Wielkie i małe litery – ogólna charakterystyka, zasady pisowni
Wielkie i małe litery – ogólna charakterystyka, zasady pisowni
W języku polskim mamy zasadę, że wszystkie wyrazy piszemy małą literą. Z wielkiej zaś korzystamy w określonych sytuacjach, które warunkowane są względami: składniowymi, zwyczajowymi, znaczeniowymi, grzecznościowymi.
1. Względy składniowe nakazują nam:
– •Rozpoczynać wielkimi literami zdanie rozpoczynające tekst pisany, a następnie pierwszy wyraz rozpoczynający każde kolejne zdanie po zakończeniu poprzedniego kropką. Przykład: Mama poszła na zakupy do sklepu. Kupiła kilo kapusty. Zrobiła z niej gołąbki na obiad.
– •Wielką literą rozpoczynamy każde samodzielne zdanie, które pojawia się po zdaniu zakończonym znakiem zapytania, wykrzyknikiem czy wielokropkiem.
– •Zapisywanie wielką literą wyrazu po dwukropku, jeśli rozpoczyna on dłuższą wypowiedź bądź czyjąś cytowaną myśl.
2. Względy zwyczajowe nakazują nam rozpoczynanie wielką literą każdego wersu w wierszu. Aktualnie nie jest to tak popularne jak wśród dawnej poezji. Ponadto względy zwyczajowe nakazują rozpoczynanie wielkimi literami imion, nazwisk oraz tytułów dzieł.
3. Względy grzecznościowe pozwalają nam rozpocząć wielką literą prawie każdy rzeczownik, zaimek i przymiotnik. Stosując wielką literę w wyrazie, który tego nie wymaga, wyrażamy swój stosunek do adresata wypowiedzi.
4. Względy znaczeniowe nakazują rozpoczynanie nazw własnych wielkimi literami, a nazwy pospolite małymi literami. Często określenie czy dany wyraz to nazwa własna czy pospolita sprawia nam problemy, dlatego też najprościej posługiwać się garścią najpotrzebniejszych reguł, ułatwiających nam podjęcie takiej decyzji.
Zasady pisowni wyrazów wielką oraz małą literą
Wielką literą piszemy:
– Nazwiska, imiona, nazwy dynastii, pseudonimy, przydomki, np. Andrzej Kowalki, Ewelina Nowak, Jagiellonowie, Tudorowie, Szybki Bill, Gruby Ben. UWAGA! Jeśli w skład pseudonimu, przydomku, imienia lub nazwiska wchodzi przyimek to zapisujemy go małą literą, np. Erazm z Rotterdamu.
– Figury stylistyczne, które powstały na podstawie nazwiska lub pseudonimu twórcy i możemy wykorzystywać je, aby określić dzieło danej osoby, np. Możesz pożyczyć mi swojego Żeromskiego?
– Przymiotniki, które zostały utworzone od nazwisk, imion, pseudonimów, przydomków. Odnosić się mają do konkretnej osoby, od której imienia, nazwiska itp. zostały utworzone. Odpowiadają na pytanie: czyj? Przykład: komedia Molierowska (czyli komedia napisana przez Moliera).
– Imiona zwierząt oraz roślin, np. Krasula, Mruczek.
– Imiona własne bogów oraz istot z mitologii, baśni, np. Śpiąca Królewna, Zeus, Cerber.
– Nazwy jednostkowe obiektów kosmicznych, np. Księżyc, Układ Słoneczny, Jowisz.
– Nazwy znaków zodiaku, np. Strzelec, Wodnik, Ryby.
– Nazwy członków plemion, narodów, np. Polak, Eskimos, Tybetańczyk, Żyd, Aztek.
– Nazwy mieszkańców kontynentów, państwa, prowincji, określonych obszarów geograficznych, np. Europejczyk, Włoch, Azjata, Podlasiak.
– Nazwy miast, państw, kontynentów, regionów, prowincji, np. Polska, Europa, Londyn, Łódź, Wielkopolska.
– Nazwy ulic, parków, mórz, jezior itp. jezioro Bajkał, ulica Kościuszki.
– Nazwy własne klubów sportowych, urzędów, instytucji itp. Przykład: Ministerstwo Obrony Narodowej.
– Nazwy urzędów jednoosobowych, np. Prezes Rady Ministrów.
– Nazwy nagród, odznaczeń, orderów, np. Order Orła Białego.
– Nazwy marek i firm, np. Adidas, Nike, Philips, Wilkinson.
– Nazwy języków programowania oraz systemów komputerowych., np. Windows, Linux, Norton.
– Tytuły książek, prac naukowych, filmów, rozdziałów, ustaw, dzieł sztuki, np. Lalka, Potop, Biblia, Kodeks karny.
– Nazwy świąt, np. Wielkanoc, Wielki Tydzień, Tłusty Czwartek.
– Nazwy wydarzeń kulturalnych, politycznych, sportowych, np. Igrzyska Olimpijskie.
– Skrótowce, np. PZPN, PAN.
– Pierwsze litery skrótów nazw pierwiastków, nazw fizycznych, np. Au, Mg, V, A.
Małą literą piszemy:
– Nazwy utworzone od nazwiska, imienia, pseudonimu, przydomków, które oznaczają ludzi związanych z właścicielem danego imienia, nazwiska itp. Przykład: heglista (zwolennik filozofii Hegla).
– Nazwy, kończące się na –ana, oznaczające wszystko, co jest związane z daną osobą. Przykład: mickiewicziana (wszystko, co jest związane z Mickiewiczem).
– Przymiotniki tworzone od nazwisk, imion itp., które określać mają rzeczy, podobne do danej osoby. Odpowiadają na pytanie: czyj? Przykład: ballada mickiewiczowska (ballada w stylu Mickiewicza).
– Nazwy religii, doktryn, kierunków filozoficznych, ruchów społeczno-politycznych oraz artystycznych. Przykład: marksizm, kalwinizm.
– Nazwy, które tworzone są od imion oraz mają oznaczać pewne cechy charakterystyczne dla osoby o danym imieniu, np. romeo (młody chłopak, szaleńczo zakochany).
– Nazwy potoczne i gatunkowe roślin i zwierząt, np. mroczek posrebrzany, owczarek niemiecki. UWAGA! W tekstach botanicznych używamy nazw specjalistycznych gatunków oraz odmian roślin, których pierwszy człon rozpoczynamy wielką literą, np. Fiołek wonny.
– Gatunkowe nazwy istoto z mitologii, baśni, wierzeń religijnych, np. dżin, elf, krasnoludki, archanioł.
– Nazwy typów obiektów kosmicznych, np. gwiazda, kometa, planeta, mgławica.
– Nazwy określające osobę wykonującą dany zawód, czy posiadającą określone cechy. Nazwy te tworzone są od nazwy narodu, rasy itp. Przykład: szwajcar (odźwierny w hotelu).
– Nazwy tańców, utworzone od nazw członków narodów czy ras, np. polka, węgierka.
– Nazwy, określające typ obiektu geograficznego bądź administracyjnego, np. miasto Warszawa, państwo Włochy.
– Nazwy typów obiektów topograficznych, np. ulica, park, osiedle.
– Wyrazy (restauracja, pub, hotel, apteka, kino, teatr, księgarnia, kawiarnia itp.) towarzyszące nazwom lokali gastronomicznych, obiektom handlowym itp. Przykład: księgarnia „Trzy Kawki”.
– Nazwy stanowisk, np. prezes, rektor, kanclerz.
– Nazwy wyrobów przemysłowych, np. Ona chodzi w adidasach. Prasuję brunem.
– Nazwy gatunkowe dzieł literackich, np. powieść, ballada, nowela.
– Nazwy dni tygodnia, miesiące, np. styczeń, poniedziałek, marzec, piątek.
– Większość skrótów, np. prof., mgr, s., t.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!