Wykrzyknik – opis, zasady użycia
DEFINICJA: wykrzyknik lub znak wykrzyknienia to jeden ze znaków pisarskich, składający się z kreski i kropki. Należy do grupy znaków interpunkcyjnych.
ZASTOSOWANIE: służy do wyrażania emocji, zaakcentowania krzyku, podniesionego głosu w tekście pisanym. Zwykle stosuje się go na końcu zdania lub pojedynczego wyrazu. Używając wykrzyknika, akcentujemy siłę wypowiedzi. Zwracamy uwagę czytelnika na coś istotnego. Często używany w trybach rozkazujących, podkreśleniu wołacza.
Stosowany jest w:
Zawołaniach:- na przykład: Halo! Zostawiła pani torebkę!
Wołaczach:
– na przykład: Reksio! Do nogi!
Okrzykach:
– na przykład: Hura! Jutro nie idziemy do szkoły!
Rozkazach:
– na przykład: Zrób w końcu porządek w pokoju!
Życzeniach:
– na przykład: Oby jutro nie padało!
Ostrzeżeniach:
– na przykład: Uwaga! Uwaga!
Wyrazach dźwiękonaśladowczych:
– na przykład: Bum! Bum! Bum!
Matematyce:
– W tej dziedzinie nauki wykrzyknik to symbol silni.PODZIAŁ:
– Wykrzykniki prymarne – występują samodzielnie i nie wchodzą w związki z innymi wyrazami.
– Wykrzykniki wtórne – mogą występować samodzielnie oraz wchodzić w związki z innymi wyrazami.
– Wykrzykniki apelatywne – mogą pełnić funkcję orzeczenia, występują zarówno samodzielnie, jak i z innymi wyrazami.
– Wykrzykniki onomatopeiczne – wykrzykniki które naśladują wszelkie dźwięki. Wchodzą w związki z innymi wyrazami.
JAK UŻYWAĆ?
Jeżeli wykrzyknikiem kończymy zdanie, zastępuje on kropkę. Nie stawiamy kropki ani przed, ani po wykrzykniku.
Na przykład: Jutro będzie ciepło i pojadę z rodzicami nad morze! | Nie denerwuj mnie!
Jeżeli wykrzyknik przypada w miejscu przecinka, również zastępuje go. Jednak otrzymujemy wówczas dwa oddzielne zdania lub zdanie i równoważnik. Po wykrzykniku stawiana jest wówczas wielka litera. Stawianie małej litery po wykrzykniku jest uznawane za poprawne, ale niezbyt miło widziane i dość rzadko spotykane.
Na przykład: Święta Bożego Narodzenia będą już za trzy dni! Bardzo mnie to cieszy! | Święta Bożego Narodzenia będą już za trzy dni! bardzo mnie to cieszy!
Jeżeli używamy wielokropka lub znaku zapytania (pytajnika), wykrzyknik nie zastępuje ich, ale im towarzyszy. W przypadku, kiedy użyjemy jednocześnie w jednym zdaniu znaku zapytania i wykrzyknika, kolejność stawiania zależy od tego, jakie emocje pragniemy przekazać bardziej. Umieszczony pierwszy wykrzyknik (!?), wskazuje na siłę ekspresji zdania, z kolei umieszczony pierwszy znak zapytania (?!), sugeruje, iż w pierwszej kolejności powinniśmy zwracać uwagę na przesłanie pytające zdania, oznakę niedowierzania, zdumienia. Taki układ może nawet po części kwestionować wykrzyknienie.
Na przykład: Wygrałem na loterii…! | Czy ty w końcu wyniesiesz dzisiaj śmieci?! | Kiedy mi oddasz pieniądze, które ci pożyczyłem!?
Jeżeli chcemy zaakcentować tylko fragment zdania, bądź jeden wyraz, a nie chcemy go kończyć, wykrzyknik umieszczamy w okrągłych nawiasach (!).
Na przykład: Wczoraj byłam w lesie i widziałam aż trzy (!) jelenie. | Aż pięć (!) statuetek Oscara powędrowało w ręce tej aktorki.
Ile stawiamy wykrzykników? Kończąc zdanie, zazwyczaj wystarczy użycie jednego wykrzyknika, bardzo rzadko używa się parzystej liczby. Jeżeli chcemy jednak bardzo coś podkreślić i zaakcentować, możemy użyć trzech lub nawet więcej wykrzykników. Jednak używanie nadmiernej ilości wykrzykników w powtarzających się zdaniach, źle wpływa na czytelność i odbiór tekstu. Nie warto więc przesadzać.
Na przykład: Aaaaaa!!! – Kasia krzyknęła na widok ducha, którego nagle ujrzała.
Wykrzyknik, oprócz tekstu, może być stawiany również w tytułach książek oraz rozdziałach.
Na przykład: „Nigdy w życiu!” – tytuł książki autorstwa Katarzyny Grocholi.
Wykrzyknik jest często używany w komiksach, które obfitują w wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Na przykład: Łup! Łup! Łup! Bum! Bęc! Łubudu! Brzdęk! Kukuryku!!!
PRZYKŁADY:
Poniżej zamieszczam przykłady wskazujące na to, jak wykrzyknik zmienia charakter wyrażenia bądź całego zdania.
– Pożycz mi tę płytę gramofonową. | Pożycz mi tę płytę gramofonową!
Pierwsze zdanie może mieć charakter prośby, życzenia, natomiast drugie zdanie zmienia się w rozkaz, akcentując owo żądanie i ponaglenie.
– Z okazji urodzin, życzę ci wszystkiego najlepszego. | Z okazji urodzin, życzę ci wszystkiego najlepszego!
Użycie wykrzyknika w drugim zdaniu podkreśla pozytywne emocje nadawcy, osoby składającej życzenia, która w ten sposób uwypukla ten przekaz.
– Polska gola! Polska gola! Polska gola!!!
Użycie kilku wykrzykników jeszcze bardziej akcentuje przekaz, który staje się okrzykiem.
– Katarzyno, pozamiataj w końcu mieszkanie! | Katarzyno! Pozamiataj w końcu mieszkanie.
W tym przypadku pierwsze zdanie akcentuje bardziej przekaz (rozkaz), natomiast w drugim zdaniu podkreślony jest wołacz.
– Boję się tej burzy – powiedziała szeptem, spoglądając w okno.
Użycie wykrzyknika byłoby tutaj błędem, gdyż dalsza część zdania wskazuje na szept, który nie może być jednocześnie wykrzyknieniem.
PODSUMOWANIE:
– wykrzyknika użyjemy, aby wyrazić silne emocje, podkreślić je.
Na przykład: „ach!”, „och!”, „ha!”, „ło!”, „hura!”, „fuj!”, „eh!”, „ojoj!”, „mniam!”.
– wykrzyknik towarzyszący przekleństwom i wulgaryzmom jeszcze bardziej wzmocni ich negatywny przekaz.
Z oczywistych względów przykładów brak…
– wykrzyknika możemy użyć w onomatopei, czyli wyrazach dźwiękonaśladowczych.
Na przykład: „bęc!”, „trach!”, „puk-puk!”, „człap-człap!”, „ciach”.
– wykrzyknika użyjemy również, aby zaakcentować wołacz, bądź nawiązać z kimś kontakt lub szybko zwrócić czyjąś uwagę.
Na przykład: „hej!”, „halo!”, „przepraszam!” „siemka!”, „ahoj!”, „ej!”, „a kuku”, „czołem!”.
– wykrzyknika używamy do podkreślenia pojedynczego wyrazu, zwrotu, bądź kilku wyrazów.
Na przykład: „ale numer!”, „alleluja!”, „baczność!”, „bingo!”, „cała naprzód!”, „o Boże!”, „do diabła!”, „eureka!”.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!