Nieodmienne Części Mowy
Nieodmienne części mowy
Czym są nieodmienne części mowy?
Nieodmienna część mowy to wyrazy, które nie podlegają zmianie formy gramatycznej, to znaczy nie odmieniają się one przez przypadki, osoby czy czasy. Należy jednak pamiętać, ze nieodmienne części mowy mogą ulegać stopniowaniu.
Do nieodmiennych części mowy zaliczamy: przysłówek, spójnik, przyimek, partykułę i wykrzyknik.
Przysłówek
Przysłówek jest nieodmienną częścią mowy, która opisuje i charakteryzuje stany oraz czynności, w jakich znajduje się wykonawca, bądź które wykonuje. Odpowiada on na pytanie Jak? Gdzie? Kiedy? (np. jak? ciepło, szybko, słonecznie, wietrznie; gdzie? W parku, w ogródku, w kinie; kiedy? Za tydzień, dzisiaj, jutro, za miesiąc, w poniedziałek). Występuje w zdaniu zazwyczaj obok czasownika, przymiotnika lub innego przysłówka. Przysłówek najczęściej sprawuje rolę okolicznika lub orzecznika. Tworzymy go od przymiotnika poprzez dodanie końcówki –e bądź –o. W takiej sytuacji przysłówka te nazywamy przysłówkami odprzymiotnikowymi. Możemy je stopniować tak jak zwykłe przymiotniki.
Przykładowe przysłówki odprzymiotnikowe: słonecznie, wietrznie, ciepło, zimno, wolno, szybko, elegancko, wytwornie, grzecznie, miło, serdecznie, strasznie, radośnie, wyjątkowo, niezwykle.
Stopniowanie przysłówków według wzoru: stopień równy – wyższy –najwyższy
1. Ciepło – cieplej – najcieplej,
2. Zimno – zimniej – najzimniej,
3. Grzecznie – grzeczniej – najgrzeczniej,
4. Sympatycznie – sympatyczniej – najsympatyczniej,
5. Szybko – szybciej – najszybciej,
6. Strasznie – straszniej – najstraszniej,
Pozostałe słówka (oprócz przysłówków odprzymiotnikowych) nie ulegają stopniowaniu, np. wczoraj, zawsze, codziennie, nagle, niechcący.
Spójnik
Spójnik jest wyrazem, który łączy zdania i wyrażenia. Zazwyczaj występuje na granicy wypowiedzenia składowego. Spójnik jest nieodmienną częścią mowy. Możemy wyszczególnić spójniki współrzędne i podrzędne.
Do spójników współrzędnych zaliczamy:
• spójniki łączne – np. oraz, a, i,
• spójniki rozłączne – np. lub, bądź, albo,
• spójniki wykluczające – np. ani, ni,
• spójniki wyjaśniające – np. czyli, mianowicie,
• spójniki wynikowe – np. dlatego, zatem,
• spójniki przeciwstawne – np. jednak, zaś, lecz,
Spójniki podrzędne są wprowadzeniem do zdań podrzędnych bądź ich równoważników w celu stworzenia zdania złożonego. Przykładowe spójniki podrzędne: aby, jeżeli, choć.
Wyszczególnić możemy również spójniki skorelowane, czyli takie, które wstępują w postaci nieciągłej, ich forma jest stała, wręcz niemożliwa do zastąpienia przez inne spójniki. Dżungla Amazońska jest zarówno piękna, jak i bardzo niebezpieczna.
Przykładowe zdania ze spójnikami:
1. Ania lubi jeść lody i oglądać komedie romantyczne.
2. Bartek jest bardzo dobrym piłkarzem, dlatego zapisał się na dodatkowe zajęcia sportowe.
3. Myślałam, że nie spóźnię się do szkoły, jednak się pomyliłam.
4. Jutro kupię zielone spodenki albo żółtą bluzkę.
5. Andrzej, czyli mój kolega nie jest najlepszym uczniem w klasie.
Przyimek
Przyimek jest nieodmienną częścią mowy, która łączy się z innymi wyrazami, aby nadać im nowego sensu. Przyimki dzielimy na: przyimki proste (np. za, pod, nad, na, z, do, od itp.) oraz przyimki złożone, które tworzymy z połączeń przyimków prostych (po + przez = poprzez, po + nad = ponad itp.). Przyimki połączone z liczebnikami, przymiotnikami, rzeczownikami tworzą tzw. Wyrażenia przyimkowe (np. za domem, nad drzewem itp.). Przyimek ma wskazać czas, miejsce, przyczynę. Możemy podzielić przyimki na przyimki jednosylabowe (np. dla, za, do, ku, od, bez itp.) oraz przyimki wielosylabowe (ponad, przez, pomiędzy, obok, poza, spod, spośród, znad, pod, przy itp.).
Przykłady przyimków w zdaniach:
1. Obok drzewa siedzi lis.
2. Spotkałem go przy szkole.
3. Mamy spotkać się pod kinem.
4. Pod olbrzymim dębem obok domu babci i dziadka zakopałem skarb pomiędzy wielkimi korzeniami.
5. Będąc nad morzem zbierałam muszelki, które leżały na piasku bądź chowały się pod falami.
Partykuła
Partykuła jest nieodmienną częścią mowy i niesamodzielną. Ma na celu wzmocnienie lub nadanie nowego zabarwienia znaczeniowego określonemu wyrazowi lub całemu zdaniu. Możemy wyróżnić kilka rodzajów partykuł:
• Partykuły mnożne – np. razy
• Partykuły przeczące – np. ani
• Partykuły ograniczające – np. tylko
• Partykuły pytające – np. czy
• Partykuł przypuszczające – np. by
• Partykuły rozkazujące – np. niechaj, niech
• Partykuły wątpiące – np. bodaj
• Partykuły twierdzenia – np. tak
• Partykuły wzmacniające – np. no
• Partykuły życzące – np. oby
Przykładowe zdania z partykułą:
1. Niech się pośpieszy!
2. Czy wciąż jesteś w domu?
3. Mówże już wszystko!
Wykrzyknik
Wykrzyknik jest nieodmienną częścią mowy, która określa stan woli, stany emocjonalne oraz wszelkie odczucia (np. ach!, Fe! Ała!) Wykrzyknik możemy wykorzystać również do naśladowania dźwięków otoczenia (np. hau-hau!, miau-miau!, mu!, ćwir-ćwir!). Wykrzykniki uwydatniają uczucia, emocje, wolę oraz mogą imitować otaczający nas świat: zjawiska, zwierzęta, ludzi. Stanowi on samodzielną część mowy, nie wchodzi w związki składniowe z innymi wyrazami.
Sprawdź również:
Dodaj komentarz jako pierwszy!