Błędy w szyku wyrazów
Czym są błędy w szyku wyrazów i jakie będziemy wyróżniać ich kategorie? O tym postaram się obszernie napisać w tym tekście, tak więc zapraszam.
Jak zdefiniować w ogóle określenie „błąd w szyku wyrazów”? Najprościej można powiedzieć, że to błędne ustawienie danego określenia, zaimka czy orzeczenia w zdaniu, które może nie zmienia samej treści czy sensu, ale wydatnie wpływa na jego odbiór. Taki błąd kwalifikujemy do tzw. „usterek językowych”, a najczęściej występującą z nich jest inwersja, czyli odwrócenie właśnie zdań czy określeń w taki sposób, że stają się one niepoprawne.
Będziemy wyróżniać kilka elementów, które w kompozycji będą wpływać na nieprawidłowe ułożenie elementów w zdaniu. Pierwszym z nich będzie :
– niewłaściwe miejsce podmiotu w tekście:
O co tu może chodzić? Załóżmy, że chcemy napisać coś o autorze. Weźmy np. „Leń” Jana Brzechwy. Poprawnie, aby sformułować zdanie o tym bohaterze, powinniśmy napisać to w taki sposób. „Leń jest głównym bohaterem wiersza autorstwa Jana Brzechwy o tym samym tytule.” Wszystko jasne i czytelne. A teraz odwróćcmy podmiot w tym zdaniu.
„Bohaterem słynnego wiersza Jana Brzechwy był Leń, który napisał książkę o tym samym tytule.” Pomieszanie z poplątaniem, gdyż doskonale wiemy, że wiersz napisał Brzechwa, ale błędne umiejscowienie podmiotu, czyli tytułowego lenia, kompletnie zmieniło cały odbiór zdania.
Kolejnym przykładem takiego błędu będzie złe użycia zaimka w tekście. Nie będę już pisał, czym określamy zaimek, bo to chyba mniej więcej wiecie. Skupmy się więc na samych przykładach.
1. Mama powiedziała mi, że mam natychmiast posprzątać swój pokój, to, że się uczę, nie obchodziło ją. – to jest zdanie błędne gdyż zaimek nigdy nie może wystąpić na końcu zdania, gdyż będzie to błąd. Poprawnie powinno wyglądać to tak. -> Mama powiedziała mi, że mam natychmiast posprzątać swój pokój, to że się uczę, ją nie obchodziło.
2. Poszedłem na spacer z nią. -> Poszedłem z nią na spacer.
Dokładnie ta sama reguła, którą musicie zapamiętać, nigdy ale to nigdy nie możecie zastosować zaimka na końcu zdania, gdyż będzie to błędem gramatycznym, a ten jest również owym błędem w szyku.
Kolejny przykład takiego błędu, chyba najpopularniejszy w całym zestawieniu, jest błąd części mowy. Najczęściej dochodzi do niego przy błędnym umiejscowieniu czasownik lub rzeczownika w zdaniu. Coś na wzór słynnego bohatera z sagi Gwiezdnych Wojen, który dosyć manierowato wypowiadał się w swoich kwestiach, to działa na bardzo podobnej zasadzie. Weźmy taki przykład:
Najpierw pisownia poprawna.
1. Samolot udanie wylądował na pasie startowym.
A teraz błędna :
1. Samolot udanie na pasie startowym wylądował.
Jaki tu zachodzi błąd? Nie jest to najtrudniejsza zagadka wszechświata, bo oczywiście widać, iż miejsce w szyku zmienił czasownik, czyli orzeczenie w zdaniu, które zawsze musi być albo na samym początku, albo bezpośrednio określać, co robi podmiot. Jeżeli orzeczenie będzie na końcu zdania, to w tym wypadku mówimy o błędzie w szyku i taki zapis będzie odbierany jako niepoprawny. Inny przykład.
2. Karolina poszła sobie do sadu, aby pozbierać spadające z drzew jabłka. -> Poszła sobie do sadu, aby Karolina z drzew spadające jabłka pozbierać.
Teoretycznie gdyby się przyjrzeć temu błędnemu zapisowi to czasownik pozbierać mógłby znaleźć się na samym końcu, bo mamy aż dwa orzeczenia w zdaniu i tutaj pozbierać na końcu błędem by nie było. No ale Karolina umieszczona w środku zdania już ewidentnie jest błędem, gdyż podobnie jak w przypadku zdania napisanego poprawnie, powinna znaleźć się na samym początku. Takie inne tego typu błędy będą traktowane jako błędy w umiejscowieniu części mowy w zdaniu.
Kolejny błąd, na który chciałbym jeszcze poświęcić więcej czasu, to błąd z umiejscowieniem czasownika zwrotnego.
Krótko z wikipedii czym taki czasownik jest: forma czasownika tworzącego orzeczenie w zdaniu, w którym podmiot jest jednocześnie wykonawcą i odbiorcą czynności (agensem i patiensem). Czyli najkrócej, do czynności, którą ktoś wykonuje, dodajemy zaimek „się” – myję się, golę się, ubieram się, karmię się.
Jak umiejscowić takie określenie w zdaniu poprawnie?
1. Okazało się, że tak naprawdę od początku wykonałem zadanie poprawne, i sam nakręcałem się na błąd. A teraz postarajmy się to napisać z błędem w użyciu czasownika zwrotnego :
1. Okazało, tak się naprawdę, że od początku wykonałem zadanie poprawnie, i sam nakręcałem się na błąd.
Widzicie? Nie możemy umiejscowić zaimka się w takim miejscu, ponieważ wygląda na to jakbyśmy chcieli stworzyć określenie „tak się” a ona oczywistym jest, że jest błędnym. Zawsze pisząc, budując zdanie musimy pamiętać, że zaimek się będzie musiał określać czasownik. Inaczej za każdym razem będziemy mówić o błędzie językowym.
Ostatnim błędem, jaki opiszemy to błędne użycie spójnika.
Weźmy np takie zdanie :
1. Możemy iść do kina na komedię lub na jakiś film przygodowy.
Wszystko cacy, spójnik lub na właściwym miejscu. Teraz trochę zamieszajmy w tym słownikowym kotle.
1. Możemy iść do kina na komedię na lub jakiś film przygodowy.
Tu już mówimy o błędzie, bo nie możemy umieścić spójnika przed kolejny określeniem „na” odnoszącym się do elementu rodzaju filmu, na jaki chcemy iść. To jest traktowane jako błąd.
Podobnie będzie w zdaniu :
2. Jestem piękny jak kwiatek i słodki jak cukierek.
Jestem piękny jak kwiatek słodki i jak cukierek.
Teraz z kolejki umieściliśmy spójnik i przed przymiotnikiem słodki, który określał już drugi rzeczownik w zdaniu. Co niestety również będzie owym błędem.
Pamiętajcie w tym wypadku by spójnika zawsze używać przed dalszą częścią zdania, czy jakimś wyliczaniem. Gdyż postawiony chociaż wyraz później będzie już błędem.
Te proste przykłady, myślę, że będą dla was pomocne w przyszłości przy poprawnym redagowaniu tekstów bez żadnych błędów w szyku wyrazów.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!