różnorodność i nie ma sztywnych ram. To od autora wypowiedzi zależy, w jaki sposób przekaże swe myśli bądź zrelacjonuje dane wydarzenie. Jest poniekąd mieszaniną pozostałych stylów, może nawet zawierać styl potoczny. Powinien jednak być komunikatywny, konkretny oraz łatwy w obiorze. Często znajdziemy utarte zwroty, wyolbrzymianie i nieadekwatne do danej sytuacji słownictwo (przerysowanie).
– Gdzie go znajdziemy? W środkach masowego przekazu: telewizja, radio, Internet (publikacje) oraz w prasie. Jego nadawcami są najczęściej dziennikarze, obierający funkcję informacyjną.
– Przykład: „W sobotę o godzinie 17 polskiego czasu, stacja CNN, a potem kolejne najważniejsze media, między innymi NBC, Associated Press, Fox News przekazały, że według ich przewidywań Joe Biden zwyciężył wybory prezydenckie w Pensylwanii. 20 głosów elektorskich z tego stanu zapewniło demokracie 273 głosy, wymagane do przekroczenia wymaganego progu zwycięstwa.” *
* Cytat pochodzi z internetowej strony informacyjnej TVN24 i jest własnością tego podmiotu.
5. Styl artystyczny – stosuje się go w tekstach literackich. Taki styl kładzie nacisk na język i formę. Oprócz tego, co autor pragnie przekazać, ważne jest również, jak to robi.
– Cechy charakterystyczne: Styl obfituje w bogate, wyszukane słownictwo, mnogość środków stylistycznych (na przykład: metafory, porównania, epitety, oksymorony). Nie zawsze ów tekst jest łatwy w odbiorze. Zdarza się, że ten styl bazuje na innych stylach, mieszając formy wypowiedzi. Główną cechą jest estetyka i kunszt. Możliwe występowanie emocjonalności. Pisząc dany utwór, autor musi się trzymać określonych zasad. które go definiują, na przykład wiersz biały jest pozbawiony rymów.
– Gdzie go znajdziemy? Książki (literatura piękna), opowiadania, wszelkiej maści poezja. Liryka, epika, dramat.
– Przykład:
„Teraz duszę ze zmysłów wydrzem, jak z okucia
Psa złego; lecz nie całkiem, nałożym kaganiec,
Na wpół zostawim w ciele, by nie tracił czucia;
Drugą połowę wleczmy aż na świata kraniec,
Gdzie się doczesność kończy, a wieczność zaczyna,
Gdzie z sumnieniem graniczy piekielna kraina;
I złe psisko uwiążem tam, na pograniczu:
Tam pracuj, ręko moja, tam świstaj, mój biczu.”*
* Cytat pochodzi z utworu literackiego pod tytułem „Dziady”, autorstwa Adama Mickiewicza. Źródło: portal wolnelektury.pl
CECHY DOBREGO STYLU:
– musi być dopasowany do celu wypowiedzi;
– powinien być komunikatywny, w końcu kierowany jest do odbiorcy;
– wypowiedź ma być jasna i klarowna (z wyjątkiem stylu artystycznego);
– bierz pod uwagę wiek i kompetencje odbiorcy wypowiedzi (do małego dziecka zwrócisz się inaczej niż do dorosłego);
– wyrażaj się obrazowo, tak aby pobudzić wyobraźnię adresata.
PODZIAŁ STYLÓW NA KATEGORIE:
1. Styl indywidualny – jest to styl, który dany autor sam wykształcił, pisząc charakterystycznie, w określony dla niego sposób. Na przykład pisarz Krzysztof Kamil Baczyński cechuje się stylem bardzo metaforycznym.
2. Styl danej epoki – jest to styl, który wpasowuje się w wytyczne danej epoki. Na przykład styl romantyzmu.
3. Styl gatunku – jest to styl danego gatunku literackiego. Na przykład sonet.
4. Styl funkcjonalny – patrz akapit RODZAJE STYLÓW.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!