William Szekspir – życiorys
Szekspir – dramatopisarz, który zmienił oblicze teatru
„(…) wiemy, czym jesteśmy, ale nie wiemy, czym możemy się stać”.
„Hamlet” akt IV, scena 5Niezmiernie trudno jest pisać o człowieku, wokół którego jest wiele
niejasności, tajemniczości, a zarazem uznawany jest on za wielkiego
dramatopisarza i reformatora teatru. Wtajemniczeni domyślą się któż to
taki, a dla niewtajemniczonych, będzie krótko o Williamie Szekspirze.
Już sama pisownia nazwiska: Shakespeare, Shakspere, Shakspear,
Shakespere, Shaksper, Shaxper, oraz Shake-speare wzbudza wiele
kontrowersji. W języku polskim za powszechnie przyjęte jest używanie
formy Szekspir.
Wczesne lata życia
Pierwszą kontrowersją dotyczącą życia Szekspira jest data jego urodzin.
Biografowie przyjęli, że urodził się 23 kwietnia 1564 roku. Nie ma
żadnego zapisku świadczącego, że jest to faktyczna data jego urodzin.
Hipotezę tą powiązano z datą jego chrztu, zapisaną w dniu 26 kwietnia
1564 roku. W tamtych czasach chrzest nowo narodzonego dziecka odbywał
się zwyczajowo kilka dni po dacie urodzin. Wszystko więc wskazuje na to,
że data urodzin nie jest poprawna, ale nie potwierdzona.
Szekspir urodził się w małym miasteczku Stratford-upon-Avon. Jego
rodzicami byli John i Mary Szekspir. Ojciec był lokalnym przedsiębiorcą
parającym się także polityką. Matka Mary pochodziła natomiast ze
szlacheckiego rodu Arden. William był trzecim z ośmiorga dzieci Johna i
Mary.
Jako syn miejscowego notabla pobierał bezpłatne nauki w miejscowej
szkole w Stratford. Nauczycielami w tej szkole byli magistrowie z
Oxfordu. Podstawy pobieranej nauki stanowiła łacina, historia,
literatura antyczna i retoryka. Jak długo i gdzie odbywało się
kształcenie młodego Szekspira owiane jest tajemnicą. Nie ma żadnych
dokumentów potwierdzających przebieg nauki Williama.
Wczesna młodość dorastającego Szekspira to praca na dworach magnackich w
charakterze guwernera i sekretarza. W tym czasie parał się także
aktorstwem występując w dworskich przedstawieniach.
Lata beztroskiej młodości zakończył w roku 1582. Jako
osiemnastolatek William Szekspir poślubił o osiem lat starszą Anne Hathaway. Jak doszło
do zawarcia tego małżeństwa jest kolejną niewiadomą. We współczesnych
Szekspirowi czasach nie było nic dziwnego kiedy młode dziewczęta były
wydawane za mąż za nobliwych starszych panów. Odwrotna sytuacja, kiedy
młodzieniec poślubia dużo starszą kobietę, zdarzała się wyjątkowo
rzadko. Różnica wieku to jedno, a fakt że poślubiona kobieta była w
trzecim miesiącu ciąży to kolejna niespodzianka i niewiadoma. Pewne jest
to, że do ślubu musiało dojść pod naciskiem rodzin, zwłaszcza panny
młodej.
Szekspir doczekał się ze swoją żoną trójki dzieci: Susann oraz bliźniąt
Hamneta i Judith. Susanne musiała posiadać duże względy u Williama.
Świadczyć o tym może fakt, że po śmierci Szekspira stała się
spadkobierczynią większości jego majątku.
Siedem tajemniczych lat w życiu Szekspira
Wraz z pojawieniem się w rodzinie Szekspirów bliźniąt, następuje w życiu
Williama tajemnicze siedem lat. Tajemnicze, ponieważ nikt za bardzo nie
wie, co on w tym czasie porabiał. W biografiach opracowywanych przez
wielu badaczy jego życia, ten okres tajemniczych siedmiu lat
określany jest jako „stracone lata”. Istnieje wiele teorii, co William Szekspir
mógł w tym czasie porabiać. Niektóre zakładają, że został skazany za
kłusownictwo i osadzony w więzieniu. Jeszcze inna, bardziej abstrakcyjna
teoria głosi, że został żołnierzem i walczył w Holandii. Obie te teorie
są mało prawdopodobne, aczkolwiek coś musiało być na rzeczy, że niektórzy
badacze losów Szekspira podążyli tymi ścieżkami badawczymi.
Najbliższe prawdy może być to, że zahaczył się gdzieś na jakimś dworze
magnackim, pełniąc rolę nauczyciela. Jest to wielce prawdopodobne,
biorąc pod uwagę fakt stworzenia przez Szekspira komedii „Wesołe
kumoszki z Windsoru”. Akcja tej komedii rozgrywa się we współczesnych
Szekspirowi czasach i opowiada o różnych zabawnych perypetiach
towarzyszących ludziom angielskich wyższych sfer. Praca w jakiejkolwiek
roli w domach bogatych ludzi ówczesnej Anglii mogła posłużyć autorowi
jako baza informacji o życiu zamożnych ludzi. Jest to tylko hipoteza
mogąca mieć odniesienie do tych tajemniczych siedmiu lata w życiu
Szekspira.
Kolejnym bliskim prawdy zajęciem, jakim parał się Szekspir w owych
„straconych latach”, było uczestnictwo w bliżej nieokreślonej trupie
teatralnej działającej w tamtych czasach w Londynie. Aktorskie zdolności
i zamiłowania przejawiał już w czasach wczesnej młodości. Działając w
roli aktora mógł on rozbudzać zdolności do tworzenia swoich przyszłych
dzieł. Patrząc na tą możliwość z perspektywy czasu, rodzi się duże
prawdopodobieństwo, że tak właśnie było.
Podsumowując te siedem „straconych lat” z życia Szekspira nasuwa się
jedno pytanie. Jakim sposobem w żadnych zapiskach dotyczących domów
szlacheckich czy londyńskich trup teatralnych nie znalazła się żadna
wzmianka o przyszłym sławnym dramatopisarzu? Szekspir sławę uzyskał już
za swojego życia i dziwne może być to, że nikt ze współczesnych mu ludzi
nie „przytulił” się do jego blasku.
Siedem lat wyrwanych z życiorysu Szekspira kończy się w 1592 roku. W tym
to roku pojawia się pierwsza udokumentowana wzmianka o Szekspirze
uczyniona przez Roberta Greene, opisującego Trupę Lorda Szambelana.
Życie intymne Szekspira
Kolejną kontrowersyjną sprawą, była i jest do dziś, sprawa orientacji
seksualnej Szekspira. Sprawa ta budzi wiele znaków zapytania. Należy
mieć na uwadze fakt, że Anglia w epoce życia Szekspira była bardzo
purytańska i wszelkie odstępstwa od ogólnie przyjętych norm życia, były
surowo karane.
Wiele wskazuje na to, że Szekspir był osobą biseksualną. Podstawą do
takich sądów jest fragment z jego bogatej twórczości odnoszący się do
sonetów, które tworzył.
Szekspir stworzył 154 sonety traktujące głównie o miłości. Co prawda
traktują one również o małżeństwie oraz miłości do kobiety to jednak
zdecydowana większość z nich, opiewa miłością do mężczyzny. 126 sonetów
Szekspira skierowane jest do tajemniczego młodzieńca. Badacze życia
Szekspira domniemają, że owym młodzieńcem mógł być Henry Wriothesley.
Jeżeli faktycznie tak było to potwierdzało by homoseksualne skłonności
Szekspira. Nie ma żadnych jednoznacznie wskazujących na to dowodów. W
tym miejscu pamiętać należy, że homoseksualizm w ówczesnej Anglii,
karany był śmiercią. Być może to zaważyło na bardzo głęboko ukrytych
słabościach obu panów i braku jakiegokolwiek śladu czy dowodu na
istnienie takich skojarzeń. Jest to kolejna głęboka tajemnica związana z
życiem Szekspira, wywołująca wiele kontrowersji.
W twórczości Szekspira motywy nawiązujące do odmienności seksualnej
znajdują niektórzy w „Kupcu weneckim”. Nie ma tam przekazu traktującego
wprost o słabości jednego z głównych bohaterów. Owa słabość przykryta
została jedynie zbyt wyolbrzymioną melancholią Antonia i czymś więcej
niż przyjaźnią do Bassania.
Teatralne życie Szekspira
Ciągoty do aktorstwa, młody William Szekspir, zdradzał od najmłodszych
lat. Będąc już dojrzałym mężczyzną, wielokrotnie brał udział w wielu
przedstawieniach teatralnych. Aktorskie talenty szlifował między innymi
wchodząc w skład różnych grup aktorskich. Co prawda udokumentowany jest
jedynie jego udział w Trupie Lorda Szambelana, ale najprawdopodobniej
uczestniczył jeszcze w innych grupach aktorskich.
William Szekspir był również współwłaścicielem Globe Theatre. Teatr ten
założony został przez braci Richarda i Cuthberta Burbage’ów. Na deskach
tego teatru wystawiane były między innymi sztuki Szekspira oraz
współczesnych jemu innych autorów, takich jak Ben Jonson czy John
Webster. W teatrze tym jedynymi aktorami byli mężczyźni.
Sztuki teatralne wystawiane były na gołej nie posiadającej dekoracji
scenie. Wymagało to od twórców sztuk takiej konstrukcji dialogów i
monologów, aby skupić całą uwagę na grających swoje role aktorach.
Wystawiane sztuki nie były wcześniej wydawane drukiem. Miał to być
dodatkowy bodziec do przyciągnięcia widzów w mury teatru. Według
ówczesnych autorów opublikowanie sztuki przed jej wystawieniem na
deskach teatru, mogło zniechęcać wielu widzów do oglądania przedstawień.
Na takich zasadach tworzył i wystawiał swoje dzieła William Szekspir.
Twórczość Williama Szekspira
William Szekspir uznawany jest za reformatora teatru. Według
istniejących dokumentów przypisuje mu się autorstwo 37 sztuk
teatralnych. Użycie określenia „przypisuje mu się”, nie jest
przypadkowe. W czasach kiedy żył i tworzył Szekspir nie istniało coś
takiego jak prawa autorskie. Każdy mógł skopiować część lub całość
jakiegoś mniej znanego utworu i przypisać sobie jego autorstwo.
Podejrzeń odnośnie twórczości Williama Szekspira jest bardzo dużo.
Wybitni biografowie i badacze twórczości angielskich dramaturgów czasów w
których żył i tworzył Szekspir, nie są zgodni co do autorstwa wielu
utworów jemu przypisywanych. Podstawowym argumentem mającym udowadniać
taką hipotezę jest między innymi to, że w swoich utworach Szekspir
poruszał tak rozległą tematykę związaną między innymi z historią,
filozofią, prawem, polityką międzynarodową czy życia dworskiego, że aż
trudno przypisać tak rozległą wiedzę jednemu człowiekowi. Tym bardziej,
że nie jest zbyt dobrze znany poziom wykształcenia Szekspira.
Niewątpliwie posiadał bardzo duże umiejętności pisarskie, ale gdzie i
kiedy posiadł tak rozległą wiedzę wykorzystywaną w swej twórczości? Nie
wszystko można przypisać fantazji bo w czasach współczesnych
Szekspirowi, dostęp do tak szerokiej wiedzy, pochodzącej z wielu
dziedzin nie był sprawą prostą.
Nawet największe „spekulacje” i tym podobne insynuacje i nie do końca
potwierdzone informacje, nie mogą podważyć wielkości dzieł Williama
Szekspira. Wielu było naśladowców twórczości Szekspira nikt jednak nie
potrafił przebić największych jego dzieł. „Sen nocy letniej”, Romeo i
Julia”, „Hamlet”, „Otello”, „Król Lear”, „Makbet” czy „Burza” uważane są
do dziś za dzieła, stawiające Szekspira w roli niedościgniętego
dramaturga.
Choć życie Szekspira owiane jest wieloma tajemnicami i niesprawdzonymi
faktami, jedno jest pewne, jego rozważania filozoficzne i egzystencjalne
zawarte w twórczości, poparte poetycką narracją, nie znalazły godnych
następców.
W tym miejscu, nawiązując do początkowego wersetu pochodzącego z
„Hamleta” można stwierdzić, że William Szekspir znał swoją wartość za
życia i nie był świadomy, jak ważne będą jego dzieła dla przyszłych
pokoleń i to nie tylko dla teatru.
William Szekspir zmarł 13 kwietnia 1616 r., w rocznicę swoich 56 urodzin.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!