Synonimy
Wszystko, co warto wiedzieć na temat wyrazów bliskoznacznych
Jakiego słowa użyć, by znów nie powtórzyć danego wyrazu? Z tym dylematem boryka się wiele osób posługujących się słowem pisanym. Czasami kontekst wręcz wymaga ponownego użycia konkretnego słowa, gdyż trudno jest znaleźć inne słowo, które równie dobrze oddaje treść. Niemniej, gdy już tekst nasycony jest w znacznym stopniu danymi wyrazami, to naturalne jest, że szuka się synonimu dokładnego lub wyrazu bliskoznacznego. W niniejszym poradniku poznasz różnicę pomiędzy nimi, przykłady ich użycia, a także wszystko, co powinieneś wiedzieć na ich temat.Jak definiuje się słowo „synonim”? Choć synonimy często nazywa się wyrazami bliskoznacznymi, to tak naprawdę możemy znaleźć zarówno słowa o podobnym znaczeniu, jak i słowa o identycznym znaczeniu. Te pierwsze to słowa możliwe do użycia w danym kontekście, ale niekoniecznie o tym samym zabarwieniu emocjonalnym czy utrzymane w tym samym tonie co zastępowane słowo, a często bardziej ogólne znaczeniowo; natomiast drugie to odpowiedniki słów. Warto sprawdzić co na temat synonimów można przeczytać w Słowniku języka polskiego. Co to jest synonim? Definicja brzmi następująco: „każdy z pary wyrazów mających takie samo znaczenie” bądź „symbol lub odpowiednik czegoś”. Samo słowo wywodzi się z greki i oznacza „równoimienny”. Grupa słów o znaczeniu podobnym do danego wyrazu jest zdecydowanie większa od tej, w której mamy do czynienia z wyrażeniami czy wyrazami równoznacznymi.Odcień znaczeniowy i barwa uczuciowa Biorąc do ręki Słownik wyrazów bliskoznacznych, możemy przeczytać, że na słowo „auto” istnieje wiele innych określeń. To oczywiście samochód, ale również: bryka, pojazd, czterokołowiec, wyścigówka czy fura. Niektóre wyrazy bliskoznaczne używane są w mowie oficjalnej, inne bardziej potocznie. Trzeba zatem nie tylko wybrać odpowiednik wyrazu, lecz taki odpowiednik, który będzie właściwy w danym kontekście. Poszczególne słowa mogą mieć odmienny odcień znaczeniowy czy barwę uczuciową. Choć do słowa wiatr można znaleźć wyrazy bliskoznaczne takie jak bryza czy huragan, to – jak wiadomo – różnią się one znacząco i są używane w całkowicie innych kontekstach. Warto zatem wyróżnić synonimy całkowite, które można stosować wymiennie, a także synonimy częściowe.Synonimy całkowite i częściowe – poznaj je na przykładach Już nieco powiedzieliśmy na temat synonimów całkowitych, ale warto poznać więcej przykładów. Mówiąc o alfabecie, możemy użyć również słowa abecadło i będzie to dokładnie to samo. Podobnie rzecz ma się metaforą i przenośnią, które w słowniku synonimów znajdą się bezpośrednio obok siebie. Słowa bliskoznaczne do wyrazu wiersz to poemat, ballada, pieśń, hymn, rapsod, oda, a także sonet. Jak wiadomo, to zupełnie inne rodzaje liryków, które mają określone, charakterystyczne właściwości. Szukając odpowiednika słowa „fałszywy”, znajdziemy następujące wyrazy: podrobiony, fikcyjny, kłamliwy, nieszczery. Przykładowo do słowa osoba możemy dopasować nie tylko „fałszywa”, lecz także „kłamliwa” czy „nieszczera” i będzie można tych równoznaczników użyć w tym samym kontekście. Słowo „fikcyjny” także pasuje do osoby, jednak takiej będącej bohaterem utworu literackiego. Z kolei podrobiony może być dokument albo jakiś cenny przedmiot, ale do człowieka trudno odnieść takie określenie. Ponieważ w słowniku zwykle poszczególne wyrazy bliskoznaczne znajdują się obok siebie, nawet jeśli ich zabarwienie emocjonalne czy znaczeniowe jest odległe, trzeba zawsze dopasowywać słowo do kontekstu według własnej wiedzy bądź sprawdzając definicję wyrazu w Słowniku języka polskiego.Odrobina informacji na temat synonimów semantycznych Semantyka bada relację pomiędzy znaczeniem wyrazu a jego znaczeniem w użytym kontekście. Synonimy semantyczne charakteryzują się nieco odmiennym znaczeniem i barwą uczuciową. Dla słowa zabawny możemy znaleźć szereg różnych wyrazów bliskoznacznych. Słowo śmieszny jest bliskie znaczeniowo i uczuciowo, jednak trzeba zauważyć, że coś śmiesznego może wywoływać bardziej spontaniczną i nagłą reakcję niż coś zabawnego albo że ta reakcja będzie bardziej intensywna. Słowo „komiczny” ma już znaczenie bliższe znaczeniu słowa śmieszny, a nieco dalsze od znaczenia słowa zabawny. Dowcipna wypowiedź będzie podobna do zabawnej, a nieco mniej wywołująca salwy śmiechu niż komiczne zachowanie. Kiedy będziemy chcieli użyć słowa „groteskowy”, będzie to w kontekście czegoś nieco lub nawet bardzo przerysowanego, co niekoniecznie musi budzić jednoznacznie pozytywne odczucia. Na powyższym przykładzie widać, że wyrazy bliskoznaczne semantyczne jednoznacznie odnoszą się do danej sytuacji i muszą być w niej osadzone, gdyż przypadkowe użycie danego wyrazu nie oddaje sedna opisywanego zdarzenia.Wyrazy bliskoznaczne stylistyczne i ich rodzaje Wśród kategorii wyrazów bliskoznacznych można również wymienić synonimy stylistyczne. Wyróżniamy kilka rodzajów takich synonimów:a) Pierwszy rodzaj to synonimy chronologiczne. Jak wiadomo, język polski zmieniał się na przestrzeni wieków. Inaczej mówiono w okresie renesansu, inaczej w dwudziestoleciu międzywojennym, a jeszcze inaczej wyrażamy się obecnie. Zatem synonimy chronologiczne to często wyrazy archaiczne, czyli takie, które wyszły z powszechnego użycia wraz z pojawieniem się bardziej współczesnych odpowiedników. Przykłady:- Absztyfikant to osoba, która kiedyś zabiegała o względy jakiejś kobiety. Obecnie użyłoby się raczej słowa „wielbiciel”. – Kiedyś mówiło się huncwot, gałgan, nicpoń, a dziś częściej użyje się słów: łobuz, rozrabiaka czy urwis. Takie przykłady można by mnożyć, wszak jest wiele wyrazów, które wyszły z użycia. b) Można wyróżnić też synonimy emocjonalne. O turyście powiemy również obieżyświat, podróżnik albo globtroter. Wśród wyrazów bliskoznacznych znajdziemy również jednak takie, jak: łazik, włóczykij czy włóczęga, a przecież te słowa nieco mniej pasują do wyrazu turysta. Wszystko zależy zatem od tego, o czym chcemy powiedzieć czy napisać i jakiego języka używamy – oficjalnego czy potocznego. c) Istnieją też synonimy stylowe, czyli ładniejsze określenia danego wyrazu, np. mąż – małżonek. d) Ciekawą podgrupą są synonimy środowiskowe, które bezpośrednio odnoszą się do tzw. slangu młodzieżowego czy więziennego. Można tu wymienić pary takie jak: sprzedać – opylić czy ukraść – zajumać. e) Wiele osób używa synonimów regionalnych – czasem nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Nierzadko przecież łączymy język oficjalny z gwarą regionalną. Wśród takich równoznaczników można wymienić: pies – kejter (w gwarze poznańskiej) lub ugryźć – bajsnyć (w gwarze śląskiej). f) Często synonimy pochodzą od zupełnie innej grupy wyrazowej i wtedy mamy do czynienia z synonimami różnordzennymi. Inne pochodzenie, a jednocześnie bardzo podobne znaczenie mają słowa „kłótnia” i „awantura”, podobnie rzecz ma się ze słowami: „chmura” i „obłok”. g) Ostatnią podgrupą synonimów stylistycznych są synonimy wspólnordzenne. Tutaj wymienimy następujący przykład: wiek, wiekowy, wieczny, wieczysty.Dlaczego używamy synonimów? Kiedy szukamy słów bliskoznacznych, chcemy lepiej oddać sens naszej wypowiedzi. Bardzo często jednak poszukiwanie synonimu związane jest z chęcią uniknięcia powtórzeń w zdaniach. Precyzja ma niezwykle istotne znaczeniu przy tworzeniu jakichkolwiek komunikatów werbalnych. W innym przypadku możemy zostać niewłaściwie zrozumiani i dotyczy to wbrew pozorom nie tylko treści ustnych, lecz także form pisemnych. W końcu nie od dziś mówi się, że wiele osób ma problem z prawidłowym zrozumieniem tekstu czytanego. Trzeba niezwykle dbać o jakość i estetykę wypowiedzi, a synonimy są do tego niezbędne. Czasem samodzielnie trudno jest znaleźć w głowie właściwe słowo – nasze słownictwo nie jest w końcu nieograniczone. Po to jednak mamy Słownik języka polskiego i Słownik wyrazów bliskoznacznych, by prawidłowo zastosować wyraz synonimiczny. Dzięki niemu możemy zwiększyć swój zasób słownictwa i znajomość równoznaczników danych określeń.Czym powinniśmy kierować się, wybierając wyraz bliskoznaczny?Pisząc artykuł, rozprawkę czy też list labo oświadczenie chcemy jak najlepiej wyrazić nasze myśli. Jednocześnie zbyt częste użycie jakiegoś słowa może być rażące dla odbiorców – dlatego właśnie musimy poszukiwać zamiennika. Ważne, by oddawał on sens naszej wypowiedzi, żeby dane zdanie nie zmieniło znaczenia ani pod względem treściowym, ani pod względem emocjonalnym.
Drugą kwestią jest wywołanie określonej reakcji w odbiorcy przekazu ustnego lub pisemnego. Równoznacznik czy wyraz bliskoznaczny danego słowa musi zatem wzbudzać takie same emocje – nie być ani zbyt łagodny, ani przesadzony w danym kontekście.
Jak już wspomniano, warto także sięgnąć do Słownika języka polskiego, jeśli mamy wątpliwości, czy dane słowo będzie pasowało do treści, którą chcemy przekazać.Trzeba być niezwykle ostrożnym w swoich działaniach. Synonim synonimowi nierówny i bardzo często popełniamy błąd, wybierając go z listy bez zastanowienia i nie mając pewności, że nie zmieni on znaczenia danej wypowiedzi.Warto jeszcze na koniec udzielić jednej rady. Czytanie znacznie poszerza zasób naszego słownictwa i ułatwia nam wyrażanie naszych myśli na piśmie. Im więcej czytamy, tym więcej nowych wyrazów poznajemy i uczymy się ich użycia w danym kontekście automatycznie. Sięgnięcie po dowolną lekturę może pomóc nam w nauce nie tylko ortografii czy interpunkcji, w rozwinięciu naszej wyobraźni, ale może też sprawić, że znalezienie potrzebnego nam wyrazu bliskoznacznego zajmie tylko chwilę i nie będziemy w tym celu musieli sięgnąć po Słownik wyrazów bliskoznacznych.
Znajomość rodzajów wyrazów bliskoznacznych pozwala lepiej zrozumieć ich użycie w danym kontekście. Zwiększa się nasza sprawność językowa i kompetencje językowe. Kompendium wiedzy pozwala ubogacać treści w sposób bardziej świadomy i przede wszystkim poprawny.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!