Znaki przestankowe
Witam Was, drodzy Użytkownicy. Dziś chciałabym Wam opowiedzieć o znakach przestankowych, zwanych też znakami interpunkcyjnymi. W języku polskim wyróżniamy następujące znaki interpunkcyjne:
– kropkę;
– dwukropek;
– średnik;
– myślnik;
– wielokropek;
– cudzysłów;
– nawias;
– pytajnik;
– wykrzyknik;
– przecinek.
KROPKA [.]Znakiem interpunkcyjnym, który jest bardzo często używany, jest kropka. Stawiamy ją:a) gdy zamykamy zapisywane wyrażenie, czyli zdanie twierdzące lub równoważnik zdania, np.
Mała Alicja zjadła dzisiaj na śniadanie płatki czekoladowe z mlekiem.Mama poprosiła mnie, abym posprzątała swój pokój, ponieważ panuje w nim artystyczny nieład.W porządku.Przylot samolotu.b) po cyfrach arabskich, które oznaczają liczbę porządkową, np.:
10. piętro (dziesiąte piętro)7. rząd (siódmy rząd)c) w datach, w których używamy tylko liczb arabskich, np.:
17.09.1398 r. (siedemnastego września tysiąc trzysta dziewięćdziesiątego ósmego roku)29.11.1726 r. (dwudziestego dziewiątego listopada tysiąc siedemset dwudziestego szóstego roku);
d) jeżeli skrót pochodzący od wyrazu, który chcemy skrócić, jest jego początkową literą lub jeżeli są to początkowe litery skróconego wyrazu, np.:
– inż. (inżynier);
–
l. mn. (liczba mnoga);
– prof. (profesor).
Kropki natomiast nie stawiamy w przypadku:
a) gdy ostatnia litera skrótu jest taka sama, jak wyrazu skracanego, np.:
– mgr (magister);
– mjr (major);
–
nr (numer).
b) w zapisie dat, w którym używamy do oznaczenia nazw miesięcy cyfr rzymskich, np.:
17 XII 1579 r. (siedemnastego grudnia tysiąc pięćset siedemdziesiątego dziewiątego roku);
28 VIII 1879 r. (dwudziestego ósmego sierpnia tysiąc osiemset siedemdziesiątego dziewiątego roku);
17 IV 1989 r. (siedemnastego kwietnia tysiąc dziewięćset osiemdziesiątego dziewiątego roku).
DWUKROPEK [:]Dwukropek stawiamy:
a) przed cytatami i przy wprowadzaniu mowy niezależnej, np.:
Pani na lekcji języka polskiego zawołała: „Siadajcie szybko, wyciągajcie długopisy i zaraz dostaniecie kartki z testem”.b) przed wyliczeniem lub przed wyjaśnieniem, które zostało poprzedzone ogólną zapowiedzią, np.:
W mojej szafie zawiesiłam dzisiaj: dwa swetry, palto zimowe i nową, piękną kurtkę ze skóry naturalnej.W sklepie kupiłam dzisiaj: kilogram jabłek, dwa kilogramy bananów i trzy opakowania herbatników dla mojego młodszego braciszka.
Gdy chcemy określić formę gramatyczną rzeczownika musimy podać jego: liczbę, rodzaj i przypadek.
Rzeczowniki posiadają swój określony rodzaj: męski, żeński, nijaki, męskoosobowy i niemęskoosobowy.
Dwukropka nie stawiamy, jeżeli chcemy wymienić dwa wyrazy, które są połączone spójnikiem „i”, np.:
W sklepie kupiłam oranżadę i białą czekoladę.Pojechałam do sklepu zoologicznego po watę dla chomika i nowy kołowrotek.
Zjadłam dzisiaj na śniadanie dwie bułki i cztery pomidory.
ŚREDNIK [;]
Umieszczamy go pomiędzy wypowiedzeniami jednorodnymi pojedynczymi i złożonymi. Stosujemy go również często przy wyliczeniach, na przykład:Wyróżniamy następujące rodzaje rzeczownika:
a) rodzaj męski;
b) rodzaj żeński;
c) rodzaj nijaki);
d) rodzaj męskoosobowy;
e) rodzaj niemęskoosobowy.
MYŚLNIK [–]W języku polskim ma on jeszcze jedną nazwę – pauza. a) Można nim zastąpić wyrazy, które w wypowiedzeniu chcemy opuścić. b) Za pomocą myślnika możemy również wskazać wyrażenie, które będzie uogólniało to wszystko, co wcześniej zostało wyszczególnione, np.:Krokusy, sasanki, pierwiosnki – to pierwsze oznaki nadchodzącej wiosny.c) Możemy wskazać na wyrazy, których wcale nie oczekujemy, np.:Na mój balkon przyfrunęła kolorowa papużka, spojrzała w moją stronę – i bardzo szybko odfrunęła, kiedy zaczęłam otwierać drzwi balkonowe.d) Kiedy wyrazy lub wypowiedzenia zostają wtrącone, wtedy zawsze zapisujemy je oddzielone dwoma myślnikami, np.:Zyskał on – przypuszczam – spore poparcie wśród ludzi.WIELOKROPEK […]a) Za jego pomocą zaznacza się pauzę przed wyrazami, na które chcemy czytelnikowi szczególną uwagę, np.:
Odskoczył na bok i nagle… poczuł, że złamał nogę.
Pochylił się i wnet… wpadł do rowu.
b) Możemy również natknąć się na takie wypowiedzenie, w którym zobaczymy wielokropek umieszczony w nawiasie (…). Oznacza to, że – przepisując tekst – opuściliśmy jakąś jego część.
CUDZYSŁÓW [” „]Zawsze w cudzysłowie zapisuje się: cytaty, tytuły, mowę niezależną oraz wyrazy, które są użyte w znaczeniu przenośnym, np.:
Pani na lekcji języka polskiego powiedziała: „Przepiszcie nową wiadomość do zeszytu i zróbcie ćwiczenie na rozgrzewkę”.
Przeczytałam „Szatana z siódmej klasy”.
Jej „znakomite pomysły” zawsze przyczyniają się do tego, że cała klasa ma rozmowę z wychowawczynią.NAWIAS ( )W nawias ujmujemy wyrazy oraz wyrażenia, które przynoszą dodatkowe wyjaśnienia lub które są wtrąceniami, np.:
Niektóre ptaki (na przykład sroki) bardzo lubią błyskotki.
Bitwa pod Grunwaldem odbyła się w roku (zaraz poszperam w książce) chyba 1410.
PYTAJNIK [?]a) Używamy go przede wszystkim na końcu wypowiedzeń pytających, np.:Ile kanapek zjadłaś dziś na śniadanie?Kto przyczynił się do przyjęcia przez Polskę chrztu?b) Używa się go również po wypowiedzeniach, które są złożone podrzędnie, w momencie, gdy zdanie nadrzędne jest pytające, np.:
Czy słyszałaś, co oni mówili?
Gdzie byłaś, gdy pani tłumaczyła, jak odrobić pracę domową z języka angielskiego?
WYKRZYKNIK [!]Możemy go użyć na końcu wypowiedzeń rozkazujących, ale też oznajmujących i pytających, gdy mamy ochotę podkreślić ich treść lub zaznaczyć bardzo silne zabarwienie uczuciowe, np.:
Przeczytałam dzisiaj wspaniałą książkę!
Uciekajcie stąd jak najszybciej!
Kiedy zamierzasz wreszcie pozmywać po sobie naczynia?!
Możemy użyć nawet trzech wykrzykników obok siebie:Wojciech, przyjdź tutaj natychmiast!!!
PRZECINEKa) W zdaniach pojedynczych przecinkiem oddziela się równorzędne i jednakowe części zdania, czyli na przykład określenia podmiotu lub rzeczowniki, które tworzą podmiot zwany szeregowym:
Do piórnika zapomniałam włożyć: długopisu, ołówka i gumki do ścierania.
W sklepie kupiłam: bułki, wędlinę, pomidory i ogórki na kanapki.
W sklepie spodobały mi się: bluzki, kurtka, spódnica i sukienka.b) Przecinkiem musimy rozdzielić części zdania, które są połączone spójnikami takimi, jak: a, ale, lecz, zatem, jednak, więc, toteż, kiedy to występują one w funkcji przeciwstawnej lub wynikowej, np.:c) Przecinkiem należy również rozdzielić wyrazy, które stoją poza zdaniem – takie, jak: wykrzykniki, wołacze oraz wyrażenia wtrącone, np.:Ej, zaczekajcie na mnie!Dominiko, zadzwonię za chwilę do ciebie.Dawid jest, moim zdaniem, bardzo nieuprzejmy.d) W zdaniach złożonych przecinkiem zawsze rozdzielamy poszczególne wypowiedzenia, np.:Zjem pyszną kolację, a potem położę się spać.Miałam na lekcji języka polskiego recytować wiersz, lecz nie zdążyłam.Spóźniłam się na pociąg, zatem będę musiała zaczekać na następny.Poszłam na przyjęcie urodzinowe, ponieważ zaprosiła mnie moja najlepsza przyjaciółka.Chciałam wyjść na dwór, ale zaczął padać deszcz.e) Przecinkiem używamy również w wypowiedzeniach złożonych, w których jednym ze składników jest równoważnik zdania. Wtedy to przecinek stawia się według zasady, która dotyczy też wypowiedzeń złożonych z dwóch zdań, np.Na wystawie Dominika podziwiała wszystko to, co było wartościowe i piękne.Będąc w sklepie zauważyłam to, o czym zawsze marzyłam.To świetnie, że ten test mamy już za sobą.Przecinka nie stosujemy:a) W wyrazach, w których jeden jest określeniem drugiego z wyrazem nadrzędnym, czyli przydawek, które są równorzędne, np.:
Mała Alicja zjadła dzisiaj pyszne śniadanie.
Wielki pies gonił mnie dzisiaj po drodze obok mojego domu.
Mój mały chomiczek bardzo lubi się przytulać.
b) Przecinkiem nie wolno również rozdzielać części zdania, które są równorzędne i są połączone następującymi spójnikami: i, oraz, albo, lub, czy, bądź, ani, ni, tudzież, jak również spójnikiem a, który pełni funkcję łączną, np.:
Mama poprosiła mnie o podanie jej chleba oraz masła.
Pojadę do babci lub do cioci w weekend.
Śpiewał głośno a rytmiczne.
Użycie znaków interpunkcyjnych w dialogach1) Po zdaniu wprowadzającym do dialogu zawsze musimy postawić dwukropek, np.:
Dominika głośno powiedziała:
2) Wypowiedzi kolejnych osób, które uczestniczą w dialogu, musimy zawsze rozpoczynać od myślnika, np.:
– Czy zechciałabyś spotkać się ze mną po jutrzejszych lekcjach, aby wytłumaczyć mi dwa ostatnie tematy z matematyki?
– Bardzo chętnie, tylko przyjdę godzinę po lekcjach, bo uczęszczam jeszcze na dodatkowe zajęcia z języka angielskiego.
3) Myślnikiem oddzielamy również w dialogach wypowiedzi osób w nich uczestniczących od słów, które mówi narrator, np.- Mamo, ale ja nie chcę iść po zakupy – powiedziała Alicja.
– Jak to nie chcesz? To ja mam rzucić wszystko i sama iść? – odpowiedziała jej mama.
– Mamusiu, ale zrozum, ja jeszcze mam nieodrobione lekcje – Alicja nie dawała za wygraną.
4) Słowa narratora, które zostają wtrącone do wypowiedzi tej samej osoby, oddzielamy zawsze dwoma myślnikami, np.:
To jest okropne – powiedział Piotr – i do tego niesmaczne!
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!