Dom rodzinny – Józef Baran – Analiza i interpretacja

Kilka słów o autorze

Józef Baran urodził się 17 stycznia 1947 roku w Borzęcinie. Jest znanym poetą. Kształcił się na Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Na co dzień także mieszka w tym mieście. Jest znany jako laureat wielu nagród, na przykład Nagrody Fundacji im. Kościelskich. Na scenie artystycznej zadebiutował w 1969 roku. Odbyło się to na łamach tygodnika „Życie Literackie”.

Analiza i interpretacja utworu

Utwór Józefa Barana pt. „Dom rodzinny” opowiada o wieloletniej zmianie perspektywy spoglądania na miejsce spędzenia swojego dzieciństwa. Jak się okazuje są one swoim zupełnym przeciwieństwem.
Wiersz rozpoczyna się od nazwania domu „dawną stolicą świata”. Samo wyrażenie znaczy to, że dla małego dziecka miejsce, w którym mieszka z rodziną jest najważniejsze. Stanowi centrum jego zainteresowań i bezpieczną oazę na dużej, nieznajomej jeszcze planecie. Podmiot liryczny dalej zaznacza, że w domu spotykały się zarówno wszystkie południki, jak i równoleżniki. Ma to na celu jeszcze dobitniej podkreślić owo pojęcie centrum. Wszystkie drogi świata prowadzą do rodzinnego, szczęśliwego gniazda. W kolejnej strofie dowiadujemy się, że Słońce krążyło wokół domu, tak jak Ziemia wokół wspomnianej gwiazdy. To oznacza, że miejsce było tak wyjątkowe dla podmiotu, jak niesamowite jest funkcjonowanie kosmosu. W piecu kuchennym, zimą jakby w lusterku także
ukazywał się blask Słońca. Przecież gwiazda nie mogła opuścić centrum wszechświata. Staje musiała nad nim czuwać.
Rozważania w kolejnej strofie jeszcze bardziej utwierdzają nas w przekonaniu, że dom istotnie jest najważniejszy i nie ma nic szczególnego poza nim.
Cytując autora:
„Nad domem wisiało niebo
pod domem
zakopane było piekło”.
Z podstaw religii dzieci dowiadują się głównie o istnieniu tych dwóch przeciwstawnych sobie sfer. Są one aspektem, którego dotyczy wiara. Jeżeli więc dziecko wychowywane w wierze chrześcijańskiej myśli tak o swoim domu oznacza to, że także głęboko w duchu jest przekonane, że to stamtąd w przyszłości odejdzie do kochającego Boga.
Kolejne wersy utworu brzmią następująco:
„wokół serdecznego palca mamy
obracała się cała planeta”. Podmiot przywołując postać rodzicielki zaznacza jak duża była jej rola w domu. Być może serdecznym palcem wydawała decyzję o zbieraniu zabawek? Może przyprawiała nim ulubione danie? Odgarniała włosy z twarzy dziecka? Wiadomo jednak, że tych działań było o wiele więcej i cały świat musiał wys