Fraszka Na starość – Jan Kochanowski – Analiza i interpretacja

O autorze. Geneza fraszekAutorem utworu „Na starość” jest polski renesansowy twórca – Jan Kochanowski, znany również z cyklu trenów poświęconych zmarłej córce Urszulce. Poeta posłużył się gatunkiem zwanym fraszką, który sam wprowadził do literatury polskiej. Jak na prawdziwego twórcę przystało, napisał około 300 fraszek w ciągu dwudziestu lat. Kiedy je tworzył? Zarówno w okresie dworskim, jak i czarnoleskim. Dotyczą one autentycznych zdarzeń lub przeżyć Kochanowskiego, zawierają prawdziwe nazwiska bohaterów i adresatów. Zostały one zebrane w trzy tomy, zwane księgami, które wydano po śmierci poety.Fraszka z języka włoskiego „frasce” oznacza „błahostkę drobnostkę”, a takie właśnie są utwory tego typu. Ponadto zawierają puentę, czyli podsumowanie utworu, najważniejszą jego myśl. Korzeni tego gatunku należy doszukiwać się w starożytnym epigramacie religijnym, którego twórcą był Symonides z Keos, słynący również z pieśni, hymnów i dytyrambów. Jest także autorem słynnego epigramatu napisanego na cześć poległych pod Termopilami. Epigramaty były krótkimi napisami umieszczanymi na pomnikach lub nagrobkach zmarłych, sławiącymi ich odwagę, lub na przedmiotach codziennego użytku. Inną odmianą epigramatu były utwory okolicznościowe, często humorystyczne, oparte na zaskakującym pomyśle.Słowo „fraszka” ma różne znaczenia. Wskazuje na przykład na coś mało ważnego, nieistotnego. W takim znaczeniu słowo to zostało użyte przez Kochanowskiego w utworze „O żywocie ludzkim”. Autor pisze w nim: „Fraszki to wszystko, cokolwiek myślemy, / Fraszki to wszystko, cokolwiek czyniemy”. W zdaniu: „Lubię czytać fraszki” wyraz ten oznacza niewielki utwór, często żartobliwy.Tematyka fraszek i cechy fraszek KochanowskiegoFraszki różnią się tematyką i długością. W jednych Kochanowski opisuje dworskie biesiady, w innych wyraża refleksje na temat ludzkiego życia lub piękna przyrody, w jeszcze innych rozmyśla o miłości lub życiu na wsi. Fraszki najczęściej skierowane są do kogoś lub napisane na jakąś okazję. Wszystkie posiadają jednak wspólną cechę, a mianowicie – są to utwory liryczne pisane wierszem. Ich wyznacznikiem jest zwięzła forma, zamknięta najczęściej w postaci dwuwersu, zwanego dystychem.
Analiza i interpretacjaTytuł dwuwersu „Na starość”, pochodzącego z „Ksiąg pierwszych, informuje do kogo skierowany jest wiersz. Jest nim uosobiona starość. 
Wiersz rozpoczyna się apostrofą skierowaną do starości. Podmiot liryczny nazywa ją „biedną”. Epitet ten ma wiele znaczeń, na przykład: 1. – niezamożny, nędzny, ubogi; 2. – skromny, marny, niepozorny; 3. – godny litości, nieszczęśliwy, nieszczęsny. W utworze został użyty w trzecim znaczeniu. Podmiot liryczny, który utożsamiać możemy z człowiekiem dojrzałym, autorem, ubolewa nad losem starości i nad stosunkiem ludzi do tego etapu życia.
Stwierdza, że „wszyscy jej żądamy”. Oznacza to, że każdy młody człowiek pragnie być jak najszybciej dorosły, chce wyzwolić się spod kontroli rodziców. Chce podejmować decyzje związane z nauką, pracą, własnym życiem. W czasach współczesnych dorosłość kojarzona jest również z możliwością zarabiania pieniędzy. Możliwe jest to tylko wówczas, gdy osiągnie się dojrzałość. W czasach współczesnych w wielu krajach jest to osiemnaście lat. Wtedy również otrzymuje się dowód osobisty, robi prawo jazdy. Kiedy młody człowiek przekroczy tę magiczną granicę, uznaje się za dorosłego. Z tych właśnie powodów często nie może się doczekać, kiedy będzie starszy, czyli – tak jak napisał Kochanowski – „wyglądamy” tego okresu w naszym życiu, ponieważ tęsknimy za stabilnym życiem, spokojem i samodzielnymi decyzjami. Z kolei młodość to dla wielu czas rywalizacji w szkole, pracy, ciągła nauka i zakazy. Starość jest przez nich idealizowana. Kiedy zaś ona nadchodzi – a wraz z nią obowiązki domowe, rodzinne, troska o zdrowie i życie dzieci, wnuków, praca zawodowa – okazuje się, że ludzie narzekają na to, czego jeszcze tak niedawno pragnęli. Zaczynają dostrzegać, że problemy ludzi młodych są niczym w porównaniu z troskami dorosłych. Denerwuje ich ponadto nieporadność, zmęczenie, choroby. Narzekają więc na to, że już starość nadeszła, a młodość ustąpiła jej miejsca. Często też zazdroszczą młodym ich siły, urody, możliwości czy radości życia. Przywołują również powiedzenie: „Starość nie radość” – tak, jakby chcieli obwinić starość za swoje niepowodzenia czy brak kondycji, smutek lub cierpienie, zapominając, że wszystko przemija: i uroda, i sława, i zdrowie.
Fraszka Kochanowskiego jest krótkim utworem lirycznym o charakterze refleksyjnym. Zawiera przemyślenia dotyczące nieuchronności przemijania życia. Zwraca uwagę na to, że każdy etap życia ma swoje „plusy” i „minusy”, dlatego powinniśmy cieszyć się obecną chwilą, a nie czekać z utęsknieniem na coś, co i tak nastąpi. Człowiek na każdym etapie życia powinien cieszyć się tym, co ma.
Wiersz składa się z jednego dystychu, czyli zwrotki dwuwersowej. Oprócz epitetu „biedna” i apostrofy „biedna starości” autor posłużył się również kontrastem: starość – młodość oraz paradoksem polegającym na sprzeczności ludzkich pragnień. Fraszka napisana jest jedenastozgłoskowcem ze średniówką po piątej sylabie. Rymy są dokładne, parzyste, żeńskie. Utwór jest przykładem liryki zwrotu do adresata.

Sprawdź również:

• Wędrówką życie jest człowieka – Edward Stachura – Analiza i interpretacja
• Nic dwa razy – Wisława Szymborska – Analiza i interpretacja
• Straszno – Stanisław Grochowiak – Analiza i interpretacja
• Miłość (1) – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – Analiza i interpretacja
• Pamiętajcie o ogrodach – Jonasz Kofta – Analiza i interpretacja
• List do ludożerców – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Fortepian Szopena – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Ocalony – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Moja piosnka (II) – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Niepewność – Adam Mickiewicz – Analiza i interpretacja

Dodaj komentarz jako pierwszy!