Globus – Jan Brzechwa – Analiza i interpretacja

Jan Brzechwa żył w latach 1966-1989. Był polskim poetom. Swoją twórczość adresował głównie do dzieci – bajki np. „Na straganie”, „Entliczek-pentliczek”, „Staś Pytalski”, „Kłamczucha”. Artysta swoje dzieciństwo spędził na terenie Kresów Wschodnich, stąd znał język rosyjski. Znajomość tego obcego języka wykorzystał jako tłumacz tekstów między innymi: Aleksandra Puszkina. W życiu dorosłym artysta brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej (1920 r). Jan Brzechwa ukończył Wydział Prawa uniwersytetu Warszawskiego, więc później pracował jako radca prawny. Można wywnioskować z jego twórczości, że ukończenie prawa rozbudziło w nim duszę poety.
W 1965 roku miała miejsce premiera utworu pod tytułem: „Globus”. Było to w trudnym historycznym czasie, gdyż kilka lat wcześniej Polska po stu dwudziestu trzech latach zaborów wróciła na mapę Europy. Nasza Ojczyzna powoli powracała do życia. Ten proces wymagał czasu. Moim zdaniem XX – wieczne dzieło w sposób humorystyczny porusza tematykę wojenną.
W utworze tym podmiot liryczny to obserwator, który opisuje szkolne perypetie. Zapewne jest Polakiem, gdyż doskonale zna topografię Rzeczypospolitej. Wymienia nazwy, nie tylko miast (Siedlce, Kraków, Nowy Targ, Gdynia, Kielce, Zakopane, Łódź, Opole, Gdańsk, Warszawa), ale także rzek (San, Wieprz, Wisła, Bzura), czy górskich masywów (Stary Giewont, Tatry). Sądzę, że „ja” liryczne można utożsamiać z samym autorem, wszak Jan Brzechwa był wykształconym patriotą. Adresata trudno zidentyfikować, ponieważ brakuje bezpośrednich zwrotów do niego skierowanych. Jednak osoba mówiąca identyfikuje się z odbiorcami, wydając rozkaz, który brzmi:
„Trzeba prędzej oddać globus do naprawy
Bo nie może Polska istnieć bez Warszawy!”.
Jest to typ liryki pośredniej, gdyż podmiot zachowuje obiektywizm. Swoje uczucia prezentuje za pomocą opisu sytuacji (liryka opisowa). Wiersz ten posiada rymy, główne dokładne, które opierają się na podobieństwie rymujących cząstek, na przykład: w szkole – na stole, globus – łobuz, góra – Bzura. Całość składa się z siedmiu nieregularnie zbudowanych zwrotek (pierwsza strofa liczy osiem wersów, strofy od dwa do pięć mają po cztery wersy, przedostatnia część do dwanaście linijek, zakończenie to dwa wersy).
Warto również zauważyć, że „Globus” obfituje w bogactwo środków artystycznego wyrazu. Tytułowy przedmiot poddano zjawisku animizacji tj. nadano cechę żywej istoty: „Aż tu naraz jakiś/Nabił mu guza”. Terminy geograficzne uległy personifikacji, czyli przyjęły ludzkie cechy:
„Nowy Targ za San się schował”, „Stary Giewont zląkł się wielce/I przykucnął pod parkanem”, „Łódź pobiegła pod Opole/W jakichś bardzo ważnych sprawach” Współczesny literat zastosował również wyliczenia: ,,Nie było jej na Śląsku ani w Poznańskiem/Ani na Pomorzu, ani pod Gdańskiem/Ani na Ziemiach Zachodnich/Ani na północ od nich”. Natomiast zastosowane wykrzyknienia świadczą o gwałtownych emocjach osoby mówiącej: „Po prostu przepadła – i już!, Bo nie może Polska istnieć bez Warszawy!”.
Moim zdaniem „Globus” odzwierciedla sytuację polskich ziem pod koniec XVIII wieku. Doszło wtedy do trzech rozbiorów na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów: 1772 r, 1793 r, 1795 r. Rosja, Austria oraz Prusy zajęły i podporządkowały sobie nasz obszar. Cytat: ,,Trzeba prędzej oddać globus do naprawy/Bo nie może istnieć bez Warszawy!” to hasło, które ma motywować do działań zmierzających do odzyskania niepodległości. Największe polskie miasto, ulokowane aktualnie w województwie mazowieckim, pełni funkcję stolicy Polski od 1592 roku. Niestety w czasach niewoli metropolia trafiła do zaboru rosyjskiego, a jak wiadomo z historii, zaborca rosyjski nie dbał szczególnie o zabytki ani o rozwój kultury. Można wręcz pokusić się o stwierdzenie, że Warszawa bardzo podupadła pod względem kulturalnym, dewastacji uległy również zabytki. Niestety zaborca, niszcząc naszą kulturę, chciał zniszczyć naród, jego język, zapał w dążeniu do odzyskania niepodległości, a jak stwierdził jeden z pisarzy, że „kultura jest tym, co sprawiło, że człowiek stał się czymś innym, niż przypadkowym wydarzeniem w przyrodzie”. Zaborca niszcząc kulturę chciał doprowadzić do wyniszczenia polskości.
Na szczęście 11 listopada 1918 roku odzyskaliśmy wolność. Jednakże w czasach pierwszej (1914-1918) oraz drugiej (1939-1945) wojny światowej Warszawa bardzo ucierpiała wskutek działań okupacyjnych. W latach 1914-1915 rosyjskie i niemieckie siły powietrzne organizowały naloty bombowe. Z kolei działania okupanta w latach 1939 -1945 ubiegłego wieku doprowadziły do „upadku” Warszawy, zarówno w sensie dosłownym, jak totalnie zrujnowane miasto, jak i również w sensie upadku ludzi, ta okupacja „odhumianizowała” ludzi, pozbawiała ich człowieczeństwa, trudno pozostać humanistą i idealistą, gdy jest się świadkiem takiego okrucieństwa. Należy również pamiętać o dacie 19.04.1943 r, w getcie warszawskim wybuchło powstanie, kolejna ważna data to 01.08.1944 r, godz.17.00 wybuchło Powstanie Warszawskie.
Myślę, że Brzechwa zastosował oświeceniową zasadę „uczyć bawiąc”. W ten żartobliwy sposób ukazał tragiczne losy.

Sprawdź również:

• Wędrówką życie jest człowieka – Edward Stachura – Analiza i interpretacja
• Nic dwa razy – Wisława Szymborska – Analiza i interpretacja
• Straszno – Stanisław Grochowiak – Analiza i interpretacja
• Miłość (1) – Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – Analiza i interpretacja
• Pamiętajcie o ogrodach – Jonasz Kofta – Analiza i interpretacja
• List do ludożerców – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Fortepian Szopena – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Ocalony – Tadeusz Różewicz – Analiza i interpretacja
• Moja piosnka (II) – Cyprian Kamil Norwid – Analiza i interpretacja
• Niepewność – Adam Mickiewicz – Analiza i interpretacja

Dodaj komentarz jako pierwszy!