Tryb oznajmujący
TRYB OZNAJMUJĄCY
W mojej pracy dowiecie się, co to jest, kiedy jest używany i jak wygląda tryb oznajmujący.
Przez tryby odmieniają się tylko czasowniki.
Czasownik – przypomnienie ważnych informacji:
a) odpowiada na pytania: Co robi? Co się z nim dzieje? W jakim stanie się znajduje?
b) odmienia się przez:
– osoby: ja, ty, on, ona, my, wy, oni;
– liczby: liczba pojedyncza, liczba mnoga;
– czasy: przeszły, teraźniejszy, przyszły;
– rodzaje:
– w liczbie pojedynczej: rodzaj męski, rodzaj żeński, rodzaj nijaki;
– w liczbie mnogiej: rodzaj męskoosobowy, rodzaj niemęskoosobowy;
– tryby: tryb oznajmujący, tryb przypuszczający, tryb rozkazujący, tryb łączący.
Tryb to kategoria fleksyjna czasownika, która określa stosunek mówiącego do treści, które on wypowiada. Wyróżniamy trzy sposoby, na które może przebiegać relacja mówiącego:
– możliwe, wątpliwe;
– rzeczywiste, prawdziwe;
– konieczne.
Tryb oznajmujący jest rzeczywisty.
W języku polskim wyróżniamy następujące tryby:
– tryb oznajmujący – wyraża neutralny, obiektywny stosunek osoby mówiącej do wypowiedzianej treści;
– tryb przypuszczający – wyraża warunkowość, niepewność albo wyrażone pośrednio życzenie;
– tryb rozkazujący – wyraża prośbę, rozkaz albo życzenie;
– tryb łączący – jest bardzo podobny do trybu przypuszczającego, różni się jedynie regułami składniowymi dotyczącymi cząstki „by”.
Rodzaje trybów:
– tryb asertoryczny – osoba mówiąca ocenia podawane zdarzenia jako prawdziwe.
– tryb woluntalny (woluntarny, wolitywny) – osoba mówiąca wyraża pragnienie bądź życzenie, aby dane zdarzenie się wydarzyło.
– tryb problematyczny (hipotetyczny) – osoba mówiąc zachowuje dystans do prawdziwości stwierdzeń.
Teraz zajmiemy się już konkretnie trybem oznajmującym.
Jestem przekonana, że każdy z Was go używa, tylko nie wiedzieliście, że ten tryb nazywa się „tryb oznajmujący”.
Jest to podstawowy tryb. Większość zdań to właśnie w tym trybie.
TRYB OZNAJMUJĄCYTryb oznajmujący to inaczej tryb orzekający – pochodzi to od tłumaczenia łacińskiego słowa indicativus.
Jest to podstawowy tryb czasownika, nie tylko w języku polskim, ale też w większości języków świata. Oznacza, że jakieś zdarzenie naprawdę miało, ma, będzie miało miejsce ALBO nie miało, nie ma, nie będzie miało miejsca w rzeczywistości. Może też wyrażać większą pewność niż tryb przypuszczający. Zawiera wiadomość o wykonaniu jakiejś czynności, informuje, orzeka o wykonaniu jakiegoś działania w czasach:- teraźniejszym – czasowniki dokonane nie tworzą form czasu teraźniejszego, w tym czasie nie ma znaczenia, jakiego rodzaju jest wykonawca, dana czynność jest wykonywana w danym momencie;
– przeszłym: – czasownik dokonany – dana czynność została wykonana do końca;
– czasownik niedokonany – dana czynność została rozpoczęta, lecz mogła nie zostać zakończona;
– przyszłym – osoba mówiąca jest przekonana, że wykonawca wykona daną czynność do końca.
Tryb oznajmujący ma na celu obiektywnie przekazać myśl. Jest przeciwieństwem trybu przypuszczającego, który wyraża przypuszczenie, niezdecydowanie bądź wątpliwość i w którym fakty mogą być hipotetyczne lub chociażby wątpliwe.
Tryb oznajmujący jest podstawowym trybem narracji zarówno w języku mówionym, jak i w języku pisanym. To właśnie w tym trybie zazwyczaj podawane są informacje w mediach czy w reklamach.
W tych przypadkach ma to na celu uświadomić odbiorcy, że to, co powiedziano, jest prawdziwe i zgodne ze stanem faktycznym – nawet, jeśli tak nie jest.
A oto przykładowe wyrazy odmienione w trybie oznajmującym:
a) czasownik „iść”:- czas teraźniejszy:
ja – idę my – idziemyty – idziesz wy – idziecieon/ona/ono – idzie oni/one – idą- czas przeszły:
ja – szedłem/szłam my – szliśmy/szłyśmyty – szedłeś/szłaś wy – szliście/szłyścieon/ona/ono – szedł/szła/szło oni/one – szli/szły- czas przyszły złożony:
ja – będę szedł/będę szła my – będziemy szli/będziemy szły ty – będziesz szedł/będziesz szła wy – będziecie szli/będziecie szłyon/ona/ono – będzie szedł/będzie szła/będzie szło oni/one – będą szli/będą szłyb) czasownik „spać”:- czas teraźniejszy:
ja – śpię my – śpimyty – śpisz wy – śpicieon/ona/ono – śpi oni/one – śpią- czas przeszły:
ja – spałem/spałam my – spaliśmy/spałyśmy ty – spałeś/spałaś wy – spaliście/spałyścieon/ona/ono – spał/spała/spało oni/one – spali/spały- czas przyszły złożony:
ja – będę spał/będę spała my – będziemy spali/będziemy spały ty – będziesz spał/będziesz spała wy – będziecie spali/będziecie spałyon/ona/ono – będzie spał/będzie spała/będzie spało oni/one – będą spali/będą spałyPrzykładowe końcówki, które mogą wystąpić w czasie teraźniejszym:
– ja: -ię, -am;
– ty: -asz, -eś;
– on/ona/ono: -da, -ta, -wi, -i, -dzi, -dzie;
– my: -my;
– wy: -cie;
– oni/one: -ą.
Czas przeszły – końcówki czasownika:
– ja: -em/-am;
– ty: -eś/-aś;
– on/ona/ono: -ł, -ał, -ił/-ła/-ło;
– my: -iśmy/-łyśmy;
– wy: -liście/-łyście;
– oni/one: -li/-ły.
Czas przyszły złożony – końcówki czasownika:
– ja: będę…-ł/będę…-ła;
– ty: będziesz…-ł/będziesz…-ła;
– on/ona/ono: będzie…-ł/będzie…-ła/będzie…-ło;
– my: będziemy…-li/będziemy…-ły;
– wy: będziecie…-li/będziecie…-ły;
– oni/one: będą…li/będą…-ły.
A oto przykłady zdań z czasownikami w trybie oznajmującym:
Wczoraj były moje czternaste urodziny.
On jutro będzie szedł do lekarza, bo jest bardzo chory.
Moje ulubione przedmioty szkolne to fizyka i matematyka, za to bardzo nie lubię historii.
To jest najlepszy płyn do mycia naczyń na całym świecie.
Już za tydzień w końcu będziemy jechać na wycieczkę szkolną do Warszawy.
Jutro będę miała lekcje w szkole od godziny 8.00 do godziny 14.35.
Jeszcze nigdy nie leciałam samolotem.
Ona mnie nie lubi i cały czas mnie obgaduje.
Helenka zakochała się w Pawle.
PODSUMOWANIE
– Przez tryby odmieniają się tylko czasowniki.
– W języku polskim wyróżniamy cztery tryby: tryb oznajmujący, tryb przypuszczający, tryb rozkazujący i tryb łączący.
– Tryb oznajmujący ma na celu obiektywnie przekazać myśl i zawiera wiadomość o wykonaniu jakiejś czynności; informuje, orzeka o wykonaniu jakiejś czynności.
Ćwiczenia:
1) Odmień podane czasowniki przez osoby, liczby – w trybie oznajmującym, we wszystkich czasach.
przeczytać; usiąść; jeść; odrobić; odkurzyć; rysować; oglądać; sprzedawać; pisać; słuchać; kochać; zalogować; zarobić; uśmiechać się.2) Z podanych zdań wybierz te, które są w trybie oznajmującym.
Ania nie ma dostatecznie dużo czasu, aby wykonać wszystkie zadania domowe.
Natalio, coś ty zrobiła?
Otwórzcie książki na stronie 211 i przeczytajcie tekst, który znajduje się na tej stronie.
Jadwigo, masz w tej chwili przyjść tu do pokoju!
Dzisiaj w szkole dostałam szóstkę ze sprawdzianu z języka angielskiego. Była to najlepsza ocena z całej klasy.
Ty ciągle spędzasz czas tylko z nim.
Chętnie pomogłabym ci w tej pracy domowej.
Jutro jadę na zakupy.
Alina bardzo chciałaby pojechać w te wakacje do Grecji.
Chętnie pojechałabym teraz nad morze.
Marysiu! Podnieś piłkę z podłogi!
Weź wodę zamiast tego soku!
Jutro ja i Ania idziemy na basen, a potem na nasze ulubione lody włoskie.
Poszłabym spać.
Niech on sobie stąd pójdzie.
3) Uzupełnij luki podanymi czasownikami w trybie oznajmującym – w odpowiedniej formie.
a) Nauczycielka polskiego ____________ (rozdać) uczniom tydzień temu ____________ (zapowiedzieć) sprawdziany. ____________ (Powiedzieć), że arkusz testowy ____________ (zawierać) trzydzieści sześć pytań typu ABC. ____________ (Poinformować) również, że poprawną odpowiedź należy zaznaczyć kółeczkiem.. Na rozwiązanie całości dzieci ____________ (mieć) czterdzieści pięć minut, czyli całą godzinę lekcyjną. Uczniowie ____________ (być) bardzo zestresowani, ale gdy ____________ (zacząć) już pisać, okazało się, że test jest bardzo łatwy. Nazajutrz nauczycielka ____________ (rozdać) już sprawdzone klasówki. ____________ (Być) niezmiernie dumna ze swoich uczniów, ponieważ najgorszą oceną była piątka z plusem. Równie ____________ (zadowolić) z dobrych ocen były dzieci. Po powrocie do domu ze szkoły tak ____________ (rozpierać) ich duma, że aż ____________ (pochwalić) się swoim rodzicom, którzy również ____________ (być) szczęśliwi, że mają takie zdolne dzieci. Jak widać, jedna bardzo dobra ocena w szkole może zadowolić wszystkich dookoła.
b) Właśnie dowiedziałam się, że jutro nasza wspaniała wychowawczyni będzie ____________ (mieć) urodziny. Razem z klasą ____________ (chcieć) przygotować dla niej jakąś niespodziankę, ale jeszcze ____________ (nie wiedzieć) co zrobić. Ona jest dla nas zawsze taka miła i wyrozumiała, że ____________ (musieć) jej się jakoś odwdzięczyć. Ja mam kilka pomysłów, np. jeszcze zanim pani ____________ (wejść) do sali to my ____________ (zostawić) na jej biurku czekoladki i mały prezent, a jak ona je już ____________ (zauważyć), my ____________ (wejść) do sali i ____________ (zacząć) śpiewać „Sto lat”. Jestem ____________ (przekonać), że zrobi jej się bardzo miło, a to przecież jest dla nas najważniejsze. Właśnie ____________ (zauważyć), że na naszej grupie klasowej ____________ (toczyć się) rozmowa na temat niespodzianki dla naszej pani i nikt nie ____________ (mieć) pomysłu, więc chyba ja ____________ (napisać) ten mój plan.
c) Dziś ____________ (być) moje dwunaste urodziny. Do tej pory ____________ (być) to najlepszy dzień w moim życiu. Gdy tylko ____________ (wstać) cała moja rodzina – mama, tata i siostra ____________ (przywitać) mnie przy moim łóżku i ____________ (dać) mi przepyszne śniadanie, czyli naleśniki z czekoladą i moimi ulubionymi owocami – truskawkami, borówkami i bananami. To od razu ____________ (wywrzeć) uśmiech na mojej twarzy. Następnie wszyscy ____________ (pojechać) do parku trampolin. Świetnie się tam ____________ (bawić). Potem ____________ (pójść) na lody z polewą i posypką. Podczas gdy ____________ (jeść) te lody, ____________ (chodzić) parkiem. Po tym wyczerpującym dniu ____________ (wrócić) do domu. Oczywiście ____________ (dostać) również wspaniałe prezenty. A wieczorem z okazji moich urodzin ____________ (zaplanować) dwutygodniowy wyjazd na wakacje do Grecji. To ____________ (być) moje marzenie. Tego dnia nigdy nie ____________ (zapomnieć).
4) Przekształć podane zdania na zdania w trybie oznajmującym.
Pójdź na zakupy i kup coś na obiad.
Odwiedziłabym Karola, gdyby się nie rozchorował aż tak bardzo.
Aleksandra chciałaby pojechać do Londynu, ale nie mam wystarczająco pieniędzy.
Wyjrzyj przez okno i powiedz, jak są ubrani inni ludzie.
Zrobiłabym tę pracę, gdybym miała wystarczająco materiałów, aby ją wykonać.
Opowiedz mi coś o tej książce, którą właśnie czytasz.
Chciałabym, aby jutro jednak nie było tej kartkówki z polskiego.
Podaj Zosi tę miskę z sałatką z pomidorami i oliwkami.
Moja koleżanka chciałaby wygrać nagrodę pieniężną o wartości 1000000 złotych.
Daj mi tę czekoladę, ona jest moja, to ja ją wczoraj kupiłam.
Chciałabym założyć dzisiaj tę sukienkę, ale jest za zimno.
Przeczytałabym tę książkę, gdybym tylko miała więcej czasu.
Podejdź tu na chwilę i powiedz mi to jeszcze raz, co mówiłeś przed chwilą.
Słyszałabym Cię, gdybyś mówiła trochę głośniej.
Napisz teraz to wypracowanie, bo potem nie będziesz miała na to czasu.
Anna chciałaby coś powiedzieć, ale za bardzo się wstydzi.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!